مطالعات سازمان و مدیریت

امروزه استفاده از روش شناسی تفکر طراحی در مطالعات سازمان و مدیریت رو به فزونی است. در ایران در حیطه سازمان و مدیریت همچنان بین تفکر، تدوین و عمل شکاف وجود دارد و به طور مطلوب کاربست تفکر طراحی از نظر مفهومی و روشی بسط داده نشده است. هدف از این پژوهش، تبیین گفتمان های تفکر طراحی، اصول، مدل ها و روش های مورد استفاده آن در مطالعات سازمان و مدیریت است. روش شناسی پژوهش بر مبنای رویکرد کیفی و با استفاده از تحلیل محتوای داده های ثانویه بوده که از طریق استراتژی پژوهش عمومی کیفی انجام شده است. براساس نتایج پژوهش، تفکر طراحی ریشه در دو گفتمان طراحی و گفتمان مدیریت با کاربست های متمایز دارد.در این پژوهش، طراحی انسان−محور، ترکیب تفکر واگرا و همگرا، هم آفرینی، تکرارپذیری و نمونه سازی به عنوان پنج اصل تفکر طراحی در حیطه سازمان شناسایی شدند. در ادامه مدل های تفکر طراحی سازمان های پیش رو براساس فازها، مراحل و فعالیت های تفکر طراحی طبقه بندی و برخی از روش های پرکاربرد آن تشریح شد. مدل های تفکر طراحی عمدتاً فرایندی بوده و می توان آنها را در چهار مرحله اکتشاف، خلق، بازتاب و پیاده سازی عملیاتی کرد.در پایان، پیشنهادهای پژوهشی و عملیاتی جهت استفاده از تفکر طراحی در مسائل سازمان و مدیریت با توجه به ویژگی های مسئله، سطح تحلیل و خروجی های مورد انتظار ارائه شده است. این موارد محدود به علم مدیریت نبوده و در دیگر علوم اجتماعی کاربرد خواهد داشت.

رئالیسم انتقادی به عنوان چارچوبی فلسفی برای درک پدیده های پیچیده سازمانی و مدیریتی مطرح است، اما فقدان روش شناسی عملی مانع پذیرش گسترده آن شده است. این نوشته روش شناسی نوآورانه ای چهار مرحله ای و ۱۵ گامی ارائه می دهد که بر اصول رئالیسم انتقادی مانند هستی شناسی لایه ای، استدلال استفهامی و استرجاعی، و سازِکارهای علّی استوار است. این روش شناسی با شناسایی مسئله پژوهشی و صورت بندی پرسش های تبیینی آغاز شده، سپس با ارائه چارچوب مفهومی و انتخاب طرح پژوهشی ادامه می یابد. جمع آوری و تحلیل داده ها با هدایت استدلال استفهامی و استرجاعی انجام می شود، که در آن پژوهشگران از رویدادهای مشاهده شده به فرضیه سازی درباره سازِکارهای زیربنایی می پردازند. این روش شناسی بر قرار دادن یافته ها در بافت های تاریخی، فرهنگی و نهادی تأکید دارد و از کثرت گرایی نظری و تجربی برای تعیین اعتبار سازِکار استفاده می کند. بازاندیشی روش شناسانه نیز اطمینان می دهد که پژوهشگران از پیش فرض ها و سوگیری های خود آگاه هستند. این روش شناسی مسیری روشن برای به کارگیری رئالیسم انتقادی در مطالعات سازمان و مدیریت ارائه می دهد و ابزاری مفید برای کشف سازِکارهای شکل دهنده رفتار سازمانی و طراحی اقدامات عملی اثربخش است.