احمد پوراحمد

امروزه گردشگری به ویژه گردشگری داخلی، جایگاه خاص را در اقتصاد کشورها داشته و نقش فعال و موثری را در ارتقای ساختار اقتصادی و اجتماعی کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه دارد. گردشگری شهری، سرآمد انواع گردشگری و پر مشتری ترین آن هاست؛ به طوری که با توجه به جایگاه ویژه شهر، در بسیاری از کشورهای موفق در زمینه گردشگری، شهر پایه و اساس توسعه گردشگری است و شهرها یکی از بیننده ترین مقاصد گردشگری جهان به شمار می آیند که هر ساله پذیرای میلیون ها نفر گردشگرند. گردشگری می تواند با ایجاد تغییر در مؤلفه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شهر تأثیراتی داشته باشد. به عبارت دیگر کیفیت تأثیر فعالیت های گردشگری در شهر و استفاده از آن، پیامدهای مطلوب و نامطلوب اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی در شهر برجای می گذارد. این تحقیق از نوع کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی است. برای بررسی تأثیرات گردشگری از پرسش نامه مردم و مسئولین استفاده شد و با نرم افزارspss و از طریق ضریب همبستگی اسپیرمن تحلیل شد. برای تطبیق اطلاعات تأثیر توریسم در توسعه اقتصادی هم ضریب مکانی مورد بررسی قرار گرفت که برگرفته از تحلیل آمار شاغلین در بخش گردشگری است. نتایج حاصل از پرسش نامه ها نشان می دهد که تأثیرات اقتصادی توریسم در توسعه کرمانشاه 75درصد، تأثیرات اجتماعی- فرهنگی آن بر توسعه شهر62 درصد و هم چنین تأثیرات کالبدی گردشگری در توسعه شهر 74 درصد مؤثر بوده است. معادله ی ضریب مکانی هم تأثیرات گردشگری بر اقتصاد منطقه را مورد تأیید قرار داده است؛ به طوری که مقدار آن یک روند صعودی از دهه 55تا85 داشته است و گردشگری از نظر اقتصادی یک فعالیت تأثیرگذار در منطقه می باشد.

برنامه ریزی سلامت شهری، فرآیندی آگاهانه برای تأمین سلامت و تندرستی کامل جسمی، روانی و اجتماعی همه ساکنین شهر از طریق تعیین سیاست های سلامت محور، نظام مناسب برنامه ریزی سلامت شهری، بهبود تعیین کننده های اجتماعی، اقتصادی و محیط فیزیکی شهر است. هدف اصلی برنامه ریزی سلامت شهری دستیابی عادلانه همه ساکنین به سلامت کامل جسمی، روانی و اجتماعی و همچنین دستیابی عادلانه به تعیین کننده های سلامت شهری می باشد. در این پژوهش به طور نظری و تجربی، عدالت در سلامت شهری، ابعاد، متغیرها و شاخص های آن بررسی گردید. پژوهش حاضر از جمله پژوهش های کاربردی-توسعه ای (از نظر هدف)، توصیفی-تحلیلی (از نظر ماهیت و روش انجام) و کمی (از نظر روش گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها) می باشد. این پژوهش دو هدف اصلی را دنبال می کند: 1- شناخت جامع ابعاد، متغیرها و شاخص های عدالت در سلامت شهری و 2- آزمون تجربی این شاخص ها در شهر بجنورد. برای گردآوری اطلاعات مربوط به هدف اول، از روش کتابخانه ای و برای گردآوری اطلاعات مربوط به هدف دوم، از روش کتابخانه ای و پیمایشی استفاده شد. تجزیه و تحلیل و نمایش داده ها نیز با مدل های AHP، Electre و نرم افزار Arc map انجام شده است. طبق نتایج نظری، شاخص های عدالت در سلامت شهری به دو گروه شاخص های تعیین کننده و شاخص های پیامد تقسیم شدند، هر یک ازین دو گروه دارای ابعاد، متغیرها و شاخص هایی هستند که در متن مقاله آورده شده است. طبق نتایج تجربی، شاخص های تعیین کننده عدالت در سلامت شهری در محله های مختلف شهر بجنورد دارای تفاوت بسیار زیاد هستند. به عبارت دیگر، افراد در محله های مختلف شهر بجنورد دسترسی ناعادلانه ای به تعیین کننده های سلامت شهری دارند.

