رضا تهرانی

انتخاب سهام مناسب جهت خرید و فروش به منظور کسب عایدات بیشتر، مهمترین موضوع سرمایه گذاران در بازار بورس اوراق بهادار است؛ درحالی که در شرایط کنونی بسیاری از سرمایه گذاران براساس شایعات بازار و اخبار غیررسمی اقدام به خرید سهام می کنند. در این پژوهش بااستفاده از روش هایDANP  و VIKOR به انتخاب سبد سهام مناسب برای سرمایه گذاری پرداخته خواهد شد؛ ابتدا بااستفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای و براساس نظر خبرگان، وزن معیارها محاسبه شده است و سپس اطلاعات مورد نیاز 30 شرکت مورد بررسی از واحد آرشیو و سایت اینترنتی سازمان بورس اوراق بهادار و صورت های مالی شرکت ها که در سال 1391 بیشترین نسبت P/E را دارا هستند جمع آوری و سپس با استفاده از روش VIKOR شرکت ها رتبه بندی می شوند. معیارهای به کارگرفته شده در این تحقیق در 4 دسته معیارهای سودآوری (شامل بازده حقوق صاحبان سهام، بازده دارایی ها، حاشیه سود خالص، حاشیه سود عملیاتی و سود هر سهم)، معیارهای رشد (شامل نرخ رشد بالقوه، نرخ رشد سود هر سهم، نرخ رشد سود خالص و نرخ رشد درآمدها)، معیارهای ریسک (شامل ریسک بازار، ریسک تجاری و ریسک مالی) و معیارهای توسعه و بازاریابی قرار گرفتند. این تحقیق از نظر هدف از نوع کاربردی است و از نظر ماهیت و روش جمع آوری داده ها، از نوع توصیفی و از شاخه مطالعه موردی است.

هدف: ریسک سیستمی، عامل بسیاری از بحران های مالی است و بر عملکرد اقتصاد در سطح کلان، آثار نامطلوبی می گذارد. برای سیاست گذاری اثربخش در خصوص مدیریت ریسک سیستمی، اندازه گیری و پایش مداوم ریسک سیستمی و بررسی سازوکار اثرگذاری آن بر اقتصاد کلان ضرورت دارد. هدف این مقاله، مطالعه اثر ریسک سیستمی بخش بانکی بر عملکرد  شاخص های کلان اقتصادی اعم از رشد اقتصادی با نفت و بدون احتساب نفت، اجزای تولید ناخالص داخلی و ارزش افزوده بخش های اقتصادی مختلف ایران است. روش: یکی از بهترین سنجه های ریسک سیستمی، شاخص SRISK است که در این مقاله از آن استفاده شده است. رابطه بین تغییرات شاخص های کلان اقتصادی با تغییرات شاخص SRISK بخش بانکی ایران با استفاده از مدل خودرگرسیو روی وقفه های توزیعی ارزیابی شده است. یافته ها: بین ریسک سیستمی بخش بانکی و تولید ناخالص داخلی (با و بدون احتساب نفت) تا افق زمانی 12 ماه، به طور معناداری رابطه منفی وجود دارد. ارزش افزوده بخش ساختمان، بخش مالی و بخش صنعت، بیشترین تأثیر را از تغییرات ریسک سیستمی بخش بانکی می پذیرند. همچنین، کلیه اجزای تولید ناخالص داخلی تحت تأثیر تغییرات ریسک سیستمی قرار دارند؛ اما در خصوص جزء سرمایه گذاری ثابت این رابطه قوی تر و ماندگارتر است. نتیجه گیری: افزایش ریسک سیستمی، علاوه بر وقوع احتمال بحران مالی، آثار نامطلوب بلندمدتی بر عملکرد اقتصاد کلان و سرمایه گذاری می گذارد. سیاست گذار باید به منظور انجام اقدام های به موقع برای کاهش آثار نامطلوب ریسک سیستمی، شاخص SRISK را پایش کند.

