علی اکبر حبیبی مهر

علی اکبر حبیبی مهر

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۳ مورد از کل ۱۳ مورد.
۱.

امکان سازگاری اصلاح و ظلم در یک جامعه: تحلیل دیدگاه مفسران درباره آیه 117 سوره هود

کلیدواژه‌ها: متشابه ظلم شرک اصلاح آیه 117 سوره هود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۸۵
دیدگاه های مفسران درباره تفسیر آیه 117 سوره هود باعث پیدایش مباحث فراوانی شده است. سازگاری یا ناسازگاری اصلاح گری با ظلم در یک جامعه از آن جمله است. اختلاف نظر مفسران به اندازه ای است که برخی را به این باور رسانده که این آیه جزء آیات متشابه است. یافته های این پژوهش در ذیل این آیه، به ویژه امکان جمع اصلاح و ظلم در یک جامعه نشان از آن دارد دیدگاه مفسرانی که عبارت «بظلم» را در محل حال از ضمیر فاعلی لِیُهلِکَ یا مرجع این ضمیر یعنی ربّک دانسته و آن را قیدی توضیحی می دانند و در نتیجه قائل به عدم امکان اصلاح و ظلم در یک جامعه هستند، افزون بر هم سویی با نظر مشهور مفسران، از پشتوانه شواهد استوار قرآنی و روایی برخوردار است که هرگونه کار ظالمانه از جانب خدا را نفی می کند. دیدگاه مقابل که نتیجه آن امکان سازگاری اصلاح با ظلم در یک جامعه است، افزون بر عدم تکیه بر ادله استوار، در تعریف ظلم دچار مشکل است. با توجه هم سویی دیدگاه اول با دیگر آیات قرآن، می توان با اطمینان ادعای متشابه بودن این آیه را غیر قابل قبول دانست. 
۲.

تحلیل اضطراب در متن احادیث فقهی از نگاه صاحب جواهر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: جواهر الکلام اضطراب در متن حدیث عوامل و پیامد های آن مرجحات یک گزارش از روایت مضطرب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۲۶۳
احادیث فقهی که گنجینهٔ کلام الهی است، دچار آسیب های گوناگونی ازجمله اضطراب متن شده است. صاحب جواهر از جمله فقیهانی است که به این دست احادیث توجه ویژه داشته است. برای شناخت رویکرد صاحب جواهر به امسئله، یافتن پاسخ وی به این پرسش ها ضروری است: اصل بر اضطرابِ متن حدیث فقهی است یا عدمش؟ عوامل اضطراب متن حدیث، مراحل بررسی، پیامد ها و کاربرد ها و مرجّحات یک گزارش در روایت مضطرب کدام اند؟ نوشتار پیشِ رو با روش توصیفی تحلیلی به این نتایج رسیده است که اولاً، از منظر صاحب جواهر، اصل بر عدم اضطراب متن احادیث فقهی است. ثانیاً، دو عامل اصلیِ اضطراب، اشتباه راویان و نسخه نویسان است؛ ثالثاً، مواجههٔ صاحب جواهر با حدیث مضطرب در چهار مرحله صورت گرفته است: شناسایی اضطراب، فرق گذاشتن بین روایت مضطرب فی الجمله و بالجمله، ترجیح یکی از گزارش ها، اعراض یا احتمال تخییر بنا بر شمول روایات علاجیه؛ رابعاً، پیامد های اضطراب متن حدیث را می توان در سه عرصهٔ دلالت حدیث، حجیت آن در معارضه با دیگر ادله و تأثیرات آن بر فتوای فقیهان کاوید؛ سرانجام صاحب جواهر به چهارده مؤیّد برای ترجیح گزارشی از روایت مضطرب بر گزارش دیگر آن اشاره کرده که از جملهٔ آن ها اضبط بودن، شهرت و اجماع اعم از منقول و محصل، مخالفت با سیاق و خالی بودن کتب روایی یا نسخهٔ اصلی است.
۳.

