مسعود جلیلوند خسروی

شناخت دقیق مخاطبان به عنوان حیاتی ترین اقدام در مدیریت یک رسانه همواره موردتوجه بوده است. با توجه به ظهور رسانه های جدید، تکنیک های سنتی گذشته توانایی پاسخ به این نیاز را از دست داده و نیاز به بهره گیری از روش های نوین در مطالعه و شناخت مخاطبان و رفتارهای آن ها است. این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل شبکه اجتماعی، رفتار مخاطبان پلتفرم فروش آنلاین فیلم سینمامارکت را بررسی و تحلیل کرده است. داده های رفتار استفاده کاربران از این پلتفرم در زمینه تماشای فیلم (مهرماه 1397) به صورت بی نام مورد تحلیل قرار گرفت و انبار داده اولیه تشکیل شد. داده های موجود در این انبار داده پس از پاک سازی، با استفاده از نرم افزار گفی مصور شده و با هدف شناخت کاربران، اعضای آن بر اساس الگوریتم های منطقی همچون الگوریتم لوواین انجمن بندی شدند. بر اساس تحلیل رفتار کاربران سه انجمن شناسایی شده، راهبردهای پیشنهادی از منظر نوع محتوا و همچنین نوع رفتار کاربر به منظور توسعه کاربران این پلتفرم احصا شد که بر اساس این راهبردها، مدیران پلتفرم می توانند سیاست های رسانه ای خود را در راستای بارگذاری محتوای جدید در پلتفرم و پیشنهاد هدفمند محتوا به کاربران تنظیم کرده و به این ترتیب با برآورده کردن نیاز های کاربران خود میزان درگیری ایشان با پلتفرم را افزایش دهند.

در میان فرایندهای ارتباطی، علم ارتباطات، جایگاه مهمی را برای ارتباطات غیرکلامی قائل است. این جایگاه در ارتباط های یک سویه اهمیت پیدا می کند، مانند برخی از بخش های خبری که در آنها، امکان دریافت بازخورد از مخاطب و اصلاح حرکات فرستنده در لحظه انتقال پیام فراهم نیست. در این پژوهش، با هدف بررسی شش کارکرد شناخته شده برای ارتباط غیرکلامی (تأکید، تکمیل، تکذیب، تکرار، کنترل و جانشینی) در خبر سیما و نوع ارتباط با متن خوانده شده توسط گوینده، 18 برنامه از بخش خبری 21 شبکه 1 به صورت سیستماتیک انتخاب شد و با روش تحلیل محتوای کیفی مورد مطالعه قرار گرفت. شش مقوله وضعیت بدن گویندگان، حرکت دست، ابراز چهره ای، حرکت چشم و پیرازبان به عنوان مقوله های اصلی انتخاب شدند که درمجموع، شامل 38 زیرمقوله می شوند. پس از تحلیل محتوای کیفی مقوله ها و زیرمقوله های استخراج شده، دریافتیم که قسمت عمده ای از ارتباط غیرکلامی گویندگان به حرکات سر و اعضای صورت محدودشده و کمتر از حرکات دست و وضعیت های مختلف بدن استفاده می شود. به طورکلی، گویندگان، وضعیت صورت سنگی را به عنوان وضعیت پایه خبرخوانی انتخاب می کنند و در طول خوانش خبر، سعی دارند به منظور پرهیز از یکنواختی، از حرکات بدن و تکنیک های آوایی بهره ببرند، اما استفاده نابه جا از این تکنیک ها، یا افراط در استفاده از حرکات غیرکلامی، می تواند از اعتبار و جذابیت بخش خبر 21 بکاهد. همچنین کارکرد تأکید کلام به وسیله ارتباط غیرکلامی، به عنوان پرکاربردترین کارکرد، مورداستفاده گویندگان قرار می گیرد و پس ازآن، کارکردهای تکمیل و کنترل، مهم ترین کارکردهای ارتباط غیرکلامی در خبر هستند.  

آب به عنوان مهم ترین عنصر حیات از دیرباز در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه و ارزشمندی دارد. این مهم با توجه به بحران های زیست محیطی ایجاد شده در جهان اهمیتی مضاعف پیدا کرده است. همچنین شناخت دقیق رسانه و بهره گیری از ظرفیت های آن برای کمک به بحران های آبی مفید فایده است. این پژوهش با هدف معرفی راهکارهای رسانه ای اقناع مخاطبان در پی تسهیل تاثیرگذاری رسانه بر فرهنگ مصرف آب است. در فاز اول ضمن بهره گیری از اسناد و پژوهش های پیشین با استفاده از روش پیمایش در استان البرز (هشتگرد، اشتهارد، کرج، نظرآباد) 605 پرسشنامه تکمیل شد که نشانگر نگرش مردم استان به وضعیت آب استان و راه های مصرف آب است. در فاز دوم پژوهش با بهره گیری از نتایج حاصل شده از پیمایش فاز اول، 16 مصاحبه نیمه ساختاریافته با کارشناسان و تولیدکنندگان حوزه رسانه، مدیران حوزه آب و مدیران رسانه صورت گرفت. پس از تحلیل محتوای کیفی این مصاحبه ها 42 راهکار به منظور اقناع رسانه ای استخراج شد که می توان آن ها را در دو نگاه انتقادی و مطالبه گری و نگاه ترویجی در سه محور 1. پیش بینی: تدابیر سازمانی 2. جهت گیری: رویکرد تولید پیام 3: پسینی: روش ها و قالب های تولید و توزیع پیام دسته بندی نمود.