پیش بینی نرخ بازده سهام همواره یکی از مباحث مهم بازارهای مالی بوده و یکی از فاکتورهای مهم سرمایه گذاری است. هدف اصلی این پژوهش، پیش بینی بازده اضافی سهام بر اساس داده های مبتنی بر اوراق بدهی و سایر متغیرهای اقتصادی و بازار سرمایه در ایران است. مدل ارایه شده بر رابطه غیرخطی میان مجموعه ای از متغیرهای کمّی تاکید دارد و مبنای ساختاربندی آن، مدل های پارامتریک و ناپارامتریک با به کارگیری هموارسازی موضعی و خطی هسته ای است. ابتدا متغیرهای تأثیرگذار بر نرخ بازده اوراق بدهی مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت. پس از شناخت متغیرهای تأثیرگذار در مرحله اول، مدل پیش بینی نرخ بازده اوراق بدهی ساختاربندی شد. این مدل سازی بر اساس دو روش پیش بینی پارامتریک و ناپارامتریک نرخ بازده اوراق بدهی طراحی و ارایه شد. در ادامه به منظور تعیین عامل های تأثیرگذار بر پیش بینی نرخ بازده اضافی سهام، ساختاربندی مدل به صورت خطی پارامتریک و غیرخطی ناپارامتریک و با استفاده از نتایج حاصل در سه گام مختلف و با رعایت معیار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از اجرای مدل نشان می دهد در تمامی سه گام مورد بررسی و بر اساس معیار ، نتایج حاصل از اجرای مدل های مختلف بر اساس رویکرد ناپارامتریک بهتر از رویکرد پارامتریک عمل می کند.

بازده دارایی ها با عدم اطمینان همراه است و همواره در طی زمان نوسانات غیرمنتظره ای به لحاظ شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و ... در بازدهی دارایی ها از جمله سهام روی می دهد. منطق فازی می تواند یکی از گزینه های مناسب برای مدل کردن بازده دارایی ها باشد. همین منظور یک سیستم خبره فازی مبتنی بر قاعده برای حمایت از مدیران سرمایه گذاری در تصمیمات سرمایه گذاری میان مدتشان ساخته شده است. با توجه به غیرخطی بودن مسئله انتخاب پرتفوی و همچنین، NP-Hard بودن آن، در پژوهش حاضر، انتخاب و بهینه سازی سبد سهام بر اساس منطق فازی با استفاده از دو الگوریتم فراابتکاری شامل الگوریتم ژنتیک فازی و جست جوی شکار فازی مورد بررسی قرار گرفته است. کارایی سیستم فازی پیشنهادی توسط اطلاعات 157 شرکت که در بورس اوراق بهادار تهران در سال های 1387 تا 1397 فعالیت داشته اند، ارزیابی شده است. کارایی این سیستم بر حسب ریسک پذیری و مدت سرمایه گذاری، در مقایسه با متوسط بازده بازار بوده است. به علاوه کارایی سیستم فازی پیشنهادی برای سرمایه گذار ریسک گریز در کوتاه مدت نتایج بسیار خوبی به همراه دارد.

هدف: معاملات بلوکی سهام بخش مهمی از معاملات بورس اوراق بهادار تهران را تشکیل می دهد؛ این معاملات شامل معامله حجم زیادی از سهام در قیمت های توافقی است که به طور معمول با قیمت های جاری و نوسانی بازار تفاوت دارد. کمیت بالای معاملات بلوکی سبب شده است پژوهش های مهمی در این حوزه انجام شود. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه درباره محتوای اطلاعاتی معاملات بلوکی سهام است. روش: برای این منظور 208 معامله بلوکی در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1395-1387 با استفاده از روش مطالعه رویدادی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد تراکنش های معاملات بلوکی سهام، نشانه ای مهم برای سرمایه گذارانی است که در بورس اوراق بهادار فعالیت می کنند. شواهد نشان دهنده آن است که بعد از انجام معاملات بلوکی صرف و کنترلی، بازده های غیرعادی انباشته مثبت معنادار مشاهده می شود. در کل این بازده های غیرعادی انباشته حاکی است سهامداران نسبت به انجام معاملات بلوکی واکنش غیرعادی نشان می دهند. نتایج نشان داد بعد از انجام معاملات بلوکی نوسانات غیرسیستماتیک کاهش یافته است.

