فرامرز فخر معانی

شارع مقدس صدقه دادن مال به دیگران را برای نزدیک شدن به خداوند، امری پسندیده دانسته است، لذا صدقه دادن مال می تواند متعلق نذر قرار بگیرد. با این حال، رجحان صدقه دادن همه اموال و صحت نذر آن، مورد اختلاف واقع شده است. با مراجعه کتابخانه ای به منابع معتبر اسلامی و بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی، از گونه اجتهادی، یافته ها حاکی از آن است که دیدگاه مشهور فقیهان امامیه، کراهت صدقه دادن همه اموال و انعقاد نذر آن است. برخی دیگر، میان حالت نیازمندی به مال و حالت بی نیازی قائل به تفصیل شده و در حالت نخست باطل، اما در حالت دوم صحیح دانسته اند. با این حال، از آن رهگذر که استحباب شرعی این کار ثابت نشده است و همچنین، با استناد به عمومات نصوص ناهی از اسراف و تبذیر در بخشش و حصول ضرر، مشقت و سر بار دیگران شدن، حرمتِ این گونه نذر بعید نیست.

حضرت احمد بن موسی (ع) در میان فرزندان امام کاظم (ع)، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. ولایت مداری، وجاهت علمی، تقوای عملی، مورد احترام امام کاظم (ع) بودن و دعای امام رضا (ع) در حق ایشان، بیانگر وجود این جایگاه ویژه است. خدمت در بارگاه ایشان در شیراز غالباً به صورت افتخاری، تبرعی و از رهگذر ابراز مودت به اهل بیت (ع) انجام می گیرد. پرسش اصلی پژوهش این که میان شخصیت مخدوم و شأن خادمان بارگاه ایشان، چه ارتباطی وجود دارد و در فرض وجود ارتباط، مفهوم و مصداق آن چه چیزهایی می تواند باشد؟ با مراجعه ی کتابخانه ای به منابع معتبر اسلامی و با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، با توجه به یافته هایی از سخنان شیخ مفید در کتاب ارشاد درباره ی شخصیت حضرت احمد بن موسی (ع)، میان شخصیت مخدوم و خدمت خادم ارتباط معناداری وجود دارد که در دانش فقه و اخلاق از آن به مروت تعبیر می شود و می توان آن را شأن خدمت نیز نامید. این گونه که بایسته است خادم در حال خدمت در مشاهد مشرفه، از هر گونه رفتار یا گفتاری که با جایگاه خادم منافات دارد، پرهیز نماید.

مروت به عنوان حالتی نفسانی، مسئله ای به روز و کاربردی است و تأثیر بسیاری در بروز کنشهای اشخاص در اجتماع دارد. پرسش اصلی پژوهش این است که مروت چیست و داخل در مفهوم عدالت است یا شرط دیگری به شمار می آید؟ با مراجعه کتابخانه ای و بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی، یافته ها بیانگر آن است که مروت کلی مشکک به شمار می آید، مرتبه بالای عدالت می باشد که در مواردی همچون متصدی منصب قضاء و شاهد شرعی شرط است. می توان مروت را با اخلاق حرفه ای و سازمانی همسان و گونه ای هماهنگی میان شخصیت اجتماعی فرد و دو عنصر زمان و مکان دانست.