تحلیل زیاده و نقیصه روایات فقهی از منظر صاحب جواهر

کلیدواژه‌ها: جواهر الکلام زیاده و نقیصه متنی عوامل و قراین آن اصل عدم زیاده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۲۸۵
از اسباب تعارض در روایات معصومان(ع)، پدیده زیاده و نقیصه در متن احادیث است. برطرف کردن این آسیب جز با استفاده از تجربیات فقیهان و حدیث پژوهان خبره ممکن نیست کتاب بی نظیر جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام می تواند در جهت آسیب زدایی از احادیث فقهی راهگشا باشد. نوشتار پیشرو با روش توصیفی-تحلیلی، درصدد است عوامل زیاده و نقیصه، قراین شناسایی آن، پیامدها و راه حل ها را از نظر صاحب جواهر بررسی کند. یافته ها نشان می دهد از نظر ایشان، راویان و ناسخان به عنوان عوامل، و گزارش خبرگان حدیث، سنجش روایت با احادیث هم مضمون، مراجعه به کتب اصیل روایی، اتحاد سند یا راوی و عدم وضوح معنا به عنوان قراین، و اضطراب، تأثیر نادرست بر فتوا، خروج از حجیت، شاذّ شدن روایت و ... به عنوان آثار این آسیب مطرح می شود و راه حل عبارت است از اضبط بودن، رجوع به کتب حدیث و استدلال، مراجعه به نسخه های مورد اعتماد، قرار گرفتن حدیث در باب مربوط و موافقت با عامه.
۴.

روش های نقد لفظی متن حدیث در جواهر الکلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فقه الحدیث نقد حدیث نقد لفظی حدیث جواهر الکلام اضطراب تصحیف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۲ تعداد دانلود : ۴۴۶
روایات، سنت معصومان علیهم السلام را که بیان گر کلام خداوند است برای ما گزارش می کند اما احادیث در گذر زمان دچار آسیب های متعددی شده، از این رو ضروری است با استفاده از آگاهی های حدیث پژوهان خبره، روش های نقد لفظی متن احادیث شناسایی گردد. از آن رو که کتاب جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام می تواند در این راستا راهگشای باشد. نوشتار پیش روی با روش توصیفی-تحلیلی درصدد است روش های نقد لفظی متن احادیث را از منظر صاحب جواهر مورد بررسی قرار دهد یافته ها نشان می دهد: روش های نقد لفظی متن حدیث که صاحب جواهر از آنان بهره برده است به دو گونه پرکاربرد و کم کاربرد تقسیم می شود. موارد پرکاربرد عبارتنداز: اضطراب در روایت، تصحیف در حدیث، زیاده و نقیصه در روایت و ادراج در حدیث. صاحب جواهر در موارد پرکابرد، به عوامل، قراین شناسایی، پیامدها و راه حل ها اشاره می کند. روش های کم کاربرد عبارتنداز: رکاکت لفظی، وضع در حدیث، وقوع نقل به معنا، قلب در روایت، عدم یکپارچگی در متن حدیث، وقوع تقطیع نامناسب، عدم شیوع تعبیر، مخالفت با شأن معصوم علیه السلام.
۵.

قراینی در بازشناسی مرجع ضمیر در اسناد ضمیری الکافی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: الکافی سند ضمیری سیاق سلسله اسناد مشابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۳۵۰
بهترین کتاب در حدیث شیعه، کتاب گران سنگ الکافی نوشته محمد بن یعقوب کلینی است که دارای گونه های گونه گونی از اسناد است. مانند: سند عادی، تحویلی و ... از مهم ترین و پرشمارترین این گونه ها، سند ضمیری است (1097سند) که به دو گونه سند ضمیری عادی (360 سند) و غیرعادی (737 سند) تقسیم می گردد. این جستار به سبب جایگاه خطیر درست کشف کردن مرجع ضمیر، بر آن شد که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، به جست وجوی قراینی برآید که به یاری آنها، مرجع ضمایر این گونه از اسناد در کتاب بی نظیر حدیثی شیعه به صواب تمییز داده شود. دستاورد این نوشتار عبارت است از وجود هشت قرینه در کشف مرجع ضمیر که قراین داخلی آن بر این پایه اند: اقتضای سیاق، سلسله اسناد مشابه و استاد و شاگردی که حدیث شناس را دست کم در 349 حدیث راهبری می کند و قرینه های خارجی عبارتنداز: تصریح بزرگان، بودن سند در کتابی دیگر، کثرت نقل یک راوی از راوی دیگر، روایت نمودن شخصی از کتاب مخصوصی و عدم رجوع ضمیر جز به یک راوی خاص که حدیث شناس را حداقل در 222 سند راهنمایی می کند که بسیاری از این اسناد، از گونه اسناد ضمیری غیرعادی بوده و بدان ها ارجاع داده شده است. به آدرس این تعداد از احادیث به عنوان نمونه ارجاع داده شده، و گرنه این قراین در دیگر احادیث ضمیری نیز کاربرد دارد.
۶.

