هادی عظیمی

گفتمان کاوی انتقادی، نظریه و روشی بینارشته ای است که در تحلیل انواع متون کاربرد دارد. نورمن فرکلاف یکی از نظریه پردازان شاخص گفتمان کاوی انتقادی است که با ارتقا بخشیدنِ تحلیل متن از سطح توصیف به سطح تبیین و با دخالت دادن مؤلفه های ایدئولوژی، قدرت و تاریخ، متون را تفسیر کرد. رویکرد وی بعدها مورد توجّه قرار گرفت و برای آشکار کردن لایه های پوشیده در آثار هنری و ادبی به کار گرفته شد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان نورمن فرکلاف رمان غروب پروانه از بختیار علی را در سه سطح توصیف، تبیین و تفسیر  بازخوانی کند. یافته های اولیه پژوهش از دیدگاه گفتمان کاوی انتقادی، بیانگر آن است که  در سطح توصیف، رمان های بختیار علی به صورت غیرخطی به روایت داستان می پردازند، تسلسل زمانی رعایت نمی شود؛ بلکه گذشته، حال و آینده در هم می آمیزند و باعث می شود خواننده درک زمان را مشکل آفرین بیابد افزون براین، زبان توصیف متن داستان های بختیار علی با شیوه محاوره ای حرکت می کند. جملات با بیانی ساده و روان در ارتباطی ملموس و واقعی در وجه اخباری روایت می شوند. در سطح تبیین و تفسیر نیز باید اشاره کرد که محور اصلی رمان بختیار علی، بیانگر مناسبات سیاسی و اجتماعی در کردستان عراق است که در تیپ های مختلفِ شخصیت های رمان نمود پیدا می کند. هر کدام از این تیپ های رمان بختیار علی بازگویی رنج های جمعی و فردی مردم کردستان عراق است؛ جنگ، خشونت در سطح منطقه، مشکلات هویتی، بحران های سیاسی و اقتصادی، تعارض های فردی انسان ها و مشکلات سنّت ها و مسایل ملی گرایی نمونه هایی از این دست هستند که نشان می دهد؛ روایت رمان بختیار علی بر اساس پیوندها، گفتمان های سیاسی و تاریخ بافت اجتماعی کردستان عراق بنیان نهاده شده است.