پیاده راه ها به عنوان بخش از فضاهای شهری، عرصه ای را برای وقوع رویدادهای اجتماعی، سیاسی، ایجاد خاطره و بیان احساسات جمعی به وجود می آورند. با توجه به گذشت 5 سال از احداث پیاده راه بافت مرکزی شهر رشت پیامدهای مختلفی قابل ارزیابی و تحلیل می باشند. پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سوال است که، پیاده راه بخش مرکزی شهر رشت به چه میزان در دستیابی به شاخص های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی – زیست محیطی موفق بوده است و هدف تحقیق شناسایی مهمترین شاخص های رشد هوشمند شهری در طراحی پیاده راه میباشد. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی همراه با بکارگیری تکنیک مصاحبه و پرسشنامه از شهروندان بصورت مستقیم در محدوده پیاده راه می باشد. ارزیابی توسط چک لیست جهت تحلیل وضع موجود و پرسشنامه برای محاسبه شاخص های رشد هوشمند شامل کالبدی و اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و زیست محیطی و استفاده از آزمون فریدمن جهت امتیازدهی به شاخص ها انجام گرفته است. نتایج آماری پژوهش نشان می دهد شاخص اجتماعی و فرهنگی به میزان 948/0 درصد در رتبه اول، شاخص اقتصادی به میزان 955/0 درصد در رتبه دوم و شاخص زیست محیطی و کالبدی در رتبه سوم و به میزان 927/0 درصد در رشد هوشمند پیاده راه بخش مرکزی شهر رشت تاثیر گذار هستند. این در حالی است که هنگام بهره برداری از پیاده راه شاخص زیست محیطی رتبه نخست را دارا بود ولی اکنون با گذشت5سال از احداث پیاده راه، شاخص اجتماعی و فرهنگی از رتبه سوم به اول دست یافته است.

شهرها به دلیل دارا بودن جاذبه های طبیعی، فرهنگی و انسان ساخت همواره به عنوان مقاصد گردشگری مورد توجه بوده اند. گردشگری نیز مانند هر فعالیت دیگری دارای آثار و پیامدهای متعدد بر فضای بوم شناختی شهرها است. شهر رشت به علت موقعیت کانونی خود و برخورداری از جاذبه های طبیعی، فرهنگی و انسان ساخت سالانه پذیرای گردشگران بسیاری است. هدف این پژوهش بررسی وضعیت فضای بوم شناختی شهر رشت در روند گردشگری است و پاسخ به این پرسش که آیا این فضا توان پاسخ گویی به نیازهای فعلی گردشگری شهری را دارد یا خیر؟ پژوهش بر پایه روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از مدل جای پای اکولوژیک انجام پذیرفت. جامعه آماری پژوهش تعداد گردشگران شهر رشت در نظر گرفته شد از این رو 384 پرسشنامه بر اساس مدل کوکران از طریق دو روش نمونه گیری منظم و اتفاقی بین گردشگران توزیع گردید. در نهایت جای پای اکولوژیک گردشگری 908224 هکتار محاسبه گردید که با توجه به مساحت 13600 هکتاری شهر رشت می توان میزان فشار وارده بر فضای زیست محیطی شهر را مشاهده نمود. از این رو برنامه ریزی برای حفظ محیط زیست شهر در کنار توجه به گردشگری امری حیاتی محسوب می شود.

پراکنده رویی شهری و تأثیرات زیست محیطی آن از اجزای مهم تحقیقات جهانی تغییر محیط زیست و مسئله اصلی توسعه پایدار است. برای درک و مدیریت تغییرات کاربری زمین و جهت دهی برنامه های توسعه شهر، بررسی محرک های پراکنده رویی شهری بسیار مهم است. هدف پژوهش، تحلیل محرک های پراکنده رویی شهری در شهر اهواز می باشد. تحقیق حاضر ازنظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و ازنظر هدف، کاربردی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای- اسنادی و پیمایشی است. برای تکمیل پرسشنامه از نظرات 50 نفر از محققانی که در رابطه با شهر اهواز پژوهشی انجام داده اند و مدیران و کارشناسان مرتبط استفاده شده است. به منظور بررسی تأثیرگذاری ابعاد(محرک ها) از روش تحلیل عاملی مرتبه دوم در نرم افزار لیزرل استفاده شده است. 45 محرک شناسایی شده مؤثر بر پراکنده رویی شهری اهواز در 7 بعد شامل مدیریتی، قانونی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی-فضایی، محیطی، حمل ونقل دسته بندی شده اند. نتایج حاکی از این است که بعد اقتصادی با ضریب 0.88 بالاترین تأثیر را دارد و بعد از آن به ترتیب ابعاد اجتماعی(0.87)، مدیریتی(0.76)، کالبدی- فضایی (0.72)، قانونی(0.71)، حمل ونقل (0.61) و محیطی (0.58) قرارگرفته اندپراکنده رویی شهری و تأثیرات زیست محیطی آن از اجزای مهم تحقیقات جهانی تغییر محیط زیست و مسئله اصلی توسعه پایدار است. برای درک و مدیریت تغییرات کاربری زمین و جهت دهی برنامه های توسعه شهر، بررسی محرک های پراکنده رویی شهری بسیار مهم است. هدف پژوهش، تحلیل محرک های پراکنده رویی شهری در شهر اهواز می باشد. تحقیق حاضر ازنظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و ازنظر هدف، کاربردی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای- اسنادی و پیمایشی است. برای تکمیل پرسشنامه از نظرات 50 نفر از محققانی که در رابطه با شهر اهواز پژوهشی انجام داده اند و مدیران و کارشناسان مرتبط استفاده شده است. به منظور بررسی تأثیرگذاری ابعاد(محرک ها) از روش تحلیل عاملی مرتبه دوم در نرم افزار لیزرل استفاده شده است. 45 محرک شناسایی شده مؤثر بر پراکنده رویی شهری اهواز در 7 بعد شامل مدیریتی، قانونی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی-فضایی، محیطی، حمل ونقل دسته بندی شده اند. نتایج حاکی از این است که بعد اقتصادی با ضریب 0.88 بالاترین تأثیر را دارد و بعد از آن به ترتیب ابعاد اجتماعی(0.87)، مدیریتی(0.76)، کالبدی- فضایی (0.72)، قانونی(0.71)، حمل ونقل (0.61) و محیطی (0.58) قرارگرفته اند