کاوشی در حلّ نسبتِ تعارض نمایی قاعده «لاحرج» با اعمال حرجی اسلام؛ پاسخ ها و تحلیل ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حرج نفی حرج قاعده لاحرج تعارض با احکام حرجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۷ تعداد دانلود : ۳۷۲
قاعده نفی حرج یکی از کارآمدترین و مهمترین قواعد فقهی به لحاظ کاربرد در ابواب گوناگون فقه است. عمومیت این قاعده با احکام مشقت زا و حرجی که در دین وجود دارد؛ ناسازگار می نماید. از این رو نوشتار حاضر در پی پاسخ به این سؤال برآمد که چگونه می توان هم ادله احکام مشقت آمیز را پذیرفت و هم ملتزم به نفی احکام حرجی در دین شد؟ نتایج این نوشتار که به شیوه توصیفی-تحلیلی و روش کتابخانه ای تهیه شده است؛ نشان می دهد از مجموع پاسخ های مطرح شده به این شبهه، چهار رویکرد قابل ارائه است: نپذیرفتن وجود احکام حرجی در دین (اشکال صغروی)، نپذیرفتن شمول بدون تخصیص قاعده (اشکال کبروی)، تصرف در معنای «حرج» و نپرداختن به اصل شبهه. در میان همه پاسخ ها، نظریه «تخصیص قاعده نفی حرج»، پاسخی مناسب و بدون اشکال است. سایر جواب ها یا اساساً مخدوش است و یا نیازمند قرائن و شواهد مکمّل و از این رو نمی توان آن ها را به عنوان پاسخی مستقل، پذیرفت.
۷.

ارزیابی نفوذ از طریق گروه ویژه اقدام مالی؛ رویکردی تطبیقی براساس سنت علوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نفوذ گروه ویژه اقدام مالی FATF سنت علوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۱۷۰
بی تردید سخن معصوم(ع) پس از قرآن کریم مهم ترین منبع برای کشف دیدگاه دین مبین اسلام در تمامی عرصه های هدایتی بشر است. در احادیث امام علی(ع) درباره نفوذ و آسیب های توافق با دشمن، بحث هایی وجود دارد ولی تطبیق آن بر شگرد دشمن در نفوذ نرم ناخودآگاه از طریق کنوانسیون های بین المللی، کاوشی نو در مسیر حدیث پژوهی و روشنگریِ دینی است. نوشتار پیش رو به روش توصیفی تحلیلی، پس از معنا شناسی، گام های نفوذ دشمن و اسباب آن را مورد ارزیابی قرار داده و بر حذر بودن از حفره های آن را، هنگام عضویت یا الحاق به معاهدات بین المللی گوشزد می کند و با مراجعه به روایات علوی(ع) شیوه نوین دشمن در نفوذ از طریق کنوانسیون های بین المللی را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد، آنگاه با تطبیق بر FATF  و لوایح مرتبط با آن، راهگشای بحث نیز می گردد، در ادامه روشن می شود که خسارت الحاقِ مضرّ به این کنوانسیون ها بیش از مزایای نسیه ای بدون تضمین آن است.
۸.

تحلیل سندی و محتوایی گزاره حدیثی «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَهً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَداً»

کلیدواژه‌ها: عاشورا امام حسین (ع) پیش گویی معجزگونه بررسی سندی بررسی دلالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۱۵
حماسه بی مانند عاشورا از همان نخستین روزهای اتفاق، چون خورشیدی برآمده، لحظه لحظه بر نورانیتش افزوده شد؛ هر چند سمت وسویی که دشمنان برای آن ترسیم کرده بودند خاموش کردن یا بی فروغ کردن این نور الهی بود؛ اما خداوند خواست نورش را کامل کند. آنچه جای شگفتی دارد این است که پیش بینی آینده این حادثه در شرائطی انجام شد که شواهد و قراین بر خلاف این پیش بینی بود. یکی از گزاره هایی که معجزه گونه ماندگاری این رخداد بزرگ را پیش گویی کرده، حدیث «إِنّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَهً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَاتَبْرُدُ أَبَداً» است که در لسان امام صادق (ع) به پیامبر اکرم (ص) نسبت داده شده است. یافته این جستار با روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه ای در واکاوی حدیث، نشان می دهد هرچند سند حدیثِ مذکور، بر پایه وثوق مخبری، در اصطلاح ضعیف ارزیابی می شود اما محتوای آن، نه تنها همسو و هماهنگ با معارف قرآن و سنت است بلکه خبردادن معجزشیم آن از آینده و تحقق کامل آن، نشان از ارتباط گوینده این سخن با منبع علم غیبی الهی دارد.
۹.