این پژوهش رابطه رهبر - پیرو در تعیین ترکیب ساختار سرمایه (CS) با استفاده از روش پراکندگی مطلق مقطعی (CSAD) و در شرایط رشد و افول بازار را بررسی می کند. شرکت ها در هر صنعت، بر اساس معیار رشد سودآوری، میزان سودآوری و سهم بازار به دو دسته رهبر و پیرو تقسیم شدند. در دسته رشد سودآوری در صنعت ماشین آلات و تجهیزات و سیمان آهک گچ به طور کلی و همچنین در صنعت فلزات اساسی و شیمیایی (دوره افول و رشد)، صنعت دارویی (دوره افول) و صنعت سیمان آهک گچ (دوره رشد) رابطه رهبر - پیرو رد نمی شود. با معیار میزان سودآوری در شرایط بازار یکسان، صنعت کانی غیر فلزی و سیمان آهک گچ و با در نظر گرفتن دوره رشد و افول در صنعت غذایی به جز قند وشکر، شیمیایی، کانی غیر فلزی و سیمان آهک گچ (دوره افول و رشد) و خودرو و قطعات و دستگاه های برقی (دوره رشد) شرکت ها از رهبر صنعت پیروی می کنند. بر اساس معیار سهم بازار، در صنعت خودرو و قطعات در شرایط مشابه اقتصادی و در صنعت فلزات اساسی و شیمیایی (دوره رشد و افول) و صنعت لاستیک و پلاستیک و دستگاه های برقی (دوره رشد) در شرایط اقتصادی متفاوت بازار فرضیه وجود رابطه رهبر - پیرو رد نمی گردد. بنابراین پیروی شرکت ها از رهبر صنعت می تواند به عنوان عامل تعیین کننده ساختار سرمایه در نظر گرفته می شود.

در این پژوهش برای نخستین بار، به شناسایی و سنجش ویژگی های مدیریت که عبارت اند از خوش بینی مدیریت، کوته بینی مدیریت، محافظه کاری مدیریت، دقت پیش بینی مدیریت، ساختار مدیریت و توانایی مدیریت بر ریسک ریزش قیمت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادر تهران پرداخته خواهد شد. برای دستیابی به هدف پژوهش، تعداد ۱۶۵ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶ انتخاب شد و روش آزمون فرضیه ها، مدل رگرسیون چند متغیره در مجموعه داده های ترکیبی می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که از میان ویژگی های مختلف مدیریت، دو ویژگی کوته بینی مدیران و دقت پیش بینی مدیریت بیشترین تأثیرگذاری را بر ریزش قیمت سهام در شرکت های بررسی شده داشته است. علاوه بر این، با افزایش کوته بینی مدیریت بر میزان ریزش قیمت سهام شرکت های بررسی شده به شکل معناداری افزوده شده و بدین ترتیب بازار سرمایه از طریق افزایش ریزش قیمت سهام شرکت واکنش معناداری نسبت به ویژگی کوته بینی مدیریت نشان داده است. سایر یافته ها نشان می دهد که ریزش قیمت سهام با افزایش دقت پیش بینی مدیریت کاهش یافته است. همچنین با افزایش خوش بینی مدیریت، بهبود ساختار مدیریت و افزایش توانایی مدیریت از میزان ریزش قیمت سهام شرکت های نمونه کاسته شده است و اعمال محافظه کاری بالاتر مدیران با افزایش ریسک ریزش قیمت سهام همراه بوده است، هرچند که هیچ یک از این نتایج ازلحاظ آماری معنادار نیست.