مسکن به عنوان مهم ترین کاربری در سطح شهرها همواره به منظور ایجاد مکانی مناسب برای ارضای نیازهای روحی و جسمانی مورد توجه برنامه ریزان شهری و منطقه ای بوده است. مسکن مناسب مسکنی است که از لحاظ شاخص های فیزیکی با استانداردهای تعریف شده همخوانی داشته باشد و امکان دسترسی راحت به محل های کار، اوقات فراغت، خرید، درمانی و آموزشی و غیره را داشته باشد. با بررسی معیارها و شاخص های مؤثر در امر مسکن می توان هرگونه برنامه ریزی و تصمیم گیری در مورد مسکن را تسهیل نمود. به همین منظور، هدف این پژوهش، ارزیابی کیفیت مسکن شهری در شهر اهواز می باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می باشد. رویکرد حاکم بر ارزیابی مسکن تحلیل فضایی –مکانی است و به منظور بررسی داده ها از تکنیک DEMATEL و روش فازی استفاده شد. ابتدا در محیط نرم افزار ARCGIS لایه ها ویرایش سپس با روش فازی ممرشیپ (Fuzzy Membership) استانداردسازی شده اند. با استفاده از پرسشنامه تکنیک DEMATEL که به وسیله 10 نفر از متخصصین حوزه برنامه ریزی شهری تکمیل گردید وزن معیارها به دست آمد و در لایه ها ضرب گردید و در نهایت با فازی گاما (Gamma) 8/0 لایه ها همپوشانی شده اند و نقشه ارزیابی مسکن شهر اهواز در 5 طبقه به دست آمد. یافته های پژوهش نشان می دهند که کیفیت خیلی بالا 6/23 درصد، کیفیت بالا 1/52 درصد، کیفیت متوسط 9/20 درصد، کیفیت پایین 2/1 درصد و کیفیت خیلی پایین 2/2 درصد می باشد.      

تقویت سرزندگی محله های شهری به عنوان کوچک ترین واحد مدیریت شهری و کانون جغرافیایی شکل گیری اجتماعات محلی، زیربنای ایجاد شهر سرزنده، پویا و پیشرو است. یکی از ابعاد مؤثر بر سرزندگی محله های شهری عوامل اجتماعی است. هدف اصلی پژوهش تأثیر سرمایه اجتماعی و مؤلفه های سازنده آن بر سرزندگی محله های شهری است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. بدین منظور به شیوه پیمایشی، 392 پرسشنامه در دو محله باغ شیخ و کیان آباد شهر اهواز تکمیل و نتایج آن از طریق آزمون های t تک متغیره و t مستقل در نرم افزار SPSS و مدل سازی معادله ساختاری در نرم افزارAmos graphic تحلیل شد. نتایج نشان می دهد پاسخگویان مؤلفه های سرمایه اجتماعی (اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، روابط اجتماعی) را در محله های موردمطالعه به طور معناداری بالاتر از میانگین ارزیابی نموده اند و مقدار مؤلفه های مذکور تفاوت معناداری در دو محله موردمطالعه ندارد. در ارزیابی معادله ساختاری طراحی شده، مقدار شاخص ها برازش معادله مذکور را تأیید می کند، لذا مدل مفهومی پژوهش قابل قبول است و تأثیر مثبت و معنادار سرمایه اجتماعی بر سرزندگی محله های شهری تأیید می شود. بیشترین سهم در تبیین سازه سرمایه اجتماعی مربوط به مشارکت اجتماعی و در مورد سرزندگی مربوط به مؤلفه حضور پذیری و تحرک است.

