عاملیت اجتماعی

مقاله حاضر با رویکرد عاملیت اجتماعی و با تمرکز بر یک مجموعه نمونه از بیانات مقام رهبری در زمان قبل و بعد از انتخابات سال 1388 به عنوان یکی از پرحاشیه ترین رخدادهای سیاسی پس از انقلاب اسلامی در ایران، در صدد بررسی این مسئله است که آیا رخدادهای سیاسی برهه انتخابات 1388 بر رویکرد سیاسی شخصیت رهبری تاثیر داشته است؟ فرضیه تحقیق این است که ساختار و کنش سیاسی متاثر از عاملیت اجتماعی شخصیت رهبری است و نه بالعکس. در مطالعه از روش تحلیل گفتمان و تحلیل مضمون مجموعه 30 سخنرانی مقام رهبری قبل و بعد از انتخابات سال 1388 استفاده شده است. مقاله در نهایت اثبات کرده است از نظرِ مبانی تغییری در گفتمان رهبری رخ نداده است و مواضعِ رهبری قبل از انتخابات و پس از آن با یک رویکرد واحد دنبال شده است و بنابراین، فرضیه تحقیق تائید شده است. با این حال مطالعه نشان دهنده وجود تفاوت هایی در روش واکاوی مسائل و نه در شیوه مواجهه با خود موضوع در گفتار رهبری در این دو برهه زمانی رخ داده است.

هدف از این مقاله عبارت از تحلیل و تبیین نقش ویژگی های فیزیکی و جنبه های انسانی مصنوعات فنّاورانه در تغییرات اجتماعی، با تأکید مصداقی بر فنّاوری های همگرای بهسازی انسان (فبا) است. در این راستا سه دیدگاه اصلی در باب عاملیت اجتماعی مصنوعات فنّاورانه شامل ذات گرایی، برساخت گرایی اجتماعی و نظریه ماهیت دوگانه مصنوعات فنّاورانه مورد بررسی و تحلیل واقع می شود. در نهایت و براساس تفسیر کارکردی از نظریه ماهیت دوگانه از این ادعا دفاع می شود که تعیّن کارکرد مصنوعات فنّاورانه، منوط به ملاحظه نقش عوامل اجتماعی (از جمله جامعه کاربران) است، بنابراین اگر کاربران یک مصنوع فنّاوری های همگرا، همچون ابرلباس فبا، متعلق به جامعه ای غیر از جامعه طراحان آن باشند می توانند برای این مصنوع، کارکردی متناسب با هدف خود تعیین نمایند، گرچه تحقق آن توسط هدف طراحان (مثلاً از طریق ساختار و ویژگی های فیزیکی مصنوع مورد نظر) مقید می شود.

هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین وضع موجود تغییرات آموزشی در عرصه خُرد (منطقه آموزشی و مدرسه) براساس تجارب زیسته معلمان دوره ابتدایی، با نظر به نظریه مایکل فولن (2007)، و تعیین فاصله آن با وضعیت مطلوب است. رویکرد پژوهش از نوع کیفی و روش اصلی آن پدیدارنگاری است. جامعه مورد مطالعه شامل 10 نفر از معلمان دوره ابتدایی است که با روش نمونه گیری هدفمند، از نوع ملاک محور، تا رسیدن به اشباع نظری، انتخاب شدند. همچنین به منظور اعتباربخشی به یافته ها، به انجام 2 مصاحبه تکمیلی پرداخته شد و در نهایت، 12 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل مصاحبه حضوری از نوع نیمه ساختاریافته و ساختارنایافته است. از مهم ترین دستاوردهای پژوهش حاضر، اثبات اهمیت جمع میان دو نوع عاملیت فردی و اجتماعی در معلم و همچنین نقش سه وجهی وی در جریان تغییرات آموزشی است. بر این اساس، دست یافتن به وضعیت مطلوب در زمینه تغییرات آموزشی، نیازمند تلاشی گسترده و البته مبتنی بر واقعیات نظام آموزشی (با تأکید بر تجارب زیسته مجریان برنامه های تغییر آموزشی) در جهت رفع محدودیت های اجرایی ذکر شده خواهد بود و این مهم، در اولین قدم، مستلزم بازتعریف نقش و جایگاه معلمی، به مثابه عنصر اصلی تغییرات آموزشی در عرصه خُرد می باشد.