یکی از مهم ترین عوامل بهبود کیفیت زندگی در جامعه، بهبود سطح سلامت افراد است ورسانه ها با توجه به کارکرد آموزشی که برای آنها مطرح شده است می توانند به شیوه های مختلف از جمله تکنیکهای متقاعد سازی مخاطب به این مهم کمک کنند.با توجه به فعالیت شبکه رادیویی سلامت این پژوهش بر آن است که دریابد برنامه های اموزشی آن در این امر چگونه عمل کرده اند .از این رو پژوهش حاضر با تحلیل محتوا کیفی7 برنامه آموزشی رادیو سلامت در پاییز 1401 سعی کرده است تاچگونگی طراحی پیام بر مبنای مدل " تغییر رفتار مخاطبان " را بررسی کند. در این مدل ابتدا با بهره گیری از سه عامل "انگیزه"، "توانایی" و "محرک "تغییر رفتار مخاطبان را در دو بعد" نوع رفتار" و "استمرار رفتار "بسط داده و در قالب ماتریس 15 بخشی «تغییر رفتار»بررسی نموده است. در این پژوهش از بخش های این ماتریس به عنوان مقوله های تحلیل محتواکیفی استفاده شده و پیام های آموزشی ارائه شده در برنامه ها پس استخراج و کدگزاری باز، در مقوله ها دسته بندی شده است. نهایتا با تکمیل کدگزاری، چگونگی طراحی پیام های آموزش و ارتقا سلامت در این برنامه ها حاصل شد و در نتیجه نشان داد که به نظر می رسد برنامه شنیده شده با فرض انجام رفتار توسط شنوندگان سعی دارند وضعیت سلامتی آن ها را توجه به رفتارهای کنونی آن ها بهبود دهند و کمتر توصیه به انجام یک رفتار جدید داشته باشند. یعنی برنامه ها تلاشی برای آگاه سازی مردم از رفتارهای جدید نمی کند و یا توصیه ای برای کاهش یا ترک رفتارهای غلط نداردکلمات کلیدی: رادیو سلامت، آموزش بهداشت، تغییر رفتار، مخاطب شناسی، تحلیل محتوا کیفی

به واسطه تحولات فناوری های رسانه ای در حوزه تولید و توزیع محصولات و خدمات رسانه ای، رفتار کاربران به عنصری مهم در شکل دهی به زیست بوم وب سایت های تماشا و دریافت ویدیو تبدیل شده است. با توجه به اینکه «مخاطب شدن» از دیدن، شنیدن یا خواندن فراتر رفته و نیاز به رویکردهای جدید برای پژوهش درباره مخاطب به وجود آمده است. در این راستا، تحقیق حاضر بر مطالعه رفتار مصرف محتوای ویدیویی کاربران متمرکز شده و الگوی ارتباطی اعضای زیست بوم سایت های ویدیویی ایرانی را با تکنیک تحلیل شبکه اجتماعی بررسی کرده است. پژوهش حاضر با رویکرد کمی و به روش تحلیل شبکه اجتماعی انجام شده و دارای 2 فاز پژوهشی است: الف) نمونه گیری سایت های ایرانی دریافت و تماشای ویدیو از طریق روش تراش وب ب) ترسیم، شناسایی جوامع و تحلیل شبکه اجتماعی متشکل از ارتباط سایت های ایرانی دریافت و تماشای ویدیو. بر اساس یافته های تحقیق، زیست بوم وب سایت های دریافت و تماشای ویدئوی کشور شامل 144 عنصر و 8 جامعه شامل وب سایت دریافت و تماشای ویدئو بر اساس رفتار کاربران شامل جامعه های محتوای تولیدشده کاربر، محتوای درخواستی کاربر، خرید قانونی، دریافت قانونی، دریافت غیرقانونی، زیرنویس و محتوای شرق آسیا است. جامعه مرتبط با دریافت قانونی نسبت به سایر جامعه ها بزرگ تر بوده و مهم ترین جامعه مرتبط با وب سایت های دریافت و تماشای ویدئو است. پژوهش حاضر نشان داد که نیازهای مخاطبان در رجوع به بستر ویدئویی و حتی در جابجایی بین بسترها، تأثیرگذار است و از طرفی، می توان استدلال کرد که مخاطب بودن حالتی جست وجوگرانه پیدا کرده است و مخاطب در جست وجوی برطرف ساختن نیازهای خود، بین جوامع درحرکت بوده و بنا به نظریه مخاطب فعال، قابلیت اثرگذاری از طریق رفتار بر زیست بوم رسانه ای را دارد.