گسترش حضور اتومبیل در شهرها و مسائل و مشکلات ناشی از حضور آن، باعث کاهش رضایتمندی و کیفیت زندگی ساکنان شهرها شده است. متأسفانه اکثر معابر که عنصر شکل دهنده بافت شهری هستند، برای استفاده اتومبیل ها طراحی شده و توجه به پیاده مداری در آن ها در اولویت دوم قرار دارد. عدم توجه به پیاده مداری باعث کاهش تعاملات اجتماعی و درنهایت سرزندگی در شهرها می شود. حال حد فاصل میدان تجریش تا میدان قدس که نمونه موردمطالعه در این تحقیق است دو محور مهم شمالی جنوبی تهران یعنی خیابان ولیعصر و خیابان شریعتی را به یکدیگر متصل می کند به دلیل ترافیک بالا عناصر ارزشمند اطراف خود را تحت تأثیر قرار داده و این در حالی است که ساخت وسازهای متنوع به دلیل بالا بودن قیمت زمین در منطقه و ساخت پاساژها و مجتمع های مسکونی بیش ازپیش چهره بدنه این محور را تحت تأثیر خود قرار داده است. هدف اصلی در این تحقیق آن است که با بررسی نقش عناصر فضایی شهری بر قابلیت پیاده محوری حد فاصل محور میدان تجریش-قدس به شناسایی مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر قابلیت پیاده مداری یک محور بپردازد. نوع تحقیق کاربردی بوده و روش آن توصیفی-تحلیلی می باشد. با توجه به ارزیابی های مختلف در این تحقیق این نتیجه حاصل شد که متغیرهای شاخص راحتی و آسایش مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر قابلیت پیاده مداری یک محور می باشند و همچنین یک فضای شهری پیاده محور موفق فضایی است که بتواند تنوع با حق انتخاب بالا، آسایش و راحتی و امنیت بالای ساکنین، کالبد و فرم مناسب، تصویر ذهنی خوب و مناسب با ارتقای احساس تعلق خاطر و دسترسی مناسب را تأمین کند.

جهانی شدن به عنوان یکی از مهم ترین بحث های علمی قرن بیست و یکم مطرح است و شهرها در رقابت شدید با یکدیگر سعی می کنند وارد این چرخه ی جهانی شوند. جهانی شدن می تواند اثرات مثبت و منفی بسیاری را بر شهرها و علی الخصوص کلانشهرها بر جای بگذارد با توجه به پیچیدگی های    نظام های شهری، ارزیابی میزان تاثیرات جهانی شدن بر یک شهر کار دشواری است و متخصصان شهری شاخص های مختلفی را بر حسب هر کدام از ابعاد جهانی شدن بیان کرده اند. در تحقیق حاضر، محققین، از پنج شاخص (جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، حجم تجارت بین الملل، کریدورهای هوایی، تعداد بانک های خارجی و ضریب نفوذ و سرعت اینترنت) برای ارزیابی میزان ادغام کلانشهر تهران در فرایند جهانی شدن استفاده کرده اند. شاخص هایی که در تحقیق حاضر از آن استفاده شده است بر اساس شاخص هایی است که نشریه سیاست خارجی کرنی آن را ارائه داده است. روش کار       توصیفی- تحلیلی و به صورت مطالعه تطبیقی است و سعی شده است تا جدیدترین آمار و اطلاعات مربوط به تهران گردآوری شود. جامعه آماری در تحقیق حاضر استان تهران می باشد و در ارزیابی هر کدام از شاخص ها، تهران را با سایر کلانشهرها قیاس کرده ایم نتایج تحقیق حاکی از آن است که تهران نتوانسته است خود را به عنوان شهر جهانی معرفی کند و کمترین شواهد جهانی شدن در آن دیده   می شود این درحالی است که بسیاری از کلانشهرهای جهان در حال توسعه توانسته اند سهم خود را از تاثیرات جهانی شدن افزایش دهند و در نهایت پیشنهادهایی جهت ادغام هرچه بیشتر تهران در فرایند جهانی شدن و بهره گیری از تاثیرات مثبت آن ارائه گردیده است.

