مناطق خشک

اثر ارتفاع بر افزایش بارش و اثر ناهمواری بر ایجاد بیابان ازجمله مسائلی است که ذهن محقق را درگیر کرده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی وضعیت بارش در دامنه های غربی و شرقی تراست اصلی زاگرس است. برای دستیابی به این هدف، عملکرد و ارتباط عوامل ارتفاع و بارش به عنوان پارامترهای مؤثر در دامنه های مختلف زاگرس بررسی و نقشه های هم بارش و هم ارتفاع از محدوده مطالعه شده استخراج و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که افزایش بارش در دامنه های روبه باد با افزایش ارتفاع هماهنگی مطلوبی دارد؛ ولی افزایش بارش تا تراست اصلی زاگرس تداوم ندارد. در غالب مناطق، فراوانی بارش قبل از بالاترین ارتفاع زاگرس (منطبق با تراست اصلی زاگرس) اتفاق افتاده است؛ به طوری که با عبور از تراست زاگرس (باوجود ارتفاع چشمگیر منطقه) مقدار بارش به طور محسوسی روند کاهشی دارد. در قسمت های شمالی زاگرس بیشترین تغییر بارش در قسمت بادپناه (در مجاورت بلندترین قله ها) اتفاق افتاده است. دامنه های شرق تراست اصلی زاگرس، هرچند به دلیل موقعیت بادپناهی، بارش کمتری را دریافت می کنند، به علت شیب سطح های ارضی کمتر (نسبت به دامنه های غرب تراست اصلی زاگرس)، سطح دریافت کننده بیشتری دارند. همچنین، به دلیل مرتفع بودن، مقدار زیادی از بارش را به صورت برف دریافت می کنند؛ در نتیجه با فراهم شدن امکان نفوذ بیشتر آب به درون زمین (در طی دوره ذوب برف)، اثر های اکولوژیکی فراوانی را بر محیط پیرامون می گذارند.

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل تغییرات زمانی کیفیت هوای این مناطق بر اساس شاخصی مبتنی بر هر دو نوع رویداد به نام شاخص آلودگی توفان گرد و غبار (PDSI) هست.روش و داده: در این مطالعه، از فراوانی رویدادهای محلی و فرامحلی برای محاسبه شاخص آلودگی توفان گرد و غبار و از آزمون من - کندال جهت ارزیابی روند تغییرات زمانی این شاخص در مقیاس های زمانی مختلف استفاده شد.یافته ها: بیشترین غبارآلودگی هوا در دوره آماری مورد بررسی متعلق به شهرهای زاهدان، چابهار، نهبندان و یزد و کمترین غبارآلودگی در ایستگاه های بافت، شاهرود و شهربابک بوده است. تغییرات افزایشی معنی داری برای اکثر ایستگاه ها در خردادماه به وقوع پیوسته است. در مقیاس فصلی، حداکثر و حداقل غبار آلودگی به ترتیب در فصل بهار و  پائیز رخ داده است. روند افزایشی رخدادهای گرد و غبار در فصل بهار، و روند کاهشی آن ها در فصل تابستان برای اغلب ایستگاه ها مشاهده شد.نتیجه گیری: یافته های حاصل از ارزیابی روند تغییرات رخدادهای گرد و غبار بر مبنای شاخص PDSI در مناطق خشک کشور به عنوان یکی از مناطقی که در طول سال تحت تأثیر پدیده گرد و غبار با فراوانی و شدت های مختلف قرار می گیرد، می تواند جهت شناسایی مناطق حساس و ارائه اقدامات لازم جهت جلوگیری و کاهش اثرات نامطلوب ناشی از آلودگی های ایجاد شده توسط وقایع گرد و غبار به کار گرفته شود.نوآوری، کاربرد نتایج: علاوه بر رویدادهای گرد و غبار محلی، رویدادهای فرا محلی نیز بر کیفیت هوای مناطق خشک تأثیر می گذارد. تجزیه و تحلیل تغییرات PDSI بر اساس هر دو نوع رویداد می تواند درک ما را از کیفیت هوا در این مناطق افزایش دهد. این مطالعه با هدف تحلیل تغییرات آلودگی هوا با استفاده از این شاخص انجام شده که تاکنون برای مناطق خشک انجام نشده است. این یافته ها می تواند به شناسایی مناطق با سطح آلودگی هوای بیشتر کمک کند و به راه حل های مؤثرتری برای بهبود کیفیت هوا در مناطق خشک منجر شود.

