ارتباطات علمی

آن گاه که زلزله ای رخ می دهد و خبر آن می پیچد، تصور نظامی از مفاهیم و مقولات، ابژه ها و تکنولوژی ها، لشکری از مأموران و امداد رسانان و انبوهی از قربانیان یا آسیب دیدگان به یک باره به ذهن راه می یابد. ولی در تحلیل چنین رخدادی، از قضا، نه نظام مفاهیم و مقولات موجود برای فهم آن کفایت می کند و نه ابژه ها و تکنولوژی ها را همان معنایی است که پیش تر بوده است. بر همین قیاس، نه می توان زلزله زدگان را از پیش به تمامی قربانیان منفعل چنین رخدادی قلمداد کرد و نه می شود خلاقیتی موهوم را بدانها منتسب ساخت که گویا ایشان، خود، از پس آن چه که بر آن ها رفته برآمده اند. زلزله ای که تابستان گذشته آبدانان و مناطق اطراف را به لرزه درآورد، اگر چه به گرفتن جانی منجر نشد، اما مهم تر از آنی نمود که بتوان نادیده اش انگاشت. از خلال این واقعه، هم می شد به توانمندی و تاب آوری مردم اندیشه کرد و هم به ناتوانی و دردمندی آن ها؛ هم تداوم و تلاش برای زندگی را به عیان دید و هم نگون بختی و اندوه را به تماشا نشست؛ هم به چگونگی سامان یافتن دگرباره ی امور توجه نشان داد و هم به برآمدن زخم هایی که شاید با توسل به داشته های موجود راهی برای درمان آن ها نمی شد، جست. در چنین هنگامه ای، اگر چه دولت را در خدمات و امکاناتی که عرضه می داشت تا حدی دست سخاوت بود اما با این حال، او را یارای رایزنی با مردم و اداره ی سنجیده ی امور  نه در نحوه ی تخصیص امکانات و نه در تشخیص نیازها، نبود. شگفت آن که هدف، سر و سامان دادن به همان مردمی بود که خود از این رایزنی کنار گذاشته شده بودند

  نقطه آغازین در فرآیند ارتباطی دو ارتباط گر، یک موقعیت ویژه است که بر کل فرآیند اثرگذار است. این نقطه دارای مولفه هایی کلامی و نیز غیرکلامی است. پژوهه فرارو، در تلاش برای یافتن نظریه هنجاری اسلامی در آغاز غیرکلامی ارتباطات است و از روش توصیفی-تحلیلی و الگوهای اجتهادی و استنباطی در فهم آیات و روایات بهره برده و این آموزه ها را با کمک نوعی الگوی قیاسی-داده بنیاد در موازنه با یافته های ارتباط شناختی تحلیل کرده است. نتایج تحقیق در سه محور به این شرح است: استخراج نظریه هنجاری مشتمل بر اصول و کلیات و راهبردهای هنجاری، هنجارهای تفصیلی در نه کانال ارتباط غیرکلامی، مدل ارتباطی آغاز ارتباطات با رویکرد ارتباط غیرکلامی به عنوان صورتی ساده از نظریه. طبق این مقاله، هنجارهای غیرکلامی در نقطه آغاز ارتباط در فرهنگ اسلامی با تاکید بر یک دال معنایی مرکزی یعنی ایجاد صمیمیت و محبت اجتماعی بین مومنان شکل گرفته و در میان گونه های ارتباطی غیرکلامی نیز ارتباط لمسی دارای برجستگی خاصی است. در خوشه ارتباط لمسی نیز الگوهایی خاص ارائه شده که در هیچ فرهنگی یافت نشده است. تاکید بر جذابیت در ظاهر (پوشش و مو و نظافت و ...) نیز از دیگر مولفه های نقطه آغاز ارتباط غیرکلامی در فرهنگ اسلامی است که در رتبه بعد قرار دارد.

