مجتبی عاشوری

زمینه: مدارس اصلی ترین نهاد تعلیم و تربیت قلمداد می گردند و عملکرد موفق این نهاد بدون حضور پررنگ و مشارکت همه جانبه والدین قابل تحقق نمی باشد. از سوی دیگر والدین اولین معلمان کودکان به شمار می آیند و اهمیت مشارکت و توانمندسازی آن ها در دوره های آموزشی بر هیچ یک از متخصصان امر آموزش و پرورش و سیاست گذاران آموزشی پوشیده نیست. هدف: هدف پژوهش حاضر، ساخت، طراحی و بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه تسهیل گرهای مشارکت والدین در دوره های آموزش خانواده بود. روش: روش پژوهش از نوع آمیخته اکتشافی بود که در مرحله اول پژوهش کیفی و به روش تحلیل مضمون انجام شد و در مرحله کمی یک مطالعه توصیفی از نوع توسعه ای- کاربردی طراحی و اجرا شد. جامعه آماری در بخش کیفی کلیه متخصصان حوزه روانشناسی خانواده و روان سنجی استان زنجان بود؛ نمونه پژوهش 12 نفر از متخصصان نامبرده بودند که به روش نمونه گیری در دسترس تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند. جامعه آماری در بخش کمّی کلیه والدین دانش آموزان شهر زنجان در سال تحصیلی 1400-1399 بود. نمونه پژوهش 2217 نفر از والدین دانش آموزان بود که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. داده های جمع آوری شده با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی، با استفاده از نرم افزار SPSS.26 و AMOS.24 انجام شد. یافته ها: نتایج روایی صوری و محتوایی پرسشنامه به صورت کیفی و کمّی تأیید شد. همچنین، با انجام تحلیل عاملی اکتشافی به روش مؤلفه های اصلی روی گویه های این پرسشنامه، پنج عامل با نام های «تسهیل گرهای شخصی و خانوادگی»، «تسهیل گرهای مربوط به مدرسه»، «تسهیل گرهای مربوط به مدرّس و محتوای دوره ها»، «ترجیحات و نیازهای والدین»، «انگیزه های بیرونی والدین» استخراج و نام گذاری شدند. همسانی درونی پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ برای هر کدام از مؤلفه ها بالاتر از 60/0 بود. یافته های تحلیل عامل تأییدی نیز نشان داد که پرسشنامه تسهیل گرهای مشارکت والدین برازنده داده هاست (001/0p<). نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که پرسشنامه مذکور به عنوان ابزاری معتبر و پایا می تواند مورد استفاده پژوهشگران حوزه خانواده و تعلیم و تربیت قرار گیرد.

هدف پژوهش حاضر واکاوی تجارب دانش آموزان پایه نهم دوره متوسطه اول از فرایند انتخاب رشته با استفاده از روش داده بنیاد بود. پژوهش حاضر به روش کیفی و داده بنیاد انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل همه دانش آموزان پایه نهم دوره متوسطه اول (شامل 12898 نفر) در شهر زنجان در سال تحصیلی 97-1396 بود. مشارکت کنندگان پژوهش نیز شامل 20 دانش آموز پایه نهم بود که به روش نمونه گیری هدفمند از نوع در دسترس انتخاب شدند. از روش مصاحبه عمیق برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد و تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گیری از روش اشتراوس و کوربین (1990) انجام شد. از تجزیه و تحلیل داده های پژوهش حاضر، 29 خرده مقوله و شش مقوله اصلی شناسایی شد. مقوله های اصلی شامل «همانندسازی»، «تناسب رشته»، «مسیر رشد»، «شأن ادراکی رشته»، «عوامل فردی»، «عوامل محیطی یا واسطه ای» بود. همچنین، با یکپارچه سازی و مقایسه پیرامون مقوله های اصلی، یک پدیده اصلی به نام «انتخاب رشته توصیه ای یا اجباری» حاصل شد. نتایج این مطالعه مؤلفه های مربوط به انتخاب رشته دانش آموزان را در چارچوب روش داده بنیاد مشخص کرد. بر اساس این الگو، انتخاب رشته از دیدگاه دانش آموزان بیشتر بر اساس توصیه خانواده، همسالان، مشاوران مدرسه و گروه های هدایت تحصیلی صورت می گیرد یا تحت تأثیر جبر محیطی، و فضا یا جو حاکم بر جامعه انجام می شود و علاقه تا حدودی در آن نقش دارد. می توان نتیجه گرفت آموزش شیوه صحیح برنامه ریزی و توجه به علاقمندی و توانمندی های شخصی دانش آموزان از سوی مشاوران و روان شناسان مدارس می تواند نقش تسهیل کننده ای در فرایند انتخاب رشته داشته باشد.