قراینی در بازشناسی اسناد مقلوب در کتاب الکافی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: الکافی اسناد مقلوب قراین کشف قلب سندی مشابهت اسناد کثرت روایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۵ تعداد دانلود : ۵۶۵
بهترین کتاب در دشتستان حدیث شیعه، کتاب الکافی است که به قلم محمد بن یعقوب کلینی سامان یافته است. ازآن رو که قلب در اسناد، پدیده ای نامیمون است ضروری می نماید که حجم آن در این کتاب، قراین بازشناسی و تأثیر هریک از عوامل پیدایش آن بررسی شود. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه ای به این نتیجه رسید که قلب در اسناد الکافی به غایت اندک است. حدود دویست راوی در کتاب الکافی از پدیده قلب رنج می برند که نسبت به تمام راویان مکرر الکافی (84749)،23/0 از یک درصد را تشکیل می دهند که نقش کلینی 0002/0 است و قراین بازشناسی اسناد مقلوب، به دو گونه پرکاربرد و کم کاربرد تقسیم می شود. توجه به اسناد مشابه، روایت کردن شخصی از کتاب مخصوصی و کثرت نقل یک راوی از راوی دیگر از قرینه های پرکاربرد و توجه به طبقه، توجه به اسناد روایات الکافی در کتب دیگر حدیثی و آمدن عنوان راوی در کتب رجال از قرینه های کم کاربرد است.
۱۰.

بررسی گزاره «إِذَا کَذَبَ الْوُلَاهُ حُبسَ الْمَطَرُ...» در حدیث رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خشکسالی حدیث رضوی نباریدن باران دروغگویی حاکمان وظیفه مردم در برابر حاکمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۰ تعداد دانلود : ۶۲۷
فهم درست روایات معصومان (ع) به عنوان مهم ترین رسالت حدیث پژوهان، تنها با نگاه همه جانبه به آن ها و با درنظرگرفتن اموری مانند تشکیل خانواده حدیثی، عرضه بر قرآن، درنظرداشتن سنن الهی، تجربیات بشری و... امکان پذیر است. بسیاری از خطاها و لغزش های معرفتی ناشی از نبود نگاه جامع به مجموعه منابع دینی (کتاب، سنت و عقل) است. این جستار با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای و بهره گیری از تجربیات بشری، بر آن است که فراز «إِذَا کَذَبَ الْوُلَاهُ حُبسَ الْمَطَر» در یکی از روایات منسوب به حضرت علی بن موسی الرضا (ع) را بررسی کند. این حدیث که از نظر سندی معتبر ارزیابی می شود، دروغگویی حاکمان جامعه را یکی از عوامل نباریدن باران معرفی می کند. این نوشتار در پی آن است به این سؤال پاسخ دهد که چرا به خاطر گناه گروهی اندک، انسان ها و موجودات بسیاری که هیچ نقشی در آن گناه نداشته اند، باید مجازات شوند. آیا می توان افراد را به خاطر گناه دیگران مؤاخذه کرد؟ تحلیل این فقره از روایت با تشکیل خانواده حدیثی و عرضه بر قرآن، این نتیجه را به دست می دهد که هر کس مسئول رفتار خویش است و گناه کسی به پای کس دیگر نوشته نمی شود. بنابراین، اگر مردمی به خاطر گناه حاکمان دچار تنگنای معیشت می شوند، از آن جهت است که به وظیفه خود در برابر حاکمان عمل نکرده اند و با سکوت تأییدآمیز خود، در رفتار ناپسند آنان شریک هستند.
۱۱.

واکاوی حدیثِ «فرامکانی خداوند» از امام رضاعلیه السلام در مناظره با ابوقره محدّث؛ با نیم نگاهی به آموزه های عهدین و اهل سنت