کاهش میزان آسیب پذیری و بالابردن سطح تاب آوری محیط سکونتگاه های غیررسمی به عنوان نقاط آسیب پذیرتر در برابر تهدیدات و تنش های ناشی از بروز بحران ها و نیز به حداقل رساندن زمان بازتوانی، همچنین ارتقاء و بهبود بخشی سطح زندگی افراد و به طور کلی تاب آور ساختن شهرها و جوامع در برابر بحران ها از جمله مهم ترین عواملی است که نیاز به مطالعه و بررسی آن ها از دید تاب آوری را دو چندان می کند. در این راستا، این مقاله با هدف شناسایی عوامل کلیدی و موثر بر وضعیت آینده تاب آوری شهرک میان آباد اسلامشهر انجام شده است. داده های نظری با روش اسنادی و داده های تجربی با روش پویش محیطی بر پایه روش دلفی تهیه شده است. جامعه آماری20 نفر از خبرگان بر اساس نمونه گیری قضاوتی انتخاب شدند.  45 متغیر در 4 بعد اجتماعی، اقتصادی، نهادی و کالبدی با روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم افزار MICMAC مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها از نظر تحلیل کلی محیط سیستم نشان داد که 215 رابطه عدد 3 دارد و این به معنای آن است که روابط عوامل کلیدی بسیار زیاد بوده و از تاثیرگذاری و تاثیرپذیری زیادی برخوردارند. همچنین نتایج دیگر پژوهش نشان داد که از میان 45 نیروی کلیدی، 10 عامل بیمه شغلی، نظارت در حین ساخت و سازها، عمر بنای ساختمان ها، دسترسی به مراکز درمانی و بیمارستانی، اشتغال، آموزش و اطلاع رسانی در خصوص خطرات روابط رسمی و  غیررسمی دخیل در ساخت وسازها، درآمد و رفاه اقتصادی، سطح نفوذپذیری دورن بافتی و  دسترسی به پارک ها و مسیرهای تخلیه در تاب آوری شهرک میان آباد اسلامشهر در آینده اثر کلیدی دارد.  

مقدمه: امروزه یکی از چالش های پیش روی مدیریت شهری ، بافت فرسوده شهری است. استفاده از ظرفیت های مردم و سرمایه اجتماعی دستیابی به هدف نوسازی و سازماندهی این ساختارها برای مدیریت شهری را تسهیل می کند. هدف پژوهش: هدف تحقیق: هدف از این مطالعه بررسی عوامل مؤثر بر افزایش سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با نوسازی بافتهای فرسوده است. روش شناسی: روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای و آماری است. اطلاعات اولیه با روش اسنادی و پیمایشی و پرسشنامه جمع آوری شده است. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS و Smart PLS پردازش شده اند. قلمرو جغرافیایی پژوهش: منطقه جغرافیایی تحقیق حاضر منطقه 10 شهرداری تهران است که با 327115 نفر جمعیت، بخش قابل توجهی از بافت های فرسوده شهر تهران را در خود جای داده است. نتایج و بحث: یافته های تحقیق نشان می دهد که بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی و نوسازی بر اساس آزمون همبستگی پیرسون از سطح ضعیف تا متوسط همبستگی مثبت وجود دارد. همچنین ، مدل سازی مسیر PLS و آزمون رگرسیون چند متغیره نشان می دهند که به ترتیب مؤلفه های اعتماد نهادی، تعاملات اجتماعی و اعتماد بین فردی دارای تأثیر بیشتر و مشارکت مذهبی تأثیر کمتری در نوسازی بافت های فرسوده شهری دارد. نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد بین سرمایه اجتماعی و نوسازی بافته ای فرسوده رابطه معنادار مثبتی وجود دارد. همچنین نشان می دهد که مؤلفه های سرمایه اجتماعی تأثیرات متفاوتی بر نوسازی بافت های فرسوده دارند که می توان با برنامه ریزی برای ارتقاء این مؤلفه ها، ساماندهی و نوسازی بافت های فرسوده منطقه مطالعه را تسریع می کند.

سرزندگی به معنا و مفهوم میزان آسایش و راحتی در مکان و لذت بردن از حضور در آن مکان است، سرزندگی کیفیت فرم فضای شهری است و سبب ارتقاء کیفیت محیط فضاهای عمومی شهری می شود. سرزندگی به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و پیشرفت شخصی ساکنین کمک می کند. عناصر سرزندگی مکان و مردم هستند، قلمرو و محدوده سرزندگی استفاده از مکان ها، فضاها و اشیاء محیط است. مردم هسته اصلی سرزندگی هستند. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل عوامل و عناصر موثر بر سرزندگی شهری در شهر کرج می باشد. نوع پژوهش ازنظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی با ماهیت توصیفی تحلیلی است. داده های پژوهش شامل اطلاعات سرشماری مرکز آمار و پرسشنامه میدانی که بر روی مناطق 10 گانه کلان شهر کرج موردبررسی قرارگرفته است. جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزارهای تخصصی و مدل های تصمیم گیری چند معیاره بهره گرفته شده است. یافته ها حاکی از آن است در بین مناطق، منطقه 7 با 75 درصد برخورداری از وضعیت خوب رتبه اول سرزندگی شهری را دارد. نتایج بررسی شاخص های ذهنی نشان داد که محله 10 از منطقه 7 و محله 5 از منطقه 9 با سطح برخوردار، محله 2 از منطقه 4 و محله 1 از منطقه 6 با سطح نیمه برخوردار و محله 5 از منطقه 10 با سطح فرو برخوردار سرزندگی شهری قرار دارند

