محسن مدیرشانه چی

جمهوری خواهی در ایران از زمان طرح در دوره قاجار تا زمان وقوع در انقلاب اسلامی و پس از آن با برداشت ها و تفاسیر گوناگون ارائه و پیگیری شده است. ایرانیان که بر اثر سابقه طولانی حکومت های پادشاهی مطلقه وراثتی، فاقد تجربه دموکراسی بودند، بر اثر کسب آگاهی های ناشی از ورود مفاهیم سیاسی جدید، به اعتراض علیه حکومت استبدادی پرداختند. سلطنت، نماد استبداد و اصلی ترین مانع تحقق اراده سیاسی ایرانیان دانسته می شد. در نتیجه به رغم آمیختگی سلطنت با سنت و کسب مشروعیت از جانب مذهب، جامعه ایران خواستار محو سلطنت شد. بدیهی است که جایگزین سلطنت، جمهوری است. در نتیجه جمهوری خواهی ایرانی بیش از آنکه مفهومی ایجابی و در راستای ایجاد یک نظام دموکراتیک باشد، مفهومی سلبی بود که صرفاً در پی محو نظام سلطنتی به عنوان نماد استبداد مطلقه بوده است.

مساله کمبود آب در کشور تحت تاثیر عوامل مختلفی به بحران تبدیل شده است. هدف اصلی این مقاله پاسخگویی به این سوال است که نقش سیاست های دولت در ایجاد این بحران به چه میزان است؟ برای پاسخ به این پرسش و بر مبنای مطالعات و اطلاعات جمع آوری شده فرضیه ای طرح شد. طبق فرضیه این پژوهش، ضعف در جامع نگری و ناپیوستگی در فرآیند و مراحل سیاستگذاری آب، سبب تشدید بحران آب در کشور شده است. محک فرضیه، بر اساس شواهد و قراین تجربی و با استفاده از روش فراتحلیل صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که مساله شناسی دیرهنگام، ضعف در اتقاق نظر در خصوص تعریف بحران آب، گسستگی بین مرحله اجرا و تصمیم گیری و ضعف شدید در ارزیابی فرآیند سیاستگذاری آب، سبب شده تا راه حلهای ارائه شده و تصمیمات، نه تنها مشکل را برطرف نکرده است بلکه به برداشت بیشتر از منابع و افزایش تقاضا منجر و بحران آب را در کشور تشدید کرده است.

یکی از دیرپاترین بحران های خاورمیانه سیاست منازعه در مناسبات ایران و امریکا طی چهار دهه گذشته است. در طول تاریخ روابط دو کشور عوامل گوناگونی بر چگونگی این روابط تاثیر گذار بوده و متاثر از شرایط داخلی، خارجی و بین المللی شکل گرفته اند. جهت دستیابی به نقشه راه مطلوب در روابط دو کشور بررسی ابعاد مختلف این عوامل از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین سوال اصلی این پژوهش شناسایی و بررسی عوامل موثر بر مناسبات ایران و امریکا است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و پرسش نامه ای و روش گردآوری داده ها کتابخانه ای می باشد. براساس یافته های پژوهش تاثیر عوامل تاریخی به عنوان یکی از عوامل موثر شناسایی و مورد بررسی قرار می گیرد. در حوزه عوامل جغرافیایی به مباحث مرتبط با اهمیت و جایگاه جغرافیایی ایران و نقش ایران در حل و فصل منازعات منطقه ای پرداخته شده است. سومین حوزه مورد بررسی نقش عوامل نظری است که در این بخش به نقش موضوع تروریسم، حقوق بشر و تضادهای ایدئولوژیک در شکل دهی به روابط دو کشور اشاره می شود. در حوزه عوامل بین المللی نقش تعاملات ایران با سایر کشورها در قالب آینده نظام بین الملل و نقش کشورهای مزاحم قرار گرفته اند و در نقطه مقابل نهادهای رسمی و غیررسمی داخلی دو کشور نیز در شکل دهی به سیاست خارجی موثر هستند. نقش عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دو حوزه دیگر مورد بررسی هستند و در پایان به حوزه توانمندی هسته ای و برنامه موشکی ایران پرداخته شده است.