هدف: هدف این پژوهش بررسی نقش رسانه های اجتماعی در ارتباطات علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه مازندران و تأثیر آن بر تولیدات علمی بود. روش پژوهش: این پژوهش کاربردی با روش پیمایشی- توصیفی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل 202 نفر از اعضای هیئت علمی پنج دانشکده هنر و معماری، الهیات و معارف اسلامی، حقوق و علوم سیاسی، علوم اقتصادی و اداری و علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران بود که با فرمول کوکران 132 نفر به عنوان نمونه و شیوه نسبتی انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه های نقش رسانه های اجتماعی در ارتباطات علمی گلینی مقدم و دیگران (1397) و تولیدات علمی سلیمانی و شکویی (1387) استفاده شد. پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در سطح مطلوب (70/0 < α) تعیین گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای Spss و Amos انجام شد. یافته ها: بین نقش رسانه های اجتماعی در ارتباطات علمی و تولیدات علمی رابطه معنی داری وجود دارد. رسانه های اجتماعی در ارتباطات علمی اعضای هیئت علمی نقش موثری را ایفا کردند، که این نقش مؤثر، منجر به افزایش میزان تولیدات علمی آن ها گردید. واریانس تولیدات علمی اعضاء هیئت علمی حدود 31 درصد، از متغیر نقش رسانه های اجتماعی در ارتباطات علمی تأثیر پذیرفت. نتیجه گیری: رسانه های اجتماعی یکی از مهمترین ابزارهای آموزشی در مراودات دانشگاهی اند که در ارتباطات و تولیدات علمی روز به روز محبوب تر می شوند.

مکتب شیکاگو تأکید زیادی بر ارتباطات فردی و بین فردی دارد. در این مکتب، ارتباطات بین افراد اساس زندگی انسان می داند که در روابط فردی و جمعی نقش اصلی را بازی می کند. اصلی ترین و مشهورترین نظریه این مکتب، نظریه کنش متقابل نمادین است. در این نظریه کنشگران برای رسیدن به درک و فهم مشترک فقط از طریق منطق، همکاری و به وسیله زبان و  نمادها تلاش می کنند. هدف پژوهش حاضر، بررسی جایگاه ارتباطات علمی غیررسمی در مکتب شیکاگو با تأکید بر نظریه کنش متقابل نمادین بود. در کنش متقابل نمادین هر کنشگر دارای هدفی است که کنش او اغلب آن ها شامل انتخاب ابزاری برای رسیدن به آن هدف است. بدین معنا که ابزار و هدف به طور تجربی و تحلیلی قابل تمییز از همدیگرند. ابزار و وسیله ای که در کنش متقابل نمادین از اهمیت بسزایی قرار دارد نمادها و زبان هستند که منجر به ارتباطات علمی غیررسمی در بین افراد در محیطی کاملاً منطقی و به دور از تعصبات کورکورانه می شود. با توجه به اینکه کنش در یک محیط اجتماعی و بخشی از ارتباطات اجتماعی رخ می دهد و ارتباطات علمی نیز زیر مجموعه ای از ارتباطات اجتماعی است، می توان آن را یکی از محورهای اساسی نهاد اجتماعی محسوب کرد که نقش مهمی در رشد و توسعه علوم دارد. در مکتب شیکاگو ارتباطات علمی به عنوان بخشی از ارتباطات انسانی محسوب می شود، زیرا زندگی اجتماعی در جامعه علمی انواع ارتباطات و تعاملات اجتماعی میان افراد کنش را در خود دارد.

هدف : شناسایی مهم ترین عوامل مؤثر در تبادلات علمی بین المللی، بر اساس دیدگاه های صاحب نظران عرصه دیپلماسی علم و فناوری کشور است روش: ابزار به کاررفته در این پیمایش، پرسش نامه ای بود که بر اساس ادبیات مرتبط با تعاملات و همکاری های علمی بین المللی تهیه شد. پس از بررسی و تأیید روایی و پایایی، پرسش نامه به صورت برخط طراحی و برای پژوهشگران و متخصصان قلمرو دیپلماسی علمی کشور از طریق ایمیل ارسال شد. یافته ها : نتایج حاصل از تحلیل عامل اکتشافی در این پژوهش، چهار مقوله تبادلات بین المللی، بین المللی سازی آموزش، عوامل ساختاری و عوامل زیرساختی را تأیید کرد. مقوله تبادلات بین المللی شامل «افزایش و استفاده از انواع فرصت های مطالعاتی داخل و خارج کشور، تبادل استاد و دانشجو و جذب استاد و همچنین اعطای بورس تحصیلی»، مقوله بین المللی سازی آموزش شامل «تقویت آموزش از راه دور و مجازی، ارائه دروس به زبان بین المللی در دانشگاه ها، برگزاری دوره های تقویت زبان خارجی»، عوامل زیرساختی شامل «عقد موافقت نامه ها و تفاهم نامه های علمی، تقویت انجمن های علمی، گسترش سازمان های غیرانتفاعی، ارتقای جایگاه معاونت بین المللی دانشگاه ها، برگزاری کنفرانس ها و شرکت در مجامع بین المللی» و عوامل ساختاری شامل «تقویت دیپلماسی علم و فناوری، وجود قوانین شفاف ثبت اختراع و اکتشاف و توجه به مباحث مربوط به حقوق مالکیت فکری و معنوی» شد. نتایج نشان داد که چهار مقوله فوق به طور معنی داری در توسعه همکاری های علمی بین المللی نقش دارند. نتیجه گیری : عوامل شناسایی شده به طور معنی داری در همکاری های علمی بین المللی مؤثرند. علاوه بر این، نتایج حاصل از آزمون آماری فریدمن نشان داد که تبادل استاد و دانشجو مهم ترین عامل مؤثر در همکاری های علمی بین المللی از دیدگاه جامعه پژوهش درنظر گرفته شده است. افزایش فرصت های مطالعاتی و تقویت انجمن های علمی و ارتباط آنها با انجمن ها و فدراسیون های جهانی نیز در رده های بعدی قرار دارند. تحلیل یافته ها نشان داد که رتبه بندی متغیر همکاری های علمی از نظر متخصصان عرصه دیپلماسی معنی دار است و آنها رتبه بندی متفاوتی از شاخص های ذکر شده دارند. علاوه بر این، نتایج پژوهش نشان داد که بین مؤلفه های درجه علمی، سابقه کاری و سن با مقوله زیرساختی و بین المللی سازی آموزش از نظر پاسخ گویان رابطه معنی داری وجود دارد و بین سایر مقوله ها رابطه معنی داری بین متغیرها یافت نشد. تعامل و همکاری های علمی بین المللی در کشور، نیازمند رویکرد منسجم اهداف و وظایف ذی نفعان مختلف عرصه دیپلماسی علم و فناوری کشور است که یک سازمان نیز به منزله متولی مسئولیت راهبری امور آن را بر عهده داشته باشد.