در دهه اخیر، تغییراتی در زمینه حضور زنان در فضای عمومی شهری مشاهده می شود. بدین لحاظ، این نوشتار، با توجه به تحولات و دگرگونی های حاکم بر چنین فضاهایی برای پذیرش حضور زنان، انتخابی یا ضروری شدن حضور زنان را در این فضاها بررسی می کند. روش تحقیق از نوع پیمایشی است و برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شد. نمونه آماری شامل 128 نفر از شهروندان مرد و 133 نفر از شهروندان زن شهر تبریز است که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی بررسی شدند. براساس نتایج پژوهش، زنان جوان هنوز هم در مقایسه با مردان، آزادی عمل و استقلال کمتری برای حضور در فضاهای عمومی دارند. محدودیت های خانوادگی، کارهای زنانه، و آزاد نبودن فعالیت های مناسب برای زنان در فضاهای عمومی، مانند پارک، از عوامل مهم محدود کننده حضور زنان در فضاهای عمومی نظیر پارک هاست. حضور زنان در این عرصه ها افزایش یافته است که بخشی از این افزایش با توجه به حضور گسترده زنان در مراکز دانشگاهی، آموزشی، و مراکز شغلی اجتناب ناپذیر است. بخش دیگری از حضور زنان در فضاهای عمومی به دلیل کاهش مقاومت مردان و خانواده ها در مقابل زنان برای حضور در این عرصه است. به عبارت دیگر، دیدگاه های جامعه (شامل هر دو گروه زنان و مردان) به فضاهای عمومی شهری و حضور زنان در این فضاها دگرگون شده است.

پژوهش حاضر با هدف تدوین استراتژی های توسعه پیرانشهر به نگارش درآمده است. بنابراین، ابتدا وضعیت شاخص های CDS ارزیابی و سپس، چشم انداز توسعه شهر در قالب برنامه ریزیِ راهبردی مشارکتی تدوین شده است. روش پژوهش بر حسب هدف، کاربردی و ازلحاظ ماهیت توصیفی تحلیلی و روش جمع آوری داده ها به صورت پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه بوده که بدین ترتیب، داده های پژوهش از سه گروه جامعه آماری (شهروندان، مسئولین و نخبگان) جمع آوری گشته و جهت تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. همچنین، جهت تحلیل عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر شهر و تدوین استراتژی های توسعه، مدل SWOT و برای اولویت بندی استراتژی ها نیز مدل های ترکیبی AHP-SWOT و ANP-SWOT به کاررفته است. نتایج نشان می دهد میانگین کلی گروه های شهروندان، مسئولین و نخبگان به ترتیب معادل 42/2، 31/2 و 15/2 بوده و هر سه گروه، وضعیت پیرانشهر را به لحاظ برخورداری از شاخص های CDS مطلوب ارزیابی نکرده اند. آزمون مانووا نیز نشان می دهد بین دیدگاه گروه های شهری در رابطه با همه شاخص های CDS به جز شاخص "حکمروایی" تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج چشم انداز سازی مشارکتی حاکی از آن است که هر سه گروه بر محورهای راهبردی چشم انداز پیرانشهر به عنوان شهری با عملکرد بازرگانی (برون مرزی) تجاری، شهری با عملکرد معدنی، شهری گردشگری و شهری کشاورزی اجماع نظر داشته اند. همچنین، در اولویت بندی استراتژی ها، استراتژی "تقویت عملکرد بازرگانی (برون مرزی) تجاری پیرانشهر و عملکردهای وابسته به آن"، با بالاترین امتیاز (374/0AHP=؛ 357/0ANP=) به عنوان بهترین استراتژی توسعه آتی پیرانشهر انتخاب گردید.