شهرهای مناطق خشک دارای ویژگی های خاصی چون: مهاجرت، افزایش نسبی رشد جمعیت شهری، پدیدهی ماکروسفالی، کمبود منابع، شکنندگی محیط، نارسایی زیرساخت-ها و ارتباطات و ... می باشند. بررسی توزیع اندازه ی شهرهای مناطق خشک همانند سایر مناطق جغرافیایی کشور با روش های کمی و سنتی همانند هم انجام می پذیرد. از جمله این روش ها استفاده از مدل های زیپف و تعدیل شده بهفروز است که کاملاً مبنایی ریاضی و پوزیتیویستی دارند. این مدل ها بدون توجه به ماهیت منطقه ای و ویژگی های جغرافیایی از فقدان عوامل کیفی در بررسی سیستم شهرهای هر منطقه می پردازند و به شکل مونتاژ برای همه ی مناطق بدون توجه به افتراق جغرافیایی آنان بکار می روند. در این تحقیق سعی بر آن بوده است که مدلی بومی و بدیل که با روش کیفی کمّی تهیه شده است جایگزین مدل های مذکور گردد. مدل بومی بر اساس تقسیم استان یزد به 6 زیر ناحیه تهیه شده که برای شهرهای زیر نواحی با ملاک قرار دادن جمعیت همه ی شهرها، جمعیت پیشنهادی ارائه می دهد. در پایان بر اساس نتایج مدل بومی، پیشنهادات مناسب و کارآ برای تعدیل توزیع اندازه شهرها آورده می شود.

الگوی رشد و توسعه کالبدی شهر کویری بافق با وجود محدودیت های شدید اراضی و آبی، علاوه بر ناپایداری زیست محیطی و اکولوژیکی، در ابعاد اجتماعی اقتصادی نیز محسوس است. هدف از این پژوهش ساماندهی الگوی فیزیکی گسترش شهر کویری بافق است، براین اساس نوع تحقیق کاربردی و روش پژوهش توصیفی تحلیلی است که از مدل های کمّی و نرم افزارهای رایانه ای SPSS استفاده شده است. نتایج حاصل از یافته های تحقیق نشان می دهد شهر کویری بافق از نظر رشد و گسترش فضایی قبل از اکتشاف معادن سنگ آهن، سرب و روی از رشد آرام برخوردار بوده است، امّا از زمان اکتشاف این معادن رشد شتابان را پشت سر گذاشته، که بیشترین افزایش جمعیت مربوط به دهه ی 1355 1345 با نرخ رشد سالانه 5/8 درصد بوده است. دلایل رشد بالا دراین دهه را می توان گسترش فعالیت های اقتصادی در زمینه معادن، افزایش مهاجرت روستا شهر و مهاجرین جنگ تحمیلی دانست؛ بنابراین توسعه ی شهر از الگوی رشد پراکنده یا گسترش افقی متصور است و در بین نواحی ده گانه ی شهر بافق ناحیه ی 3 با عدد 746/0 پایدارترین ناحیه و ناحیه 8 با عدد 557/0 ناپایدارترین ناحیه شناخته شده است.

