سرزنش قربانی

یکی از ابعاد تفاوت بین فرهنگ ها به نام فرهنگ افتخار در ادبیات شناخته شده است که بنا بر آن، شرافت و آبروی خانوادگی، ارزش های بسیار مهمی محسوب می شوند. با این حال، این باور فرهنگی می تواند زمینه ساز پرخاشگری مردان به خصوص در مواجهه با رویدادهای ناموسی باشد. بر این اساس، هدف از پژوهش حاضر شناسایی نقش باور افتخار مردانه در پیش بینی قضاوت در مورد عاملان و قربانیان خشونت های ناموسی بود. طرح پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود. شرکت کنندگان 348 نفر ایرانی (7/68 درصد زن، میانگین سنی 74/27 سال) بودند که به چهار داستانک با محتوای خشونت ناموسی و نیز پرسش نامه باور افتخار مردانه پاسخ دادند. بعد از هر داستانک، سوال هایی با موضوع قضاوت اخلاقی در مورد عمل قربانی و عمل عامل، توجیه پذیری عمل عامل و نیز سرزنش قربانی از افراد پرسیده شد. به منظور تحلیل داده ها از روش رگرسیون چندگانه چندمتغیری استفاده شد که در آن، ویژگی های جمعیت شناختی و باور افتخار مردانه به عنوان متغیرهای پیش بین و قضاوت در مورد عاملان و قربانیان خشونت های ناموسی به عنوان متغیرهای ملاک لحاظ شدند. باور افتخار مردانه غیراخلاقی دانستن عمل قربانی، سرزنش قربانی و توجیه پذیری عمل عامل را به طور مثبت، اما غیراخلاقی دانستن عمل عامل را به طور منفی پیش بینی نمود. از میان متغیرهای جمعیت شناختی نیز دین داری در جهتی مشابه با باور افتخار مردانه اما مستقل از آن، چهار متغیر ملاک را پیش بینی نمود. یافته های حاضر مؤید نقش برجسته باور افتخار مردانه به عنوان یک ارزش فرهنگی در تعیین قضاوت در مورد خشونت های ناموسی به عنوان یکی از آسیب های اجتماعی است.

تا کنون تنها نظریه ای که پدیده زیان بار سرزنش قربانیان بی گناه را توضیح داده است نظریه عدالت باوری است، اما از آنجا که برخی از یافته ها با این توضیح ناهمساز هستند، پژوهش کنونی برای این پدیده یک توضیح دوم پیشنهاد و آن را آزمون کرد: سادیسم همگانی. با هدف آزمون این فرضیه که سادیسم همگانی، با میانجی گری لذت سادیستیک و کمبود همدلی، با سرزنش قربانی رابطه مثبت دارد، از میان 30 هزار مشترک همراه اول و ایرانسل تهران و کرج، 442 آزمودنی با میانگین سنی 35 سال (202 مرد) با روش در دسترس نمونه گیری شدند. در یک طرح همبستگی، با نسخه 15ماده ای ارزیابی کامل گرایش های سادیستیک و سرزنش قربانی، سادیسم همگانی، لذت سادیستیک و همدلی با قربانی با روش پژوهش های پیشین اندازه گیری شدند. تحلیل های  رگرسیون نشان دادند سادیسم همگانی، حتی پس از کنترل عدالت باوری و سه ویژگی تاریک شخصیت، سرزنش قربانی را پیش بینی می کند و الگوسازی فرایند شرطی نشان داد سادیسم همگانی از راه لذت سادیستیک و کمبود همدلی، بر سرزنش قربانی تأثیر معنا دار داشته است، به این شکل که اثر مستقیم سادیسم همگانی بر سرزنش قربانی غیرمعنا دار، اما اثر غیرمستقیم آن معنا دار است. بر پایه این یافته ها، پیشنهادهایی برای کاهش پدیده سرزش قربانی داده شده است.