استفاده مناسب از توان های محیطی پیرامون شهر باعث افزایش کارآیی اقتصادی و کاهش آسیب پذیری به منابع موجود می شود. در شرایط کنونی مواجه اغلب شهرها با توسعه کالبدی سریع و فزاینده، لزوم شناخت و مکان یابی اراضی مناسب به منظور حفظ منابع نایاب در شهرها را ضروری می سازد. شهر رشت نیز با توجه به وضعیت استقرار خود در جلگه حاصلخیز گیلان و وجود محدودیت های فیزیکی توسعه شهری مانند اراضی باتلاقی، زمین های زراعی و باغات حاصلخیز، جنگل و... نمی تواند به صورت گسترده توسعه یابد. هدف اصلی مقاله، تعیین جهت  مناسب و بهینه گسترش شهر با حداقل آسیب به منابع محیطی به منظور تأمین زمین برای  توسعه آتی شهر رشت است. بدین منظور از ابزار فنی سیستم اطلاعات جغرافیایی برای جمع آوری، تحلیل و تولید لایه ها و نقشه های مختلف تعیین موانع و جهت توسعه بهینه شهر رشت استفاده شده است. طی این فرآیند ابتدا ویژگی های طبیعی و انسانی مورد نیاز و تأثیرگذار در قالب 11 شاخص (قابلیت اراضی، توپوگرافی، پایداری زمین، شبکه ارتباطی، فرودگاه، گورستان، رودخانه، زیست گاه قرقاول، شهرک صنعتی، مرداب و نقاط روستایی اطراف شهر)شناسایی، جمع آوری و پردازش شدند. پس از این مرحله، عملیات ورود متغیرها و معیارها به سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS )انجام و در مرحله بعد با توجه به داده های موجود، لایه های اطلاعاتی جدیدی مانند فاصله از گورستان، فاصله از رودخانه، فاصله از شهرک صنعتی و ... ارزیابی شد. در ادامه داده ها مجددا طبقه بندی و ارزش گذاری شدند، در این تحقیق برای ارزش گذاری لایه های اطلاعاتی از مدل (AHP ) و روش رتبه ای استفاده شده است. در نهایت پس از تلفیق نقشه ها، نقشه نهایی جهات مناسب گسترش آتی شهر رشت بهینه گزینی و ارایه و تعیین گردید. خروجی و برآیند مطالعات، بهترین اراضی را برای توسعه آتی شهر در محور جنوب آن جهت یابی کرده است.

ساختار فضایی شهر، تأثیر مهمی بر کارایی اقتصادی و کیفیت محیط شهری دارد. ساختار فضایی ناکارآمد، با افزایش غیرضروری فاصله بین مردم و مکان فعالیت آن ها، افزایش طول شبکه زیرساخت شهر، هزینه عملیاتی و جابجایی های درون شهری را به حداکثر می رساند. تحلیل ساختار فضایی شهر برای درک بهتر گسترش شهری مهم است و اطلاعات موردنیاز ارزیابی اثربخشی طرح های برنامه ریزی را برای مدیران عمومی و برنامه ریزان شهری فراهم می کند. هدف پژوهش تحلیل ساختار فضایی شهر اهواز و شناسایی هسته های عملکردی می باشد. تحقیق از نظر هدف، کاربردی از نظر ماهیت، توصیفی است. روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و اسنادی است. داده ها شامل بلوک های آماری سال 1395 و لایه کاربری اراضی شهر اهواز می باشند. از تراکم کرنل، آزمون خودهمبستگی فضایی، میانگین مرکزی برای شناسایی هسته های عملکردی استفاده شده است. روش لکه های داغ و سرد و آزمون خودهمبستگی فضایی برای تحلیل پراکنش جمعیت و اشتغال به کار گرفته شد. برای بررسی ارتباط هسته های عملکردی با جمعیت و اشتغال از همبستگی پیرسون در نرم افزار spss و برای مدل سازی ارتباط فضایی از رگرسیون وزنی جغرافیایی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که پراکنش جمعیت و اشتغال به صورت خوشه ای می باشد. در بخش های مرکزی و حاشیه ای تراکم جمعیت و اشتغال پایین است و در بخش های میانی تراکم بالا است. از نظر نسبت کاربری های جاذب سفر منطقه یک (محلات باغ معین، سی متری، بازار عبدالمجید، باغ شیخ، صائبین مندایی) بالاترین تمرکز را دارند و هسته اصلی شهر می باشند و محلات لشکرآباد، کمپلو جنوبی، زیتون کارمندی هسته های فرعی هستند. همچنین همبستگی فضایی بین هسته های عملکردی و تراکم جمعیت نسبتاً پایین می باشد.

رضایتمندی مفهومی پیچیده ، چندگانه و مرتبط با مفاهیم دیگر و متاثر از زمان ، مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است و تنها راه مطالعه این مفهوم بررسی لایه های درونی آن است. هدف این تحقیق سنجش میزان رضایتمندی و آزردگی ساکنین از کیفیت خدمات شهری در محله سیروس تهران (شهرداری منطقه 12) است. که برمبنای شش شاخص (امنیت و ایمنی، بهداشت و نظافت، زیبایی، رفاهی- اجتماعی، معابر و دسترسی ها و وضعیت نظارتی) مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین میزان و درجه اهمیت شاخص ها از نظر ساکنان و نحوه ارتباط آن ها با شهرداری نیز مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق دراین پژوهش توصیفی – تحلیلی می باشد و حجم نمونه ها براساس مدل کوکران 200 مورد انتخاب شد. جامعه آماری کل ساکنین محله سیروس تهران (منطقه 12، محله 17) می باشد و نمونه گیری مورد استفاده از نوع خوشه ای توام با تصادفی ساده است. رویکرد حاکم بر تحقیق ترکیبی (عینی - ذهنی) می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که میزان رضایتمندی ساکنان از خدمات شهری متفاوت اما در کل  متوسط به پایین بوده است و برخلاف باورهای رایج کارشناس محور که به خصوصیات فیزیکی اهمیت بیشتری داده اندفاکتورهای اجتماعی (ایمنی ، امنیت و زیبایی) در نزد ساکنان از اهمیت و جایگاه بالاتری نسبت به بقیه شاخص ها برخوردار بوده اند. اولویت بندی اقدامات در این محله براساس خواسته ها و ترجیحات ساکنین به ترتیب شامل: 1. ارتقاء   2. تثبیت   3. ارزیابی 4. مونیتورینگ می باشد.