این مطالعه به جستجوی وجود یا عدم وجود استقلال در سری های بازده در 9 شاخص صنایع مختلف و شاخص 50 شرکت برتر و شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران و شاخص اس اند پی بورس اوراق بهادار نیویورک و میزان تبعیت آن ها از مدل گشت تصادفی در دو رژیم کم نوسان و پر نوسان با استفاده از مدل مارکوف سوئیچینگ می پردازد. نمونه پژوهش، شامل اطلاعات قیمت های روزانه تمامی شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران در قالب شاخص کل و 50 شرکت برتر و همچنین 9 شاخص صنایع مختلف بانک، سیمان، فراورده های نفتی، ماشین آلات، شیمیایی، خودرو، قند و شکر، غذایی به جز قند، کانه های فلزی در بورس اوراق بهادار تهران و شاخص اس اند پی بورس اوراق بهادار نیویورک برای بازه زمانی 05/01/1390 تا 28/12/1397 بود. نتایج مدل مارکوف سوئیچینگ و آریما نشان داد فقط در رژیم پر نوسان شاخص های اس اند پی بورس اوراق بهادار نیویورک، با ماندگاری 32 درصد و شاخص فراورده های نفتی بورس اوراق بهادار تهران با ماندگاری 6 درصد، مدل آریما معنادار نیست و در مابقی موارد مدل آریما معنادار می باشد

پیش بینی دقیق مدیریت سود بمنظورکشف وشناسایی دستکاری صورت های مالی، همواره یکی از اساسی ترین چالش های پیش روی کاربران گزارش های مالی بوده است. بکارگیری مدل بنیش می تواند یکی از مدل های مناسب برای مدلسازی در زمینه پیش بینی مدیریت سود باشد. به همین منظور در این پژوهش مدل بنیش (1999) با ترکیب متغیر های نظام راهبری شرکتی مشتمل بر ویژگی های ساختار کمیته حسابرسی و حسابرس مستقل، هیات مدیره و مالکیت شرکتی توسعه یافته است. داده های 81 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1397-1391 با روش ترکیبی شبکه عصبی پرسپترون چند لایه و الگوریتم های بهینه سازی مبتنی برجغرافیای زیستی، رقابت استعماری و چرخه آب مورد تحلیل قرار گرفته است. دقت پیش بینی مدل با روش ترکیبی شبکه و الگوریتم های چرخه آب، رقابت استعماری و بهینه سازی مبتنی بر جغرافیای زیستی به ترتیب از 59/08 ،59/96 و 59/79 درصد به 92/06 ، 89/24 و 79/72 درصد افزایش پیدا کرده است. نتایج حاکی از بهبود دقت مدل پیشنهادی در کشف شرکت های مدیریت کننده سود و نیز کارایی بالاتر الگوریتم چرخه آب نسبت به دو الگوریتم دیگر در بهینه سازی شبکه عصبی پرسپترون چند لایه می باشد.

