سعید علوی وفا

واکاوی محیط راهبردی مؤثر بر مدیریت رسانه در رسانه ملی با هدف کشف چالش ها و موضوعات راهبردی در افق چشم انداز، همواره ضرورتی حیاتی برای تسهیل برنامه ریزی و برنامه سازی مؤثر و کارآمد بوده است. از این رو، در پژوهش حاضر، ابتدا عوامل و روندهای تأثیرگذار بر جهت گیری و کارکردهای مهم سازمان صداوسیما، شناسایی و سپس با استفاده از روش پنل خبرگی، چالش ها و موضوعات راهبردی رسانه ملی با رویکرد آینده نگاری در دهه آتی که اهمیت بسزایی در رقابت سپهر رسانه ای، جذب مخاطب و جریان سازی دارد تبیین شده است. این تبیین در حوزه های ششگانه «مدیریت محتوا»، «فناوری و زیرساخت»، «مخاطبان و ذی نفعان»، «ساختار و قالب برنامه سازی»، «مدیریت رسانه و محیط رقابت» و «مدیریت منابع مالی و سرمایه های انسانی» صورت گرفت و در نهایت، با استفاده از روش دلفی موضوعات و چالش های آتی رسانه ملی در افق 1404 اولویت بندی و امتیازدهی شده است. بر این اساس، مهم ترین چالش های راهبردی رسانه ملی به ترتیب در قالب 8 کلان چالش «تشدید رقابت رسانه ای»، «اثربخشی محتوایی رسانه»، «تغییرات فناوری رسانه آرایش سپهر رسانه»، «مدیریت سازمانی»، «ذایقه شناسی مخاطبان»، «محدودیت های منابع مالی»، «هم افزایی نهادهای عمومی، کشوری و لشکری» و «تصمیمات حقوقی و سیاسی» شناسایی و اولویت بندی شده است.

مقاله حاضر پس از بیان مختصری در خصوص نقشه های شناختی فازی به عنوان روش تسهیل کننده تصمیم و تجزیه و تحلیل سیستم ها، به کاربرد آن در مخاطرات امنیتی در حیطه حاکمیت دولت ها پرداخته و به شکل خاص و موردی، مخاطرات امنیتی سوریه را بررسی می کند. مخاطرات امینتی به وجود آمده در سوریه به عنوان یکی از بازیگران اساسی منطقه و خط مقدم مقاومت اسلامی اهمیت فوق العاده ای دارد. مسئله مورد بررسی در این مقاله، شبیه سازی برهم کنش عوامل مؤثر بر مخاطرات امنیتی و تهدید کننده ثبات و امنیتی و همچنین پایداری و قدرت حاکمیت دولت است که در محیط تقابل و فتنه انگیزی جهان غرب به سردمداری آمریکا و رژیم اشغالگر قدس مبادرت به ایجاد اغتشاش و نا آرامی در ارکان مختلف کشور سوریه می کنند. تبیین و شبیه سازی نیروهای کنش گر در محیط تقابل برای شناسایی تأثیرات آن، نه تنها یک ضرورت انکار ناپذیر است بلکه یک نیاز حیاتی برای کمک به رهبران، سیاستمداران و متولیان حوزه های امنیتی دفاعی کشورهای مستقل به ویژه جریان دفاعی- امنیتی جبهه مقاومت است. شاید بتوان اظهار داشت تصمیمات روزمره ای که تا چند دهه قبل به سادگی قابل اتخاذ بودند، امروزه به معادلات و نامعادلاتی چند وجهی بدل گردیده اند. این امر در تمامی حیطه های اجتماع بشری از امنیت و سیاست گرفته تا اقتصاد و فرهنگ به چشم می خورد. با توجه به این ابهامات غالب و متغیر های فراوان اثر گذار بر میادین تصمیم گیری، استفاده از روش های مبتنی بر ریاضیات و سیستم های خبره نظیر روش نقشه های شناختی فازی راهکار نوینی برای شفاف تر کردن محیط غبارآلود حاکم بر تصمیمات امنیتی و دفاعی است. در این پژوهش ابتدا پس از معرفی و تبیین نقشه شناخت فازی، نیروها و مؤلفه های فعال و مؤثر بر فضای غالب بر بحران سوریه را شناسایی کرده و سپس سعی می شود با استفاده متدلوژی نقشه شناخت فازی عوامل مؤثر بر ثبات و امنیت سوریه را تبیین کرده و سپس تجزیه و تحلیل و ارزیابی کرد. در این مسیر با اتخاذ برخی سناریوهای محتمل پیامدهای ناشی از آن بر سایر مؤلفه ها و متغییرهای بحران سوریه به طور منطقی و شکلی را پیش بینی خواهیم کرد. روش پژوهش توصیفی-زمینه ای بوده و به دلیل فرایند طولانی مصاحبه و پرسش نامه باز امکان تمام شماری میسر نبوده و بر اساس پنل خبرگی مبادرت به متغییر های مؤثر بر ثبات و امنیت سوریه کرده و با تکیه بر تکنیک نقشه شناخت فازی شبیه سازی کنش کنش گران انجام شده است.

