استدلال استفهامی

زمینه و هدف: استدلال استفهامی یکی از شیوه های استدلال است که با وجود این که مورد انتقادهای بسیاری از سوی دانشمندان و فلاسفه قرار گرفته است، امروزه برخی کاربرد آن را در پژوهش مفید می دانند. هدف از پژوهش حاضر تبیین مفهوم استدلال استفهامی و ظرفیت ها و کاربردهای آن در مطالعات روان شناختی و مشاوره بود. روش پژوهش: پژوهش حاضر یک مقاله مروری و پژوهشی توصیفی-تحلیلی است که در آن از مقالات و کتب مربوط به کاربرد و کاربست استدلال استفهامی در پژوهش، به خصوص پژوهش های روانشناسی و مشاوره، که از پایگاه های مقالات معتبر علمی-پژوهشی استخراج گردید، استفاده شد. یافته ها: مرور منابع مربوطه بیان گر آن است که این شیوه استدلال می تواند روشی قوی برای حدس فرضیات علمی باشد. نتیجه گیری: به کارگیری استدلال استفهامی در ساخت فرضیات و نتیجه گیری برای حدس ها می تواند به نتیجه گیری ها قدرت بیش تری داده و نیز در صورت ترکیب با روش های علمی رایج کنونی می تواند قدرت تبیین نظریات و نتیجه گیری ها را بالا ببرد.

رئالیسم انتقادی به عنوان چارچوبی فلسفی برای درک پدیده های پیچیده سازمانی و مدیریتی مطرح است، اما فقدان روش شناسی عملی مانع پذیرش گسترده آن شده است. این نوشته روش شناسی نوآورانه ای چهار مرحله ای و ۱۵ گامی ارائه می دهد که بر اصول رئالیسم انتقادی مانند هستی شناسی لایه ای، استدلال استفهامی و استرجاعی، و سازِکارهای علّی استوار است. این روش شناسی با شناسایی مسئله پژوهشی و صورت بندی پرسش های تبیینی آغاز شده، سپس با ارائه چارچوب مفهومی و انتخاب طرح پژوهشی ادامه می یابد. جمع آوری و تحلیل داده ها با هدایت استدلال استفهامی و استرجاعی انجام می شود، که در آن پژوهشگران از رویدادهای مشاهده شده به فرضیه سازی درباره سازِکارهای زیربنایی می پردازند. این روش شناسی بر قرار دادن یافته ها در بافت های تاریخی، فرهنگی و نهادی تأکید دارد و از کثرت گرایی نظری و تجربی برای تعیین اعتبار سازِکار استفاده می کند. بازاندیشی روش شناسانه نیز اطمینان می دهد که پژوهشگران از پیش فرض ها و سوگیری های خود آگاه هستند. این روش شناسی مسیری روشن برای به کارگیری رئالیسم انتقادی در مطالعات سازمان و مدیریت ارائه می دهد و ابزاری مفید برای کشف سازِکارهای شکل دهنده رفتار سازمانی و طراحی اقدامات عملی اثربخش است.