مدل مفهومی شخصیت اخلاقی براساس منابع اسلامی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه های شخصیت اخلاقی و ارائه مدل مفهومی آن بر اساس منابع اسلامی و سنجش روایی آن بود. روش پژوهش آمیخته از نوع طرح متوالی اکتشافی بود. در بخش کیفی، از روش تحلیل محتوای کیفی و در بخش کمی، از روش توصیفی-پیمایشی استفاده شد. در بخش کیفی، مفهوم شخصیت اخلاقی در منابع روان شناختی و لغوی بررسی و مفاهیم متناظر آن در منابع اسلامی استخراج شد. سپس مؤلفه های شخصیت اخلاقی با روش کدگذاری بدست آمد. در تجزیه و تحلیل داده ها، 865 کد باز شناسایی و با کدگذاری محوری و گزینشی، مؤلفه ها در سه دسته شناختی (شامل هشیاری معنوی، خودارزیابی مستمر، اندیشه ورزی سعادت نگر، خوش بینی-رضایت)، گرایشی (شامل هیجان پذیری خداسو، اعتماد و امید به خدا، همت متعالی، طمأنینه-استقامت، بی نیازی-عدم تعلق) و رفتاری (شامل انضباط رفتاری، میانه روی، معاشرت نیکو، یاری گری ایثارگرانه، رواداری اجتماعی) تقسیم شدند. در بخش کمی، میزان مطابقت مفاهیم متناظر با شخصیت اخلاقی در روان شناسی و تناسب مؤلفه ها با مستندات، توسط 6 متخصص و با محاسبه شاخص روایی محتوا (CVI) ارزیابی و 11 مفهوم و 14 مؤلفه تأیید شد. تحلیل روابط نشان داد تعامل مؤلفه های شناختی و گرایشی، مؤلفه های رفتاری را شکل می دهند و مجموع آن ها تحت تأثیر ایمان و لوازم آن قرار دارند.The Conceptual Model of Moral Personality Based on Islamic Sources
This research aimed to identify components of moral personality, present a conceptual model based on Islamic sources, and assess its validity. A mixed-methods approach with an exploratory sequential design was used. Qualitative data were analyzed using content analysis; quantitative data were collected via a descriptive survey. In the qualitative phase, the concept of moral personality was investigated in psychological and lexical resources, and corresponding Islamic concepts were extracted. Components of moral personality were identified through coding. Analysis of 865 open codes, using axial and selective coding, yielded three component categories: cognitive (spiritual awareness, continuous self-evaluation, beatific, felicitous, blissful, happiness-oriented thinking, optimism-satisfaction), conative (God-oriented emotionality, God-oriented affectivity, trust and hope in God, transcendent, sublime, exalted endeavor, aspiration, tranquility, serenity, endurance, steadfastness, self-sufficiency, lack of need, non-attachment, detachment), and behavioral (behavioral discipline, moderation, temperance, good association, companionship, fellowship, intercourse, altruistic, selfless helping, aid, social tolerance, forbearance). In the quantitative phase, six experts evaluated the conformity of psychological concepts and the compatibility of identified components with Islamic documentation using the content validity index (CVI), confirming 11 concepts and 14 components. Component relationship analysis revealed that the interaction of cognitive and conative components shapes behavioral components, all influenced by faith and its requisites.
تبلیغات