کوهریگ؛ نوعی تپه ماسه ای است که بر روی یا پای دامنه ی برخی کوه های مناطق خشک و نیمه خشک قرار می گیرد. اگرچه در ظاهر این نوع لندفرم ها تفاوتی با سایر انواع تپه های ماسه ای در این مناطق را ندارد، اما شیب، اندازه ی قطر دانه های رسوبی، مورفولوژی، همگونی رسوبات، چینه بندی، لامیناسیون، کانی های تشکیل دهنده ، شرایط محیط شکل گیری و تحول، محل رسوب گذاری و فرآیندهای به وجودآورنده ی آن ها بسیار متفاوت از دیگر تپه های ماسه ای بیابانی و ساحلی است. بر خلاف تپه های ماسه ای بادی که تنها توسط باد حمل و رسوب گذاری شده اند، در داخل کوهریگ ها، رسوبات آبرفتی و کوه ریختی نیز قابل مشاهده است. هدف این پژوهش، بررسی چگونگی فراهم آوری حجم زیاد رسوب در یک منطقه ی محدود برای شکل گیری این عارضه است. بر این اساس، دو مؤلفه ی سنگ و هوازدگی سنگ ها در شرایط اقلیمی خاص موردتوجه قرار گرفت. برای انجام این پژوهش، رسوبات با روش XRD کانی سنجی شدند که فلدسپار، پلاژیوکلاز، کوارتز، بیوتیت، آمفیبول، مسکویت و آپاتیت عمده ی کانی های تشکیل دهنده ی رسوبات بودند و پس از کانی شناسی، نمونه ای از مونزوگرانیت های منطقه مشاهده گردید که کوهریگ ها مواد رسوبی تخریب شده ی این سنگ ها هستند. سپس برای تحلیل بهتر ویژگی های رسوب و سنگ، برش نازکی (Thin section) از آن ها فراهم شد و در زیر میکروسکپ الکترونی با 60 بار بزرگنمایی مورد تحلیل قرار گرفتند. در ادامه، شرایط بارش و دمای حال حاضر بررسی و با بازسازی برف مرزهای منطقه بر اساس روش های رایت و پورتر، دمای دوره ی سرد بازسازی گردید. نتایج نشان داد که گرانیت های منطقه در شرایط اقلیمی سرد و مرطوب دوره ی سرد پلئیستوسن (شرایط جنب یخچالی) به شدت هوازده شده و حجم زیادی از رسوبات را در دسترس باد برای انتقال بر روی یا پای دامنه فراهم آورده است. همچنین، مشاهدات میدانی نشان داد که در ارتفاعات بالای 2400 متر با بارش خوب و دمای پایین زمستان، هر جا گرانیت ها برون زدگی دارند، کوهریگ ها در حال گسترش هستند.

یکی از علل اصلی آلودگی هوا در مناطق خشک جهان و به ویژه در ایران، وقوع توفان های گردوغبار حاوی غلظت بالای ذرات معلق با قطر آئرودینامیکی کم تر از 10 میکرومتر (PM10) است. هدف اصلی تحقیق حاضر، شناسایی مهم ترین عوامل اقلیمی مؤثر بر تغییر غلظت PM10 در نزدیکی دشت یزد- اردکان و ارتباط آن با رخداد فرسایش بادی در بازه ی زمانی 2012 تا 2017 است. بدین منظور از متوسط ماهیانه ی داده های اقلیمی، غلظت روزانه ی ذرات کوچک تر از 10 میکرومتر و داده های ساعتی مربوط به پدیده های مختلف گردوغبار ایستگاه سینوپتیک یزد استفاده شد. جهت شناسایی دقیق ترین رابطه بین پارامترهای هواشناسی و غلظت PM10، 10 تابع رگرسیون دومتغیره (لگاریتمی، معکوس، توانی، نمایی، درجه دو، درجه سه، منحنی رشد، ترکیبی، لجستیک و منحنی S) بر اساس چهار معیار ضریب همبستگی، آماره ی F، میزان خطای نسبی و میانگین مربعات خطا با یکدیگر مقایسه گردید. درنهایت از طریق تحلیل ارتباط بین شاخص توفان گردوغبار و PM10، نقش رخداد فرسایش بادی بر تغییرات آن موردبررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در این بازه ی زمانی هیچ رابطه ی خطی معنی داری بین پارامترهای هواشناسی و غلظت ذرات معلق وجود نداشته است؛ درحالی که بین مقادیر متوسط درجه حرارت ماهیانه و درجه حرارت بیشینه با PM10 رابطه ی غیرخطی معنی داری برقرار شده است. مقادیر مربوط به ضریب همبستگی، آماره ی F، خطای نسبی و مجذور میانگین مربعات خطا بر اساس دقیق ترین تابع غیرخطی بین PM10 و متوسط درجه حرارت ماهیانه به ترتیب 67/0، 06/8، 1/0، 09/0 برآورد گردید. مقادیر مربوط به این پارامترها بر اساس درجه حرارت بیشینه به ترتیب 65/0، 3/7، 11/0 و 08/0 تخمین زده شد. همچنین نتایج نشان داد که 24% افزایش غلظت ذرات معلق در سال های اخیر به دلیل وقوع رخداد فرسایش بادی بوده است.