هدف از این مقاله، طراحی مدل بومی و مطلوب نظام ارزیابی عملکرد نیروی انسانی رسانه ملی است تا از این طریق، عملکرد سرمایه های انسانی مورد ارزیابی و سنجش قرار گیرد. همچنین در مقاله حاضر، پس از تبیین نقش و کارکردهای رسانه و بیان مفهوم ارزیابی عملکرد و کارکردهای آن، مبادرت به تبیین، واکاوی و طراحی ارکان، مؤلفه ها، شاخص ها و مدل مناسب ارزیابی عملکرد سرمایه های انسانی رسانه ملی شده است. روش پژوهش توصیفی پیمایشی است و بر اساس مطالعات جامع، مدل ارزیابی عملکرد سرمایه های انسانی رسانه ملی تجرید و تفرید شده است. بر این اساس، مدل ارزیابی عملکرد سرمایه های انسانی رسانه ملی بر سه رکن کلان: الف) ارزیابی قابلیت ها و شایستگی های شغلی، با 5 زیر مؤلفه و 150 نشانگان رفتاری مبتنی بر ارزیابی 360 درجه، ب) ارزیابی عملکرد سیستمی، با 7 زیرمؤلفه، مبتنی بر ارزیابی سیستماتیک و ج) ارزیابی عملکرد گروهی، با 8 زیر مؤلفه، مبتنی بر ارزیابی واحدی سازمانی استوار شده است.رسانه ملی، سرمایه های انسانی، ارزیابی، عملکرد، قابلیت و شایستگی عملکردی

این پژوهش با هدف ارزیابی کارایی شبکه های تلویزیونی رسانه ملی با استفاده از روش سنجش کارایی و رتبه بندی تحلیل پوششی داده ها و تعیین نقاط قابل بهبود کارایی آنها انجام شده است. در این پژوهش به ترتیب از سه روش تحلیلی دلفی، عاملی و پوششی داده ها برای تعیین شاخص های کلان (دروندادی، پردازشی و پیامدی) کارایی شبکه های تلویزیونی و ارزیابی و تحلیل نظام عملکردی شبکه های تلویزیونی استفاده شده است. میزان مقبولیت عوامل ورودی و خروجی یا نهاده و ستانده مؤثر بر کارایی شبکه های تلویزیونی از طریق پنل خبرگی احصا شد و با کمک آزمون های تحلیلی و تبیینی، عوامل اصلی مؤثر بر نظام عملکرد کارایی شبکه ها شناسایی گردید. در مرحله بعد، پس از جمع آوری اطلاعات، بر اساس اطلاعات عملکردی رسانه ملی طی دو سال اخیر و با استفاده از تحلیل داده ها مبتنی بر مقایسه های متوالی و زوجی بین ورودی ها و خروجی ها، شبکه های کارا و نیازمند بهبود شناسایی شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، شش شبکه، کارا بودند و سایر شبکه ها به کاهش یا افزایش درصد مشخصی از عوامل نهاده ها و ستانده های کلیدی خود نیاز داشتند.

به اذعان اندیشمندان و فعالان حوزه فرهنگ و جامعه شناسی، جامعه ایرانی مبتلا به مسائل متعدد فرهنگی و اجتماعی است و یا حداقل در بسیاری از مؤلفه های فرهنگی اجتماعی نیاز به رشد و تعالی دارد و نقش نهاد رسانه در این رشد و تعالی ضروری به نظر می رسد.جریان سازی رسانه ای از ضرورت های موردنیاز رسانه ملی برای رفع مسائل فرهنگی و جامعه شناختی جامعه ایرانی است؛ لذا هدف پژوهش حاضر این است که با طراحی الگوی فرایند جریان سازی رسانه ای برای سیمای جمهوری اسلامی ایران، یاریگر نقش آفرینی سازمان صداوسیما در حل این مسئله باشد.به منظور دستیابی به هدف پژوهش از روش نظریه داده بنیاد (GT) استفاده شده است؛ لذا پژوهش از نظر نوع، روش و ماهیت داده ها پژوهشی کیفی است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه عمیق با پانزده نفر از خبرگان به دست آمد. مصاحبه شوندگان به صورت هدفمند باتوجه به پست سازمانی، تحصیلات دانشگاهی و تجربه مرتبط با موضوع پژوهش انتخاب شدند. داده های حاصل طی سه مرحله کدگذاری باز، محور و انتخابی به کمک نرم افزار مکس کیودا مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند و ذیل یازده مقوله فرعی و سه مقوله اصلی شامل شرایط فرایند جریان سازی رسانه ای، راهبردهای فرایند جریان سازی رسانه ای و پیامدهای جریان سازی رسانه ای طبقه بندی شدند و برای فرایند جریان سازی رسانه ای پنج گام اصلی و یک گام یاری دهنده استخراج گردید.