پشت کنکوری پدیده ای رایج در بین داوطلبان آزمون سراسری است که عوامل متعددی در آن نقش دارد. هدف از پژوهش حاضر طراحی الگوی مفهومی فرایند پشت کنکوری داوطلبان آزمون سراسری دانشگاه ها بود. این پژوهش به روش کیفی و نظریه زمینه ای (مبتنی بر رویکرد کوربین و اشتراوس) انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل همه داوطلبان پشت کنکوری آزمون سراسری سال 1399 از رشته های تحصیلی مختلف از شهرستان خدابنده بود. بدین منظور 12 نفر از شرکت کنندگان کنکور سال 1399 با رشته های مختلف که تجربه یک یا دو سال پشت کنکور را داشتند، به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. روش جمع آوری داده ها مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، ابتدا کدگذاری باز و محوری انجام گرفت و طبقه های مربوط در الگوی پارادایمی یعنی عوامل علّی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردها و پیامدها جای گرفتند. سپس، در مرحله ی کدگذاری انتخابی، طبقه مرکزی پژوهش استخراج گردید. نتایج پژوهش 110 مضمون فرعی و 18 مضمون اصلی را مشخص ساخت که طبقه مرکزی استخراج شده از مضامین، «انگیزش موفقیت کنکور» بود. با ترسیم الگوی مفهومی پژوهش، مؤلفه های مرتبط با پشت کنکوری و چگونگی تعامل آن ها با یکدیگر مشخص گردید. نتیجه مطالعه حاضر نشان داد که انگیزش موفقیت در کنکور بین عوامل علّی، زمینه ای، مداخله گر و راهبردها ارتباط ایجاد می کند. به طوری که عوامل علّی، زمینه ای و مداخله گر به واسطه انگیزش موفقیت در کنکور و همچنین راهبردها منجر به پشت کنکور ماندن می شود که این امر دارای پیامدهای روانی و تحصیلی است.

این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی برنامه یادگیری اجتماعی  هیجانی بر بهبود انگیزش تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان انجام شد. طرح این پژوهش شبه تجربی از نوع پیش آزمون پس آزمون همراه با گروه گواه و جامعه آماری آن شامل همه دانش آموزان پسر دوره دبیرستان در شهر زنجان بود. ابتدا یک مدرسه با روش نمونه برداری دردسترس انتخاب شد، سپس آزمودنی ها با روش نمونه برداری تصادفی، انتخاب (تعداد 44 نفر) و به صورت تصادفی در گروه های آزمایش و گواه قرار گرفتند (تعداد 22 نفر). بسته آموزشی مهارت های اجتماعی هیجانی به مدت دوازده جلسه و هر جلسه به مدت یک ساعت به گروه آزمایشی آموزش داده شد، اما گروه گواه آموزشی دریافت نکرد. ابزارهای مورد استفاده در پژوهش، پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان (گرین، میلر، کروسن، دوک و آکی، 2004) و پرسشنامه انگیزش تحصیلی هارتر (1981) بود. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش مبتنی بر یادگیری اجتماعی هیجانی بر انگیزش تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی تأثیر مثبت معناداری دارد. همچنین یادگیری اجتماعی هیجانی از عوامل مؤثر بر انگیزش یادگیری و خودکارآمدی تحصیلی است. بر همین مبنا، به کارشناسان آموزش وپرورش پیشنهاد می شود که برای داشتن دانش آموزانی با انگیزش و خودکارآمدی تحصیلی بالا، به نقش یادگیری اجتماعی هیجانی توجه ویژه داشته باشند<span lang="AR-SA"> <span dir="RTL">  

زمینه: امروزه قسمت اعظمی از فکر جوانان کشور را موفقیت در آزمون سراسری و ورود به دانشگاه به خود اختصاص داده است. به طوری که عدم موفقیت در آن با شرایط روانی - تحصیلی سختی برای آنها همراه است. پشت کنکور ماندن پدیده ای است که با وجود پژوهش های متعدد هنوز در خصوص عوامل مرتبط با آن مطالعه ای انجام نشده است. هدف: پژوهش حاضر با هدف کشف تجارب داوطلبان آزمون سراسری از پشت کنکور ماندن انجام شد. روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل همه داوطلبان پشت کنکوری آزمون سراسری سال 1399 در شهر خدابنده بود. نمونه مطالعه نیز شامل 12 نفر از این داوطلبان بود که تجربه یک یا دو سال شرکت در آزمون سراسری را داشتند و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند . داده ها با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته گردآوری و براساس رویکرد کوربین و اشتراوس (2008) تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: با تحلیل عمیق تجربه شرکت کنندگان، 160 مفهوم اولیه، 107 مضمون فرعی و 9 مضمون اصلی به دست آمد. عوامل اصلی پشت کنکوری داوطلبان آزمون سراسری شامل جو اجتماعی، محیط آموزشی، دوستان، ویژگی خانواده به عنوان عوامل زمینه ای؛ عملکرد روانی، عملکرد تحصیلی و واکنش به رویدادهای ناخواسته به عنوان عوامل فرآیندی؛ و پیامدهای روانی و تحصیلی به عنوان پیامدها دسته بندی شدند. طبقه مرکزی استخراج شده «انگیزه موفقیت در کنکور» بود که تمام عوامل فرآیندی، زمینه ای و پیامدی را در برگرفته و پاسخ نهایی به سؤال اصلی پژوهش یعنی عوامل مؤثر بر پشت کنکوری بود. بنابراین، وقتی پشت کنکور ماندن، راهی برای رسیدن به نتیجه دلخواه باشد انتخاب می شود، در غیر این صورت کنار گذاشته می شود. نتیجه گیری: نتیجه این پژوهش می تواند در درک عمیق دنیای ذهنی متقاضیان پشت کنکوری برای دست اندرکاران تعلیم و تربیت، مشاوران مدارس و والدین مفید باشد.

