زهرا کاظمی زاده

تُعدّ المرجعیه العلمیه للقرآن الکریم وتأثیره فی العلوم والمعارف البشریه من القضایا الجوهریه فی عملیه أسلمه العلوم. تهدف هذه الدراسه إلى تحلیل المرجعیه العلمیه للقرآن ضمن نطاق العلوم الإنسانیه، مع ترکیز خاص على فلسفه التربیه والتعلیم الإسلامیه. اعتمد البحث على المنهج الوصفی والتحلیلی، وتم استخدام المنهج المکتبی لجمع البیانات، حیث تم اعتماد تقنیه التدوین من الکتب کمصدر أساسی للمعلومات. أظهرت نتائج البحث أنّ القرآن الکریم - بوصفه نصًّا دینیًّا - یمتلک قدره مؤثره ومعنویه على تشکیل المعارف والعلوم البشریه، ویمکن تفسیر هذا التأثیر عبر مسارات متعدده، منها: الاستنباط، والاستلهام، والتکمیل، والحَکمیه، والرؤیه التوجیهیه. وبالإضافه إلى ذلک، ووفقًا للطبقتین "المعبریه" و"التمرکزیه" لفلسفه التربیه والتعلیم الإسلامیه بمعناها الأخص، تُعدّ "الفلسفه الإسلامیه" مصدراً ثانویاً، فی حین یُعتبر "القرآن الکریم وسُنّه المعصومین(ع)" من جهه مصدراً أولیاً، ومن جهه أخرى حَکماً نهائیاً فی تقییم مدى صحّه أو خطأ النتائج المستخلصه ضمن الطبقه المعبریه. وتشمل هذه النتائج العناصر والمکوّنات المتعلّقه بفلسفه التربیه والتعلیم الإسلامیه، مثل المبادئ العامه، والأسس، والأهداف، والأصول، والأسالیب التربویه.

یکی از مسائل مهم و دشواری که تعلیم و تربیت با آن رو به روست، مسئله تربیت عقلانی است. ازاین رو، پرداختن به مباحث مربوط به عقل، تفکر، اندیشه ورزی و به تبع آن تربیت عقلانی، از جایگاه رفیعی برخوردار است. منظور از تربیت عقلانی، مجموع روش هایی است که به صورت منظم و سازمان یافته موجب رشد و پرورش عقل نظری و عملی در جهت دستیابی به قرب الهی، علم، ایمان و عمل صالح هستند. هدف مقاله حاضر واکاوی مبانی روش تدریس پرسش وپاسخ و دلالت های آن برای تربیت عقلانی از منظر قرآن کریم است. در این پژوهش، رویکرد پژوهش کیفی و روش تحلیل، تحلیل مضمون است، از روش اسنادی جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده و ابزار گردآوری اطلاعات به صورت فیش برداری و یادداشت از داده های متنی است. نتایج تحقیق نشان می دهد در قرآن کریم، یکی از روش هایی که برای راهنمایی و هدایت انسان به فراوانی یافت می شود و در همه ابعاد اعتقادی، فقهی، اخلاقی، عقلانی و... به کار رفته است، روش پرسش وپاسخ است تا به وسیله آن به پرورش تفکر در انسان ها پرداخته و موجبات تربیت عقلانی آنان را فراهم کند. قرآن کریم با به کارگیری شیوه های مختلف پرسش وپاسخ نظیر روش مستقیم و صریح، روش انگیزشی و توبیخی، روش ارجاع به درون و پرسش از خود، روش مقایسه و تمثیل و روش اظهار اعجاب و شگفتی، موجب ترغیب و تشویق افراد به تفکر و اندیشه ورزی و شکوفایی عقل در آنان می شود و دلالت های تربیتی برگرفته از این آموزه ها می تواند موجبات دستیابی به اهداف و مقاصد موردنظر در تربیت عقلانی را فراهم نماید.