موضوع جمعیت و ابعاد آن، نقطه مرکزی هر نظام اجتماعی و رسانه ای است. روندها و تغییرات جمعیتی ایران نشان می دهد که در آینده ای نه چندان دور، به دلیل تخلیه جمعیت جوانان به سنین سالمندی، احتمال مواجهه کشور با مشکلات بسیار، دور از انتظار نیست. در پژوهش حاضر، به واکاوی علی لایه ای عوامل کلیدی، دلایل زمینه ای و رهیافت های مؤثر بر رشد جمعیت و اولویت بندی و دسته بندی آنها از منظر رسانه پرداخته شده است. این پژوهش، به لحاظ هدف، کاربردی اکتشافی و نوع روش آن، توصیفی پیمایشی بوده و بر اساس مطالعات جامع، جلسات پنل خبرگی و پرسشنامه های نیمه باز، مبادرت به شناسایی و اولویت بندی متغیرهای مؤثر بر رشد جمعیت جوان و پویا و رهیافت های رسانه ای کرده است. در این زمینه با کمک ابزارهای تجزیه وتحلیل آماری همبستگی پیرسون، واریانس فریدمن و ضریب آلفای کرونباخ، روابط و کنش عوامل، شناسایی و اولویت بندی و پایایی و روایی پرسشنامه از طریق تأیید خبرگان و محاسبه آلفای کرونباخ (0/801) تضمین شده است. بر این اساس، رسیدن به نرخ باوری بیش از سطح جانشینی نسلی، مهم ترین شاخص راهبردی برای رشد جمعیت جوان و پویا شناخته شده و 10 عامل کلیدی «ازدواج نکردن»، «دیر ازدواج کردن»، «تأخیر در باز ازدواج»، «تمایل نداشتن به فرزندآوری در سطح جانشینی»، «طلاق»، «سقط جنین»، «ناباروری»، «الگوی بارداری سلامت»، «مرگ ومیرهای زودرس» و «مهاجرت» به همراه 40 دلیل زمینه ای، دارای بیشترین تأثیر دانسته شده است. در نهایت نیز، رهیافت های رسانه ای با شناسایی 13 مخاطب کنشگر مؤثر و 14 محور اقدام و مضامین برنامه سازی برای تحقق رشد جمعیت در ایران، شناسایی و تدوین شده است.

یکی از راهبرد های تولید برنامه های تلویزیونی صداوسیما، برون سپاری آنهاست. اجرای ناصحیح برون سپاری می تواند با آسیب های زیادی همراه باشد. در شرایط حاضر که سیمای جمهوری اسلامی، نیاز به برون سپاری گسترده تولیدات خود دارد، لازم است همواره مورد ارزیابی قرار گیرد تا در صورت اختلاف میان نتایج کسب شده و مطلوبیت مورد انتظار، با شناسایی چالش ها و آسیب ها، در نحوه اجرای این راهبرد تجدیدنظر شود. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، ارزیابی وضعیت فعلی برون سپاری تولیدات سیمای جمهوری اسلامی ایران و شناسایی آسیب های اجرای این راهبرد بوده است. برای نیل به این هدف، پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون انجام شده است. جامعه مورد بررسی، شامل 20 نفر از مدیران ارشد و میانی سیما، تهیه کنندگان داخلی و مستقل بوده و برای جمع آوری داده ها، از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته و برای تجزیه وتحلیل آنها از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. یافته های پژوهش در ادامه فرایند استقرا و تحلیل، در پنج بعد فراگیر، احصا و بر این اساس، «انتخاب غیرحرفه ای تهیه کننده»، «سازکار نامناسب برآورد برنامه»، «ضعف مدیریت داخلی برون سپاری» و «نظارت نامناسب بر فرایند برون سپاری» ازجمله آسیب های اجرای برون سپاری تولیدات سیما شناخته شده اند. نتایج نشان می دهد به نظر می رسد که راهبرد برون سپاری در سیما بدون سازکار یا دستورالعمل مشخصی در حال اجرا است.