سرایت ریسک میان شاخص های مالی، حاکی از فرایند انتقال اطلاعات میان بازارها است. با توجه به اینکه بازارهای مالی با یکدیگر مرتبط هستند، اطلاعات ایجاد شده در یک بازار، می تواند سایر بازارها را متاثر سازد. در این میان، مدلسازی ریسک در بازارهای مختلف و ارتباط این بازارها با یکدیگر از منظر علم مالی، به لحاظ موارد استفاده آن در پیش بینی، موضوع با اهمیتی به شمار می رود. هدف این مطالعه بررسی سرایت پذیری ریسک مالی از بخش مالی به بخش واقعی اقتصاد با استفاده از شاخص برخورد شرطی[i] (CCX) برای صنایع فعال در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1388-1395 است. برای این منظور از روش گشتاروهای تعمیم یافته(GMM) و معیار CCX برای سرایت پذیری ریسک استفاده شد. در این مطالعه ابتدا دوره های رونق و رکود با استفاده از فیلتر میان گذر کریستیانو- فیلتزگرالد استخراج شد. نتایج به دست آمده از این مطالعه با لحاظ کردن دوره رونق و رکود در بازار بورس بیانگر سرایت ریسک از بخش مالی به صنایع فعال در بازار بورس است. ضرایب برآورد شده برای سرایت مالی در نمونه بیانگر این است که در اکثر شرکت های مورد بررسی سرایت ریسک در سطح معنی داری قرار دارد.  همچنین ضرایب برآورد شده برای لحاظ کردن دوره بحران و رکود در بازار بورس بیانگر شدت بیشتر سرایت ریسک در ردوه های رکودی است. بر اساس نتایج به دست آمده با روش CCX علاوه بر انتقال ریسک ریسک های شدید نیز از بخش مالی به بخش واقعی انتقال می یابد. بر اساس دیگر نتایج تحقیق سرایت ریسک از بخش مالی با میزان بدهی و نوسان بازده ارتباط مستقیم و با ارزش و فعالیت های سرمایه گذاری شرکت ارتباط منفی داشته است.   [i] Conditional Coincidence IndexRisk contagion between financial sectors indicates the process of information transfer between markets. Given that financial markets are interlinked, information created in a market can affect other markets. Meanwhile, risk modeling in different markets and the relationship between these markets with each other in terms of financial science, in terms of its use in forecasting, is an issue of importance. The purpose of this study was to investigate the financial risk appetite from the financial sector to the real sector of the economy using CCX for the active industries in the Tehran Stock Exchange during the period of 1388-1395. For this purpose, we used the Generalized Method of Moments (GMM) and CCX methods. In this study, firstly, the cycles of boom and recession were extracted using the Cristiano-Filzagrande intermediate pass filter. The results of this study indicate that for the full period of the research sample and considering the period of the boom and the recession in the stock market, the results indicate the effects of overflow in the active industries in the stock market. Estimated coefficients for tipping effects in the sample indicate that in most of the companies surveyed, the effect of overturning is significant. Also, the estimated coefficients for considering the period of the crisis and the recession in the stock market indicate that the coefficients are positive for the effect of the outflow in the stock market. Also, in the case study, there is a probability of financial risk fluctuation between the investigated industries. Based on the results, it can be stated that the amount of CCX and the significant level reported in each sector have a negative relationship with the amount of direct and value related debt and investment activities. In addition, the results indicate that the risk and turmoil among the active industries in the stock market and the real sector of the Iranian economy are tangible. Keywords: Financial risk, Financial sector, Real sector, Capital market, Iran JEL Classification: C58, G11

هدف: هدف این مقاله، بررسی تأثیر بازار سرمایه بر ویژگی های مدیریت (کوته بینی مدیریت، خوش بینی مدیریت، محافظه کاری مدیریت، دقت پیش بینی مدیریت، ساختار مدیریت و توانایی مدیریت) با تأکید بر نقش بازدهی سهام (بازده غیرعادی و بازده خاص سهام) بوده است. روش: به منظور بررسی موضوع مطالعه، پس از استخراج اطلاعات مالی ۱۶۵ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶، از داده های ترکیبی و مدل رگرسیون چند متغیره برای آزمون فرضیه های پژوهش استفاده شده است. یافته ها: تأثیر کوته بینی و خوش بینی مدیریت بر بازده غیرعادی و بازده خاص سهام به ترتیب، منفی و معنادار و مثبت و بی معنا بود. با افزایش محافظه کاری، به ترتیب شاهد افزایش و کاهش معنادار بازده غیرعادی و خاص سهام بودیم. دقت پیش بینی مدیریت نیز بر بازدهی سهام تأثیر مثبت و معناداری داشت و تأثیر توانایی مدیریت بر بازده غیرعادی، مثبت و بی معنا و بر بازده خاص مثبت و معنادار بود. علاوه بر این، استقلال هیئت مدیره بر بازده غیرعادی و بازده خاص سهام، تأثیر مثبت و معناداری داشت و تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر بازده غیرعادی تأثیری مثبت اما بی معنا و بر بازده خاص تأثیری منفی و بی معنا داشت. تأثیر متغیر ثبات مدیریت نیز بر بازده غیرعادی، منفی و بی معنا و بر بازده خاص سهام، مثبت و بی معنا بود. نتیجه گیری: با افزایش کوته بینی و خوش بینی مدیریت، به ترتیب شاهد کاهش و افزایش بازده غیرعادی و خاص سهام بودیم و با اعمال محافظه کاری بالاتر مدیران، بازده غیرعادی بیشتر و بازده خاص کمتر شد. علاوه بر این با افزایش توانایی مدیران و دقت بیشتر در پیش بینی سود، بر میزان بازدهی شرکت های در دست بررسی افزوده شد. استقلال اعضای هیئت مدیره نیز به افزایش معنادار بازدهی سهام انجامید، در حالی که تنوع جنسیتی هیئت مدیره به ترتیب با افزایش و کاهش بی معنای بازده غیرعادی و خاص سهام همراه بود. ثبات مدیریت نیز باعث شد، بازده غیرعادی کاهش و بازده خاص سهام افزایش یابد.