The present research was performed to evaluate the Iran-US relationships in 2029 from the Iranian Professors’ point of view. Investigations were perfumed via future studies in two parts: The first part is based on library studies, and the second part is questionnaire-based field surveys, with the acquired data analyzed using MicMac and Scenario Wizard software tools. Based on the results of the analysis in the MicMac software, a total of 20 driver forces for the Iran-US relationships were identified. Considering the driver forces as descriptors of the Iran-US relationships, the most significant driver forces were found to be the government institutions context followed by the relationship-interfering countries, the role of the two countries’ leaders, future of the international system, think tanks, lobbies and pressure groups, nuclear capabilities and missile program of Iran, the role of geography, and historical records of the relationships between the two countries. Based on the outputs of the Scenario Wizard software, five scenarios were identified, including highly favorable, favorable, moderate, unfavorable, and highly unfavorable, with the development of the Iran-US relationships under the moderate scenario being highly probable.

در این پژوهش، به مرور اجمالی سیر روابط سیاسی ایران و انگلستان می پردازیم. سپس به بررسی مناسبات فرهنگی دو کشور در عصر قاجار خواهیم پرداخت و طی دو مبحث، از این روابط سخن خواهیم گفت و نقش انگلیسی ها را در این عرصه ارزیابی خواهیم کرد. نخست از نقش آفرینان این روابط در چهار دسته – دیپلمات ها، نظامیان، سیاحان و ایرانگردان و دیگر استادان و پژوهشگران ایران شناس و فارسی دان- یاد خواهد شد. سپس حاصل کار این چهار دسته انگلیسان در قلمرو تاریخ، جغرافیا، تمدن و هنر ایران و زبان و ادب فارسی بررسی می شود و ضمن معرفی پژوهش ها و تحقیقات گوناگون آنان اعم از تألیف و تدوین آثار در این زمینه ها، نقد و تصحیح متون، ترجمه و اقتباس آثار علمی وادبی منظوم و منثور، کاوش ها و کشفیات در آثار تاریخی و ابنیه باستانی و دیگر تلاش های هر چهار دسته نقش آفرینان این عرصه ها، نقش آنان در شناخت و شناسایی و ارتقاء عرصه های گوناگون فرهنگ ایران و نهایتاً تعاملات و روابط فرهنگی دو کشور در طول دوران صد و پنجاه ساله سلطنت قاجارها بر ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

یکی از الزامات دستیابی به ریشه ها و زمینه های یک موضوع، بررسی روند تاریخی آن موضوع است. اما آنچه می تواند مهمتر از تاریخ یک موضوع مورد توجه قرار گیرد، چگونگی فهم و یا تصور آن است. روابط ایران و آمریکا طی قریب به دو قرن گذشته با فراز و فرودهایی همراه بوده و صاحب نظران نیز نسبت به تقسیم بندی آن به دوره های مختلف اقدام نموده اند. رویکرد اصلی این مقاله توجه به تاریخ روابط دو کشور، از منظر ملت و دولت ایران در ادوار مختلف تاریخی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری داده ها کتابخانه ای می باشد. براساس یافته های پژوهش، روابط دو کشور به چهار دوره تاریخی تقسیم شده است. در دوره ابتدای روابط تا 1332 مناسبات دو کشور مثبت بوده و نوعی همراستایی در نگاه به این دوره بین ملت و دولت مشهود است. در دوره دوم که تا انقلاب 1357 به طول انجامیده شاهد نوعی تعارض در نگاه ملت با دولت در رابطه با آمریکا هستیم. دوره سوم، با پیروزی انقلاب اسلامی و اشغال سفارت آمریکا و در همراستایی نگاه ملت و دولت شکل گرفته و این روند تا سال ۱۳۷۶ ادامه می یابد. آخرین دوره تاریخی از ۱۳۷۶ آغاز و کماکان تداوم یافته است در این دوره ملت رفته رفته نگاه تخاصم آمیز با امریکا را رها کرده و تمایل به توسعه روابط دارند اما این امر با مقاومت مقامات حکومت روبرو گردیده و شکل دهنده دوره ای از تعارض شده است.