در طول تاریخ، مخاطرات طبیعی به ویژه سیل و سیلاب یک از بزرگ ترین و مهم ترین بحران های محیطی بوده اند که همه ساله جان هزاران نفر را گرفته و خسارات فراوانی به جامعه ی انسانی و محیط زیست وارد می سازند. این پدیده گاهی در مناطق خشک و نیمه خشک اثرات بیش تری داشته و میزان خسارت را نیز افزایش داده است. تعیین پهنه بندی سیلاب، اولین و اساسی ترین اقدام در امر مدیریت سیلاب و تخمین خسارت وارده است. در همین راستا این پژوهش که از نوع کاربردی است، با هدف شناسایی و پهنه بندی سکونتگاه های در معرض خطر وقوع سیلاب در مناطق خشک به ویژه در حوضه ی آبریز فرخی گردآوری شده است. روش مورداستفاده بهره گیری از روش های هم زمان توصیفی-تحلیلی است با استفاده از سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (Gis) به شناسایی پهنه های سیل خیز و مخاطره آمیز پرداخته شده و معیارهای ارتفاع، بارش، پوشش گیاهی، فاصله از رودخانه ی اصلی، زمین شناسی، شیب، شبکه ی زهکشی و کاربری اراضی مدنظر قرارگرفته و نقشه های آن ها استخراج شده اند. نتایج مطالعه و تجزیه وتحلیل ها نشان داد که قسمت های مرکزی حوضه ی فرخی و نیز برخی از مناطق مرتفع و شیب دار غرب حوضه، بیش ترین خطر وقوع سیلاب را دارند. مراکز مسکونی ورزق، ورزگ، عباس آباد، گرگنج و برج محد در معرض خطر شدید بوده و نیاز به توجه کافی در زمینه ی جلوگیری از خطرات جانی و مالی را دارند. همچنین مراکز مسکونی فرخی، مهدی آباد و روستای خشک در پهنه های با خطر وقوع سیلاب کم و خیلی کم قرار گرفته است که پیشنهاد می شود ارزیابی های مدیریت بحران در مناطق موردنظر با توجه به شرایط ویژگی های محلی و نیز میزان بحران صورت پذیرد.

یکی از مهم ترین معضلاتی که امروزه مناطق بیابانی با آن مواجه است، روند رو به رشد بیابان زایی و تغییرات کاربری های اراضی است. کاربری های اراضی در طول زمان در حال تغییر بوده و این تغییرات منجر به افزایش تخریب سرزمین و نابودی اکوسیستم به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک شده است. بر این اساس، در تحقیق حاضر روند تغییرات کاربری اراضی شرق استان کرمان از فهرج تا ارگ جدید بم مورد ارزیابی قرار گرفته است. در این تحقیق به منظور پایش تغییرات کاربری اراضی محدوده ی مطالعاتی از تصاویر ماهواره ای سال های 2000، 2010 و 2017 استفاده شده است. پس از تهیه ی تصاویر موردنظر، ابتدا با استفاده از روش طبقه بندی نظارت شده ی نقشه ی کاربری اراضی برای سال های مذکور تهیه شده است و سپس با استفاده از مدل LCM (Land Change Modeler) میزان تغییرات محاسبه و نیز روند تغییرات مدل شده است. نتایج تحقیق حاضر بیانگر این است که در محدوده ی مطالعاتی اراضی کشاورزی و پوشش گیاهی بیش ترین میزان تغییر را داشته است؛ به طوری که در طی بازه ی زمانی موردمطالعه در کنار روند رو به رشد نواحی سکونتگاهی، اراضی کشاورزی و پوشش گیاهی، روند کاهش داشته است. در کنار روند افزایش نواحی سکونتگاهی، اراضی بایر محدوده ی مطالعاتی نیز در طی بازه ی زمانی موردمطالعه روند افزایشی داشته است که با توجه به شرایط محیطی حاکم بر منطقه، تغییرات مذکور می تواند خطری جدی برای ساکنان آن باشد.