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) فرامکانی خداوند بررسی سندی و دلالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۳
یکی از صفات جلال الهی، فرامکانی خداوند است که ادله عقلی و احادیث گوناگون بر آن دلالت دارد. لیک تکیه گاهِ گزینشِ این حدیث، ادله چندی است. اول اینکه  امام رضا† در آن، بین فرامکانی خداوند و عدمِ خُلوّ مکانی از او، همنوایی ایجاد نموده است. و دوم آن که این حدیث که در مقام مناظره بوده گویا به طور طبیعی آیینه دیگر سخنان حضرت در این باب قرار گرفته است. و سوم عدم توجه به معرفت این بخش از مناظره امام†که در سنجش با آموزه های عهدین و اهل سنت، از مرتبه والایی برخوردار است. برآمد نوشتار پیش رو، به سبک توصیفی – تحلیلی، در بررسی سندی و دلالی، به این نتیجه رسید، که در مرحله اول، سند حدیث بر پایه وثوق مخبری و براساس یگانه منبعش کتاب احتجاج طبرسی، مرسل است؛ لیک با در نظر گرفتن سند کتاب الکافی که براساس قرائنی همه این تک مناظره را دربرمی گیرد؛ روایت صحیح ارزیابی می شود. البته بر مبنای وثوق خبری، ده قرینه بر اعتبار حدیث دلالت دارد. ثانیا روایات امام رضا† در مسئله مورد بحث، مصدّق و مؤیّد یکدیگرند و روایت مذکور، عصاره بسیاری از آن هاست. ثالثا در سنجش این معرفت فرامکانی خداوند، با آموزه های عهدین و اهل سنت مشخص شد که در آموزه های آن ها، گزاره های زیادی بر مکان مندی خدا وجود دارد ولی در معارف اهل بیت به ویژه امام رضا† خداوند موجودی فرامکان لیک حاضر در همه مکان هاست.
۱۲.

بررسی سندی و دلالی روایت «وَضَعَ اللهُ یَدَهُ عَلی رُؤُسِ العبادِ» در پرتو سنت های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قائم (عج) قیام قائم (عج) رشد عقلانیّت وضع ید الّله روایت سنت های قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۱۱۹
روایات قیام قائم آل محمد 7 بخشی از تراث مکتوب حدیثی مسلمانان است. بدون درنظر گرفتن مفهوم درست و شرایط ویژه عصر قیام، روایات گاهی ناباورانه و گاهی از باب معجزه جلوه می کند. امام باقر7 فرمود: هنگامه قیام قائم ما، خداوند دستش را بر سر مردم نهاده، عقول آنان تجمیع و حلم آنان کامل می شود. این مقاله در صدد بررسی سندی و دلالی این روایت و سپس صحت دلالی آن در پرتو سنت های الهی در دنیاست. روش مقاله، توصیفی- تحلیلی است و از منابع کتابخانه ای فراهم آمده است. یافته های مقاله نشان می دهد رشد علمی و تجارب تلخ و شیرین بشر، زمینه ساز رحمت الهی است و خود مقدمه امدادهای غیبی برای کسانی است که قابلیت آن را تحت مدیریت و رهبری امام زمان 7 پیدا کنند. روایت صحیح است و دست خدا بر سر بندگان کنایه از رحمت الهی با قالب های گوناگون و پس از قیام به واسطه امام زمان 7 است. رخدادهای عصر قیام با نگاه فوق، منطبق با سنت های الهی در قرآن است. 
۱۳.

تحلیل تطبیقی سیمای الهی در احادیث توحیدی امام رضا و تورات از بُعد مکان و گزاره های مکان انگار

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) احادیث توحیدی رضوی (ع) تورات گزاره های مکان انگار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۷
سبک تطبیقی هر چند از پیشینه دراز دامنی بهره مند نبوده، ولی در درک درست معارف، بسیار ارزشمند و کارآمد است؛ به ویژه اگر واکاوی این شیوه، در عرصه معارفِ توحیدی دو دین باشد. از این رو تحقیق فراروی کوشید که در گام اول، گزاره های سیمای الهی در این بُعد را در احادیث توحیدی امام رضا† و ظاهر تورات به روش کتابخانه ای گردآوری نماید و در قدم بعدی، تحلیلی از این داده ها به دست دهد که دو مورد از مهمترین نتایج آن، به روش توصیفی-تحلیلی، عبارتنداز: اولاً احادیث توحیدی رضوی† و گزاره های تورات در حیطه این مسئله، از جامعه آماری بالایی بهره مند است که می توان به بیش از صد مورد در تورات بر مکان دار بودن خداوند و چهل حدیث رضوی†، در فرامکانی حضرت حق اشاره کرد. ثانیاً تعالیم تورات در تشبیه خداوند به آفریده ها، مکان دار بودن خداوند و گزاره های مکان انگار، با معارف توحیدی امام رضا† سراسر ناهمگون است؛ از آن رو که تورات کنونی، قالب ریزی خدایی در دستور کارش قرار گرفته که دست، پا، صورت، کمر، فراز، فرود، پیدایی و غیره دارد که پذیرش آنان، به مکانداری خداوند منجر می شود؛ حال آنکه در معارف رضوی†، خداوند از این موارد و از اصل تشبیه، مبرّی است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان