تحلیل محتوای مفهوم تقوا در قرآن کریم با تأکید بر راهکارهای عملی در فرآیند خودسازی و مدیریت نفس(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش دینی دوره ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۹
181-203
حوزههای تخصصی:
تقوا از مفاهیم بنیادین قرآن کریم است که نقشی اساسی در هدایت و تعالی فردی و اجتماعی ایفا می کند. این پژوهش با تحلیل محتوای مضمونی و بررسی سیاق آیات، نشان می دهد که قرآن افزون بر معرفی تقوا به عنوان ارزشی والای اخلاقی، دستورالعمل هایی عملی برای تحقق آن ارائه کرده است. برخلاف پژوهش های پیشین که بیشتر بر فضیلت های تقوا تمرکز داشته اند، این تحقیق به استخراج و تحلیل راهکارهای قرآنی برای تقویت تقوا در زندگی روزمره پرداخته است. یافته ها حاکی از آن است که تقوا در قرآن به مثابه فرایندی خودتنظیم گر معرفی می شود که کنترل تمایلات نفسانی، مدیریت هیجانات و هم سویی رفتار با ارزش های الهی را در بر می گیرد. راهکارهایی نظیر پایداری در مسیر عبودیت از جمله صبر و ثبات قدم همچنین رعایت سازوکارهای پیشگیرانه در برابر لغزش، مانند ایجاد موانع ذهنی و عملی برای جلوگیری از ارتکاب گناه و خویشتن داری، و نیز پاک سازی جسم در راستای ارتقاء معنویت از طریق التزام به تغذیه ای سالم و مشروع و نیز روزه داری، هر یک نقشی کلیدی در تحقق این هدف ایفا می کنند.از نوآوری های این پژوهش، ارائه چارچوبی تحلیلی برای استخراج مفاهیم قرآنی از طریق مطالعه سیاقی آیات است که موجب درک عمیق تر پیام های قرآن و شناسایی راهکارهای کاربردی آن در مسیر خودسازی می شود.