واکاوی قاعده لا حرج در فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی (ره) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
: قاعده لاحرج یکی از قواعد پرکاربرد فقه است که بر اساس آن حکم حرجی در دین اسلام جعل نشده است. توجه به مبانی فقهی که این قاعده بر آن ها استوار است اهمیت ویژه ای دارد؛ زیرا اختلاف نظر در مبانی فقهی آن در محاکم قضایی گاهی منجر به صدور آرای متفاوت در موارد مشابه می شود. ازآنجاکه یکی از کاربردهای این قاعده جریان آن در مسائل خانواده است توجه به این مبانی ضروری است؛ زیرا افزون بر این که ابهام را در موارد قانونی برمی دارد، مانع برخورد سلیقه ای اشخاص در تطبیق این قاعده بر موارد مشابه می شود؛ بنابراین با توجه به آرای امام خمینی تا چه اندازه می توان از ظرفیت این قاعده در دعاوی مختلف به ویژه دعاوی خانوادگی استفاده کرد؟ در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی، مفاد و مدرک قاعده لاحرج و مبانی فقهی مؤثر در تطبیق این قاعده بر مسائل فقهی خانواده بررسی شده است و ضمن پرداختن به یک رأی قضایی بیان شده که عرف، معیار و ملاک اصلی برای تشخیص حرج در افراد مختلف، با ملاحظه ویژگی های فردی و اجتماعی مکلف و نیز درنظرگرفتن عامل زمان و مکان است. منظور از حرج در این قاعده حرج فعلی شخصی، اعم از جسمی و روحی است که شامل تمامی احکام تکلیفی (اعم از واجبات و محرمات) شده و احکام عدمی را نیز دربرمی گیرد. این قاعده در مورد حرج های گذشته جاری نیست و تنها حرج های فعلی و استقبالی را برمی دارد و در مورد حقوق دیگران نیز جاری است.A Study of the ‘Rule of Negation of Unbearable Hardship’ in Jurisprudence based on Imam Khomeini’s Viewpoint
The “Rule of Negation of Unbearable Hardship” (La-Haraj) is one of the most applied rules in jurisprudence according to which no decree (Hokm) in Islam is issued which causes unbearable hardship. Paying attention to the jurisprudential foundations on which this rule is based is particularly important, because differences of opinion on its jurisprudential foundations in judicial courts sometimes lead to different verdicts that are issued in similar cases. Since one of the applications of this rule is in family matters, it is necessary to pay attention to these principles, because in addition to removing ambiguity in legal cases, it prevents the personal preferences of individuals in applying this rule to similar cases. Therefore, the question is to what extent, according to Imam Khomeini's opinion, can the capacity of this rule be used in various lawsuits, especially family lawsuits? Attempts have been made in this research, through employment of descriptive-analytical method, to study the content and evidence of the Unbearable Hardship Rule and the jurisprudential foundations effective in applying this rule to the jurisprudence of the family. Moreover, while addressing a judicial decision, it has been stated that commonsense is the main criterion and standard for recognizing unbearable hardship regarding different people, while taking into consideration the individual and social characteristics of the duty-bound person as well as the factor of time and space. What is meant unbearable hardship in this paper is the personal practical hardship both physical and spiritual, which includes all obligatory decrees (obligatory and unlawful). This rule is not applied to past cases of unbearable hardship and only includes present and future cases and is also applicable to the rights of others.
تبلیغات