هدف اصلی این پژوهش، سنجش نابرابری فضایی در منطقه 2 شهر تهران است که با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره، رتبه بندی محلات و بررسی نابرابری فضایی محلات رسمی و غیررسمی و تحلیل فضایی نابرابری های اجتماعی، اقتصادی و رفاهی - کالبدی این محلات انجام شده است. در نتایج به دست آمده با روش تاپسیس برای محدوده مطالعه شده، محلات اسلام آباد (رتبه 28) و فرحزاد (رتبه 30) نامناسب ترین وضعیت را در این منطقه ازنظر برخورداری از شاخص های مدنظر دارند. این در حالی است که محله شهرک غرب و محله پونک با رتبه بالا بهترین وضعیت را دارند. در مجاورت محله فرحزاد، سه محله سرو، پرواز و پونک به ترتیب رتبه های 7، 11 و 2 را به خود اختصاص می دهند و در مجاورت محله اسلام آباد، سه محله شهرک غرب، سعادت آباد و مدیریت به ترتیب رتبه های 1، 4 و 22 را کسب می کنند. نتایج پژوهش نشان دهنده پاره پاره شدن منطقه، ازهم گسیختگی فضایی و الگوی پراکنده نابرابری فضایی در سطح محلات فقیر و غنی برآمده از تولیدات فضایی فقر و رفاه است.

تاب آوری در سال های اخیر به یک مفهوم ثابت در تحلیل سیستم های پویا تبدیل شده است. همچنین این مفهوم به طور گسترده ای در سیستم های مکانی پویا نظیر شهرها به کار می رود. با توجه به اینکه محلات شهری واقع شده در مسیر رودخانه ها همواره مورد تهدید مخاطره سیلاب بوده است؛ لذا هدف مقاله حاضر بررسی تاب آوری محلات مناطق 1، 2، 3، 5 و 22 شهرداری تهران واقع شده بر مسیر رودخانه ها در برابر سیلاب است. مقاله حاضر از نوع اکتشافی است، که با روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است، برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و پیمایشی با استفاده از پرسشنامه و برای سنجش تاب آوری محلات منتخب از تکنیک تحلیل عاملی و آزمون آماری T-Test با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بالاترین میزان میانگین 59/3 مربوط به بعد اقتصادی و کمترین میزان میانگین 20/3 مربوط به بعد کالبدی است. در ضمن میزان میانگین کلی تاب آوری محلات واقع شده بر مسیر رودخانه ها در مناطق 1، 2، 3، 5 و 22 شهرداری تهران 39/3 است که عددی پایین تر از میانگین نظری (4) را نشان می دهد؛ همچنین یافته های پژوهش حاکی از آن است که از ترکیب 46 متغیر، ده عامل شناسایی شده است که درمجموع 15/70 درصد از واریانس عوامل مؤثر در تاب آوری محلات واقع شده بر مسیر رودخانه ها در مناطق 1، 2، 3، 5 و 22 شهرداری تهران را تبیین می کند. از میان این ده عامل استخراج شده، عامل اقتصادی و مالی به عنوان مهم ترین و اولین عامل بوده که با مقدار ویژه 65/8 توانسته است به تنهایی 81/18 درصد واریانس تحقیق را تبیین کند؛ در نهایت نتیجه مقاله حاضر نشان می دهد که بعد کالبدی در تاب آوری محلات واقع شده بر مسیر رودخانه ها در مناطق 1، 2، 3، 5 و 22 شهرداری تهران از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ چراکه شش عامل از میان عوامل ده گانه یعنی عامل برنامه ریزی و آمادگی، بازیابی و خودسازمان دهی، رعایت اصول و قوانین، زیرساخت های حیاتی، استحکامات و آسیب پذیری و عامل دسترسی به فضاهای باز و امن و مراکز مرتبط با مدیریت بحران از بعد کالبدی هستند، این شش عامل، روی هم نزدیک به نیمی (60/49 درصد) از کل عوامل مؤثر در تاب آوری محلات واقع شده بر مسیر رودخانه ها در مناطق 1، 2، 3، 5 و 22 شهرداری تهران را تبیین و تفسیر می کنند.