در این پژوهش جنبه کمتر شناخته شده حیات ملک الشعرا  محمد تقی بهار در قلمرو سیاست و تحزب، بررسی و صرفاً به زندگی سیاسی و حزبی او و آرا و اندیشه های وی در این زمینه پرداخته شده است. عضویت فعال و رهبری شاخص بهار در احزاب دموکرات عصر مشروطه، دموکرات ایران دهه بیست (به زعامت قوام السلطنه)، دو حزب کوچکتر آزادی (مربوط به قوام و ارسنجانی)، نمایندگی وی در ادوار سوم تا ششم و پانزدهم مجلس شورای ملی، وزارت فرهنگ او در کابینه ائتلافی احمد قوام و دیگر کنش های سیاسی و حزبی بهار، بررسی و نظریه سیاسی وی از خلال آرا و مواضع او تبیین شده است. بر این اساس، نظریه سیاسی بهار که چارچوب تئوریک این مقاله کشف و استنتاج آن است، واقع گرایی سیاسی و تمرکز توجه بر مصالح و منافع ملی بود که در هر دو عرصه اندیشه و عمل سیاسی وی تبلور می یافت.

در این مقاله، پس از طرح مسئله و توضیح جایگاه محوری خلیج فارس در میانه هارتلند جهان، از حضور تاریخی تمدن ها و دولت های ساحلی و خارجی در این منطقه سخن خواهیم گفت. حضور و نفوذ بیگانگان در خلیج فارس طیف گسترده ای از دول استعماری برّی و بحری اروپایی شامل پرتغال، هلند، انگلستان، روسیه تزاری، آلمان و عثمانی و سرانجام ایالات متحده را شامل می شود که سیر تاریخی حضور این قدرت ها در منطقه اجمالاً بیان خواهد شد. در ادامه به اختلافات و تنش های مرزی و زمینه ها و پیامدهای آنها از جمله جنگ ها و منازعات گسترده در منطقه خواهیم پرداخت و به مواردی از هر یک اشاره خواهیم کرد. شکل گیری انواع اتحادیه ها و شکل بندی های منطقه ای در خلیج فارس و جایگاه کانونی این منطقه در برخی اتحادیه ها و فورماسیون های بین المللی موضوع مبحث بعدی خواهد بود. ویژگی های خاص منطقه خلیج فارس در ابعاد و وجوه گوناگون موضوع دیگری است که به آن خواهیم پرداخت. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که راهبرد مقتضی و تامین کننده منافع ملی ایران در خلیج فارس در مواجهه با قدرت ها و بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای در این گستره چه می تواند باشد. بر این اساس در این مطالعه به طرح و تبیین این فرضیه خواهیم پرداخت که بهره گیری از مزایای نسبی و توانمندی های بالقوه ایران در چارچوب رویکردی مسالمت آمیز و صلح جویانه در تعاملات منطقه ای، به بازیابی جایگاه محوری و نقش هژمونیک تاریخی ایران در خلیج فارس می انجامد. روش تحقیق در پژوهش حاضر، توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای است.

هدف: این پژوهش با هدف استفاده از روش های آینده پژوهی جهت استخراج شگفتی سازها و پیش ران های مناسبات ایران و امریکا در افق 1408 انجام شده است. هدف از استخراج شگفتی سازها پیشگیری از غافل گیری در آینده است؛ چرا که شگفتی سازها رویدادهایی است که اگرچه از احتمال وقوع کمی برخوردارند، اما درصورت وقوع می توانند تأثیرات شگرفی بر جای گذارند. هدف از شناسایی پیش ران های مناسبات ایران و امریکا نیز دستیابی به عوامل کلیدی در این حوزه است که می توانند آینده های متنوعی را فراروی دو کشور قرار دهند.روش شناسی:روش تحقیق توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات در بخش نظری، کتابخانه ای و در بخش تحلیلی پرسش نامه ای و تحلیل داده ها با نرم افزارهای spss و Mic Mac انجام شده است.یافته ها: براساس یافته های پژوهش، حمله نظامی به ایران، تحول در تعریف دو کشور از حقوق بشر، نقش ژئوکالچر ایران، نقش آینده ساختار رهبری در ایران، نقش گروه های فشار و تندرو در ایران و تأثیر نقش ایران در حل پرونده سوریه به عنوان شگفتی سازهای محتمل شناسایی شده اند.نتیجه گیری: در حوزه پیش ران ها 20 پیش ران در هشت حوزه نقش نهادهای درون حکومتی، کشورهای مزاحم روابط، نقش رهبران دو کشور، آینده نظام بین الملل، اتاق های فکر، لابی ها و گروه های فشار، توانمندی هسته ای و برنامه موشکی ایران، نقش جغرافیا و سابقه تاریخی روابط دو کشور قرار گرفته اند.