روند مصرف انرژی در سال های گذشته بسیار سریع و نگران کننده بوده است. این روند در کشورهای درحال توسعه و به ویژه در ایران بالاتر از میانگین جهانی است. یک واقعیت پذیرفته شده برای جوامع بشری این است که انرژی موردنیاز دنیا به سرعت رو به افزایش است و در حال حاضر منابع انرژی فسیلی ارزان قیمت نیز به آرامی، اما به طور یقین در چندین دهه ی دیگر به اتمام خواهد رسید. برای حفظ این منابع فسیلی باارزش برای نسل های آتی و جلوگیری از خسارت های زیست محیطی ناشی از سوختن آن ها و پاسخ گویی به افزایش تقاضای روزافزون انرژی، راهی جز روی آوردن بشر به استفاده از انرژی های پاک و تجدیدشونده باقی نمانده است. یکی از مهم ترین مراحل استفاده از هر منبع انرژی تجدیدشونده ، برآورد صحیح آن است. در این تحقیق ابتدا به بررسی عوامل مؤثر بر انرژی خورشیدی و بادی پرداخته شد. سپس با استفاده از نرم افزار GIS Arc و ابزار  Solar میزان انرژی تابشی (تابش مستقیم و غیرمستقیم) و ساعات آفتابی در فصول مختلف و تمام سال برای روستاهای مختلف شهرستان اسفراین محاسبه شد. برای انرژی بادی نیز از دو پارامتر جهت و سرعت باد استفاده گردید. سپس با تهیه ی نقشه های پتانسیل سنجی باد و تابش خورشیدی از طریق ابزارهای آمار فضایی، ناحیه هایی که پتانسیل بالایی از نظر انرژی های یادشده داشتند، شناسایی شدند. با استفاده از نقشه های تهیه شده به روش آماره های فضایی، روستاهای واقع در مناطق شمال شرقی محدوده ی موردمطالعه موقعیت بهتری جهت بهره برداری از انرژی تابش خورشیدی را دارند. به طورکلی 2/7% از روستاهای منطقه شرایط مطلوبی جهت احداث نیروگاه های خورشیدی دارند. همچنین پتانسیل سنجی انرژی بادی نشان داد که حداکثر میزان پتانسیل انرژی یادشده در نواحی شمال، غرب و مرکزی  منطقه ی مطالعاتی است. نواحی شرقی شهرستان از کم ترین پتانسیل انرژی بادی برخوردارند، به طورکلی 36 % از منطقه ی موردمطالعه دارای پتانسیل بسیار زیاد جهت استفاده از انرژی بادی هستند.

جاذبه های منطقه ای، منبع قدرت دهنده به سیستم گردشگری اند و توسعه ی گردشگری در نواحی روستایی مناطق خشک که دارای پتانسیل های لازم برای گسترش گردشگری اند، از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف تحقیق حاضر، شناسایی و اولویت بندی پتانسیل های گردشگری روستایی مناطق خشک در روستاهای شهرستان زهک است. این پژوهش، کاربردی از نوع توصیفی- تحلیلی و جامعه ی آماری تحقیق، روستاهای دارای پتانسیل گردشگری شهرستان زهک و کلیه ی خانوارهای ساکن در آن است. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه برای خانوارها 362 در نظر گرفته شد. روش گردآوری اطلاعات و داده های پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و پرسشنامه است و برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای Excel، ArcGIS، Spss، مدل انحراف از اپتیمم و آزمون فریدمن استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مهم ترین پتانسیل گردشگری شهرستان زهک، جاذبه های اجتماعی-فرهنگی با میانگین 95/4 و پتانسیل تاریخی با میانگین 30/1 دارای پایین ترین رتبه است. همچنین به لحاظ برخورداری از پتانسیل گردشگری بر اساس مدل انحراف از اپتیمم روستای قلعه نو، شیب گوره و خیرآباد دارای بالاترین رتبه و روستاهای پلگی خمر، بدیل و واصلان دارای پایین ترین رتبه هستند.