انقلاب اسلامی ایران با استقرار یک حکومت دینی، نقش و جایگاه ویژه ای برای روحانیت ایجاد کرده است. این نقش و جایگاه باید متناسب با انتظارات مردم از این قشر باشد. تغییرات اجتماعی مهم در دهه های پس از استقرار جمهوری اسلامی و تجربه نقش آفرینی اجتماعی روحانیت در این سال ها، ممکن است انتظارات مردم از این گروه را دستخوش تغییر کرده باشد. این پژوهش باتوجه به کارکرد روحانیت به عنوان گروه مرجع در جامعه، در پی شناخت انتظارات مردم از این قشر است. به این منظور، با رویکردی کیفی و با استفاده از روش کیو، انتظارات مردم از این گروه مورد دسته بندی و تحلیل قرار گرفته است. در مرحله نخست، ۲۲ گزاره از انتظارات جامعه از روحانیت از طریق ۲۴ مصاحبه عمیق با اقشار مختلف جامعه احصا شده و سپس با استفاده از روش کیو، ۴۰ کارت کیو در طیف ۳+ تا ۳- توسط نمونه های مورد مطالعه مرتب شده است. در نهایت، با بهره گیری از تحلیل عاملی کیو، انتظارات جامعه از روحانیت در ۶ دسته شامل انتظارات اخلاقی، انتظارات عملیاتی، انتظارات مرتبط با سبک زندگی، انتظارات تبلیغی، انتظارات منفعلانه و انتظارات مدیریتی تقسیم و تحلیل شده است.

سینما هنری جریان ساز در منظومه فرهنگی کشور است. رابطه علاقه و اقبال بینندگان به فیلم و آثار تولیدشده از سوی هنرمندان رابطه ای دوطرفه است که هریک بر دیگری اثر می گذارد. یکی از عوامل کلیدی و بسیار مهم در جذابیت یک فیلم شخصیت پردازی آن است. شخصیت های جذاب و واقعی، می توانند تجربه تماشای یک فیلم را برای بینندگان تبدیل به یک سفر عاطفی و فکری کنند. آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است، واکاوی شخصیت های پرداخته شده در فیلم های پُرفروش کمدی یک دهه (1392-1402) از سینمای ایران است تا ذائقه مخاطب برای پسند شخصیت های نمایش داده شده در پرده سینما بهتر شناخته شود. این شناخت ذائقه می تواند به تولید آثاری منجر شود که احتمال بالاتری در موفقیت برای جلب نظر مخاطبان داشته باشند. بدین منظور چهار فیلم فسیل، مطرب، هزارپا و نهنگ عنبر2: سلکشن رؤیا به روش توصیفی – تحلیل و از منظر شخصیت پردازی مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، شخصیت ها از سه بعد خصوصیات ظاهری، ویژگی های روانی و ویژگی های اجتماعی (حرفه ای) تجزیه وتحلیل شده اند. با تجزیه وتحلیل عمیق این شخصیت ها، قواعد و الگوهای خاصی شناسایی شد که احتمالاً مورد پسند مخاطبان سینمای کمدی در ایران است و می تواند یکی از عوامل اقبال مخاطبان به این فیلم ها به شمار رود. این قواعد و الگوها می توانند جدا از کمک به تولیدکنندگان و نویسندگان فیلم نامه در خلق شخصیت های مطلوب و جذاب، ذائقه مخاطبان را نیز به گونه ای خاص از سینمای کمدی عادت دهند.

فیلم سینمایی به عنوان یک محصول رسانه ای از زوایای گوناگونی قابل تحلیل و بررسی است. کاشت سمبول در هر فیلم را می توان به نوعی تهمید کارگردان در اثر گذاری بر مخاطب دانست. این امر را می توان هدف اصلی این پژوهش دانست. در این پژوهش برای واکاوی تاثیر سمبول های فطری در فیلم، از نظریه سمبول فطری شهید مرتضی آوینی استفاده شده است و به جهت تحدید سمبول های به کار رفته در آثار سینمایی، با استفاده از نظریه انسان کامل شهید مرتضی بر نمادگرایی انسان کامل در فیلم تمرکز شد. بدین منظور سه فیلم چ، بادیگارد و به وقت شام مورد پژوهش قرار گرفته است. در این پژوهش ابتدا از طریق مطالعه اسنادی، چارچوب نظری انسان کامل استخراج شد و سپس با نمایش فیلم های انتخابی به مخاطبان، سمبول های فطری درک شده متناسب با نظریه انسان کامل احصا گردید. همچنین با تحلیل محتوای کیفی اطلاعات گرده آوری شده از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته چگونگی اثر گذاری این سمبول ها بر مخاطبان مورد تحلیل قرار گرفت. نتیجه حاصل شده، قرابت بسیار زیاد میان ویژگی های انسان کامل تعریف شده در مکتب اسلام و آنچه در فیلم ها نمادپردازی شده و آنچه مخاطب دریافت کرده است را نشان می دهد. شباهت سمبول های دریافت شده توسط مخاطبین مختلف در یک فیلم و همچنین شباهت سمبول های دریافت شده میان سه فیلم، موید این مدعاست که سینما می تواند با نمادپردازی فطری، معانی مشابهی را به مخاطبین مختلف ارائه نماید.