علی ضیغمی

سرزنش یکی از کنش های گفتاری مهم است که به سبب تهدید وجهه اشخاص از حساسیت بالایی برخوردار می باشد و شناخت کاربرد آن در نحوه ارتباط با دیگران اهمیت دارد. پژوهش حاضر کنش «سرزنش» را برگزیده، نمونه های آن را از 16 متن داستانی عربی و فارسی استخراج نموده و طبق الگوی هایمز و روش توصیفی – تحلیلی بررسی کرده است. هدف از این پژوهش آشنایی با چگونگی کاربست سرزنش در زبان های عربی و فارسی و بیان ضرورت اهتمام به مسائل کاربردشناختی و فرهنگی در فرآیند ارتباط است. نتایج این پژوهش نشان داد: سرزنش در دو زبان، بیشتر در موقعیت های غیر رسمی استفاده شده است. همچنین سرزنش در گروه شرکت کنندگان برابر و صمیمی بیش از سایر گروه ها کاربرد داشته؛ که این امر بیانگر تأثیر جایگاه اجتماعی برابر و فاصله کم میان افراد در سهولت کاربرد آن است. اهداف پر تکرار سرزنش در دو زبان می تواند نشانه کنشگری بیشتر گوینده در زبان عربی باشد. همچنین لحن سرزنش در زبان عربی شدیدتر از فارسی است. قوانین گفتمانی مستخرج نیز کاربرد سرزنش در شرایط پرتنش تری را در زبان فارسی بیان می کند. همچنین تنوع کاربست سرزنش در دو زبان مؤیّد ضرورت توجه به مسائل فرهنگی و کاربردشناختی است. سرزنش در هر دو زبان بیش تر به شکل مستقیم کاربرد دارد. کلام و رفتار، با توجه به حساسیّت بالاتر سایر موضوعات، بیشتر مورد توجه هر دو زبان بوده است. همچنین استفاده فراوان از روش زبانی سؤال و جمله خبری در زبان های فارسی و عربی می تواند نشانه اطمینان گوینده از درستی سرزنشش و اثبات خطای مخاطب باشد.