دشت نیریز در شرق استان فارس، ازجمله مناطق خشک و فاقد رودخانه دائمی است که بارش سالانه اندک دارد. این دشت در سال 1396ه .ش. طی یک فصل با رهیافت باستان شناسی چشم انداز مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به وضعیت زیست بومی منطقه و نتایج حاصل از بررسی مشخص شد که سیر تطور سکونت جوامع انسانی از گذشته تا به امروز در این دشت وابسته به توسعه و مدیریت سامانه های آب رسانی بوده است. در نتیجه، در بررسی مزبور شواهد مربوط به نظارت، مدیریت و توسعه منابع آب با توجه به وضعیت زمین شناسی و زمین ریختی منطقه مورد پژوهش قرار گرفت. در یک نگاه کلی منابع آب دشت نیریز شامل چشمه ها و قنات هایی است که با توجه به آبخوان (منابع زیرزمینی آب) در مناطق مختلف شکل گرفته اند. این منابع الگویی متأثر از ویژگی های زمین شناسی، ازجمله جنس و شیب سازند و لایه غیرقابل نفوذ، دارند که میزان آبدهی آن ها را تحت تأثیر قرار می دهد. سازند تاربور در ارتفاعات شرقی نیریز باعث تشکیل منابع آب زیرزمینی مناسبی در مخروط افکنه دهانه پلنگان شده که پرآب ترین قنات های نیریز، از آن تغذیه می شوند. دیگر واحدهای زمین شناسی باعث تشکیل آبخوان های محدودی در دامنه ارتفاعات و دشت نیریز شده اند که چشمه ها و قنات ها از آن ها بهره برداری می کنند. چشمه ها با آبدهی محدود اغلب به سطح دشت نمی رسند و با ساخت نهر و استخر در مسیر برخی از آن ها، به مزارع هدایت شده اند. اما قنات ها به عنوان مهم ترین منبع تأمین کننده آب دشت نیریز به سه گروه قنات های کوهستانی، نیمه کوهستانی و دشت طبقه بندی می شوند. دو گروه قنات های کوهستانی و نیمه کوهستانی آبدهی محدودی دارند و استخری برای ذخیره و بهره وری در مسیر نهر آن ها ساخته شده است. نتایج این مطالعه ارتباط مستقیم بین تاریخ سکونت در دشت و توسعه و مدیریت منابع آب را نشان می دهد که بر پراکندگی و نوع استقرارها (کوچ نشین یا یکجانشین) بسیار تأثیرگذار بوده است.

هدف: هدف این پژوهش تحلیل فضایی ویروس کووید ۱۹ بر اساس شاخص های جمعیتی و جغرافیایی در مناطق خشک (در کلانشهر قم) است. روش و داده: داده های این پژوهش از طریق داده های در دسترس دانشگاه علوم پزشکی قم طی سال های ۱۳۹۸ الی ۱۴۰۰ به دست آمده است. این اطلاعات بر اساس موقعیت مکانی هر فرد در محیط نرم افزار GIS قرار گرفته و از روش های شاخص نزدیک ترین همسایه (NNI) و آزمون موران جهانی و آماره عمومی G جهت اندازه گیری آماره های خودهمبستگی فضایی استفاده شد. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که شیوع و همه گیری کووید ۱۹ در برخی از محلات مناطق خشک (شهر قم) نسبت به دیگر محلات شرایط حادتری دارند. نتیجه گیری: بر مبنای یافته های تحقیق می توان عنوان کرد که الگوی پخش این بیماری در محلات شهر قم به صورت خوشه ای و از نوع خوشه ای با شدت بالا است. این رابطه در محلات باجک یک، خاکفرج، نیروگاه و شهرپردیسان قوی تر و با بیشترین فراوانی و در محلات شهرک حوزوی و دانشگاهی و شهرک فاطمیه به عنوان محلات آبی با کمترین فراوانی از نظر شاخص های جمعیتی و جغرافیایی گزارش شده است. نوآوری، کاربرد نتایج: از مهم ترین جنبه های نوآورانه و کاربردی تحقیق می توان به کاربرد GIS در توزیع و انتشار کووید ۱۹ در محلات مختلف شهری مناطق خشک اشاره کرد. در واقع از جمله کاربردهای این پژوهش می توان به شاخت از رفتارشناسی و عملکرد فضازمانی ویروس های مشابه با نوع ویروس کووید ۱۹ اشاره کرد که چارچوب فکری منسجم در کنترل و پیشگیری از همه گیری آن ارائه می دهد.