هدف اصلی این مطالعه، بررسی وجود رفتار رمهای در بورس اوراق بهادار تهران است. برای این منظور از دادههای روزانه تمامی سهمهای موجود در بازار در بازه آذرماه سال 1387 تا آذرماه سال 1396 استفاده شده است. برای بررسی رفتار رمهای، روش ارائه شده توسط چانگ، چنگ و خورانا (2000) توسعه داده شده و معادله معرفی شده توسط آنها به صورت متغیر در زمان و با استفاده از روش غیرخطی مارکوف سویچینگ برآورد شده است. برای مقایسه روش خطی چانگ با روش غیرخطی این مطالعه، ابتدا رفتار رمهای به صورت ثابت در زمان بررسی شده و سپس به صورت متغیر در زمان آزمون شده است. نتایج این تحقیق با استفاده از روش خطی نشان میدهد در دوره مورد بررسی رفتار رمهای در بازار وجود نداشته است. اما نتایج تخمین مدل با استفاده از روش مارکوف سویچینگ حاکی از وقوع رفتار رمهای در برخی از دورهها در بورس اوراق بهادار تهران است. نتایج مطالعه نشان میدهد که مدل مارکوف سویچینگ به مراتب برازش مناسبتری بر دادهها داشته و به نتایج دقیقتری رسیده است.

در مقاله حاضر بررسی این ایده مد نظر است که آیا قیمت های سهم در بازار، انتظارات سرمایه گذاران نسبت به ارزش اختیارهای واقعی را منعکس می کند؟ به این منظور رابطه میان بخشی از ارزش بازاری سهام-شرکت که ناشی از اختیارهای واقعی است(ROR) و متغیرهایی که با اختیارهای واقعی مرتبط هستند، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بررسی انجام شده بر اساس داده های133 شرکت تولیدی-صنعتی طی دوره 10 ساله در قالب پانل دیتا جهت مدلسازی به صورت رگرسیون چندگانه حاکی از این است که در هر سه رویکرد سود خالص(NI)، جریان نقد آزاد سهامداران(FCFE) و جریان نقد آزاد شرکت(FCFF) به طور متوسط 14/24، 37/29 و 68/23 درصد از ارزش بازاری سهام-شرکت ها ناشی از اختیارهای واقعی بوده که از نظر آماری هم این مقادیر متفاوت از صفر می باشند. مقایسه به عمل آمده از قدرت و دقت مدل های پیش بینی ناشی از سه رویکرد مذکور نشان می دهد رویکرد سود خالص(NI) در تبیین ارزش بازاری اختیارهای واقعی به طور نسبی بهتر از دو رویکرد دیگر است.