محمدصادق کربلایی زاده استبرق

امام موسی صدر یکی از مهم ترین اندیشمندان معاصر مسلمان در حوزه نظر و عمل است. تکوین اندیشه و تجربه او در بستر فعالیت های اجتماعی و مواجهه با مسائل اجتماعی اهمیت مطالعه آن ها را بیشتر می نماید. در این پژوهش با بهره گیری از تحلیل مضمون به بررسی مسائل اجتماعی جوانان در اندیشه و تجربه او پرداختیم. در حوزه جوانان چند مسئله مورد توجه صدر قرار گرفته بود؛ از جمله مسئله جنبش های جوانان، گسست نسلی و نیز تعامل و ارتباط با جوانان. در مورد هر یک از این مسائل، مضامین احصاشده در دو دسته علل و راهکارها مرتب شدند. صدر در تحلیل مسائل جوانان از یک سو به طبیعت آرمان گرا و تحول خواه جوان توجه دارد و از سوی دیگر به اقتضائات و شرایط اجتماعی امروز که به نوعی رهاورد تمدن مادی جدید است. ازهمین رو با ستودن این روحیه جوانان آن را ظرفیتی برای تحول و اصلاح جامعه می داند که باید به نحو صحیح در هدایت حرکت ها و جنبش های آنان به کارگرفته شود. در کنار این، بر اهتمام به تربیت نسل جوان برمبنای جهان بینی صحیح، حفظ فرهنگ ایمان به خدا و ارزش های مطلق و نیز پیوندهای عاطفی خانوادگی و اجتماعی که مانع از گسست های نسلی و تبعات آن است تاکید دارد. همچنین بهبود شرایط اجتماعی را مقدمه تعامل با جوانان و دعوت آنان می داند. او به عنوان یک عالم و مبلغ دین برای جذب جوانان اهل دین را به ارتقای رفتار در تعامل با آنان، معرفی صحیح دین و ظرفیت های فکری و عملی آن به جوانان، ضمن برپایی تشکیلات و نهادهای دینی و بسترسازی برای جذب آنان فرامی خواند.

مبانی هستی شناختی، تفسیری از جهان اجتماعی ارائه می دهند که دلالت های آن در لایه های بعدی فرهنگ، نحوه تعامل انسان با جامعه، هستی و خدا را شکل می دهد. امام موسی صدر از مهم ترین متفکران مسلمان معاصر است که کوشید صورت بندی نویی از این مبانی هستی شناختی ارائه بدهد. در این پژوهش بنیان های هستی شناختی اندیشه اجتماعی او با روش تحلیلی-اسنادی بررسی شده است. او انسان را دارای چهار بعد می داند: بعد فردی ناظر به آزادی او، بعد اجتماعی در ارتباط با دیگر انسان ها، بعد دیگر به عنوان جزئی از جهان هستی و بعد الهی که ناظر به نقش خلافه اللهی انسان و سامان دهنده دیگر ابعاد است. از نظر او انسان در جایگاه خلافه اللهی تنها عنصر تحول آفرین در هستی و تاریخ است. انسان دارای فطرتی الهی است که عامل محرک او در زندگی محبت است. در نگاه صدر، خانواده واحد سازنده جامعه است. او جامعه را محصول تعامل و تبادل مادی و معنوی میان افراد و امت را حاصل اتحاد مردم در اندیشه و رسالت می داند. همچنین به برابری انسان ها در پیشگاه خدا و نفی تبعیض میان آن ها معتقد است؛ چرا که به سبب یگانگی خدا، همه مخلوقات از نظر وجودی برابرند. او وجه تمایز جوامع را در مطلق یا غیرمطلق بودن ارزش های آن ها می داند. به باور او امت ها نیز به نوعی تولد و مرگ دارند. جهان هستی نیز مخلوق و جلوه گاه صفات نیکوی خدا است، زنده و ذی شعور است و از همین رو بر حق و عدالت بنا شده است. نظام هستی قانونمند، هدفمند و تحت تأثیر وجود دائم و پیوسته خداوند است. شرور نیز اموری نسبی و سبب اختیار و رشد انسان هستند.