مقدمه: دستیابی به هدف های آموزشی و پرورشی با وجود آشفتگی های عاطفی سازشی امری مشکل و غیرممکن است، بنابراین پژوهش حاضر درصدد بررسی تأثیر آموزش تنظیم هیجان بر سازگاری اجتماعی و حساسیت بین فردی دانش آموزان بود. روش: این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی همراه با پیش آزمون-پس آزمون با گروه آزمایش و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه اول شهر تبریز در سال تحصیلی 96-1395 بود که به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب گردیدند و براساس تکمیل پرسش نامه حساسیت بین فردی،30 نفر از دانش آموزان، انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. دانش آموزان هر دو گروه به سیاهه سازگاری اجتماعی برای دانش آموزان مدارس، پاسخ دادند. گروه آزمایش، به مدت دوازده جلسه، در معرض برنامه آموزش تنظیم هیجان قرار گرفت، سپس در مرحله پس آزمون، هر دو گروه به پرسش نامه های پژوهش پاسخ دادند. داده ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چندمتغیری و تک متغیره مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج نشان داد که آموزش تنظیم هیجان، باعث کاهش حساسیت بین فردی، در گروه آزمایش در مراحل پس آزمون شد. همچنین، میزان سازگاری اجتماعی در گروه آزمایش ،در مراحل پس آزمون، افزایش یافت و مقایسه میانگین نمرات پیش آزمون– پس آزمون تفاوت معناداری را نشان داد. نتیجه گیری: باتوجه به اینکه آموزش تنظیم هیجانی می تواند باعث کاهش حساسیت بین فردی و ارتقای سازگاری اجتماعی دانش آموزان شود، بهتر است که در برنامه ریزی های آموزشی و پرورشی جنبه های عاطفی و هیجانی دانش آموزان مورد توجه قرار گیرد

در چند سال اخیر مدل شناختی - اجتماعی در تلاش برای تبیین عوامل شکل دهنده رضایت شغلی بوده و در این راستا، توجه پژوهشی قابل توجهی را برای درک ابعاد مختلف این متغیر به خود اختصاص داده است. از این رو، هدف مطالعه حاضر بررسی روایی الگوی شناختی- اجتماعی رضایت شغلی جامعه معلمان مقطع متوسطه شهر ارومیه بود. برای رسیدن به این مهم از بین این جامعه 382 نفر به شکل تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. از این تعداد 194 نفر زن و 188 نفر مرد بودند. آزمون های رضایت شغلی، عاطفه مثبت، حمایت از رسیدن به هدف، خودکارآمدی، شرایط کار و پیشروی اهداف که هر کدام چند سنجه را دربرمی گرفتند، اجرا شدند. داده ها با استفاده از روش مدل معادلات ساختاری مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که داده های به دست آمده برازش مناسبی با الگوی نظری شناختی- اجتماعی داشته و این الگو در نمونه اخیر مدلی رواست. شاخص مربوط به نسبت مجذور خی به درجه آزادی کمتر از عدد 3 است که مقدار مناسبی بوده و نشان می دهد ساختار کوواریانس یافته ها با مدل نظری مطابقت دارد. شاخص  RMSEA نیز برابر 07/0 بود که مقداری مناسب به شمار می آید. سایر شاخص های برازش هم نشان دادند که داده های حاصل از مطالعه تجربی برازش مناسبی با مدل نظری رضایت شغلی دارند. علاوه بر این مسیر علّی بین تمام مؤلفه ها معنادار بوده و همگی بر هم تأثیر مثبت می گذارند. بررسی ضرایب مسیر حاکی از این بود که متغیر برون زای عاطفه مثبت بالاترین تأثیر را بر خودکارآمدی و حمایت از رسیدن به هدف و سپس بر رضایت شغلی دارد. بر این اساس، می توان نتیجه گرفت که الگوی شناختی- اجتماعی رضایت شغلی الگوی تبیینی مناسبی برای رضایت معلمان ایرانی به شمار می رود و می توان از آن، جهت پیش بینی رضایت شغلی و تدوین برنامه های ارتقای بهزیستی، روان شناختی و رفاهی معلمان بهره گرفت.