هدف: هدف این مطالعه، ارائه و معرفی عوامل موثررفتاری بر ارتباطات علمی همراه با گزارش روایی عاملی و پایایی آن در بین اعضای هیأت علمی است. روش پژوهش: روش پژوهش، یک مطالعه پیمایشی- تحلیلی انجام شد. جامعه آماری شامل اعضای هیأت علمی دانشگاه های مراکز استان ها بودکه از این میان، تعداد 380 نفر بر اساس جدول کرجسی و مورگان (1970) به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار پژوهش با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شد. روش تحلیل داده ها، تحلیل عاملی اکتشافی، تأییدی و همسانی درونی و با استفاده از نرم افزار SPSS و Amos نسخه 21 بود. یافته ها: یافته های تحلیل عاملی اکتشافی، شش عامل برای ساختار این آزمون نشان داد که روی هم رفته 45/77 درصد از واریانس کل داده ها داشت. نتایج تحلیل عاملی تأییدی، نشان دهنده ی این بود الگوی شش عاملی برازش قابل قبولی با داده ها داشت. همچنین ضرایب آلفای کرونباخ در زیرمقیاس ها بین 80/0 تا 93/0 بدست آمد که نشان دهنده همسانی درونی قابل قبول پرسشنامه بود. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن داشت که بر اساس مدل ارائه شده این پرسشنامه با شش عامل و 20 گویه می تواند ابزار مناسبی جهت سنجش عوامل مؤثر بر ارتباطات علمی در میان جامعه اعضای هیأت علمی دانشگاه کشور باشد.

مقدمه: شبکه های اجتماعی علمی در دهه اخیر ارتباطات علمی دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه را تحت تأثیر خود قرار داده است. هدف از مطالعه حاضر تعیین نقش شبکه های اجتماعی در ارتباطات علمی دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران بود. روش ها: مطالعه حاضر از نوع کاربردی بود که با روش توصیفی-پیمایشی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران بودند که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، 450 نفر انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده پرسشنامه بود. شش نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه روایی پرسشنامه را بررسی کردند و آلفای کرونباخ محاسبه شده برای پایایی پرسشنامه برابر 96/0 بود. یافته ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 19، تحلیل شدند. یافته ها: ابعاد جستجوی اطلاعات با میانگین 59/3 و انتشار و اشتراک اطلاعات با میانگین 38/3، از مهم ترین مزایای استفاده از شبکه های اجتماعی علمی در ارتباطات علمی بود. همچنین، عدم برگزاری کارگاه های آموزشی در دانشگاه به منظور استفاده کارآمدتر از شبکه های اجتماعی علمی مهم ترین عامل بازدارنده در استفاده از این شبکه ها بود. آزمون فرضیات پژوهش نیز نشان داد بین ابعاد ارتباطات علمی و میزان استفاده دو گروه دانشجویان و اعضای هیئت علمی از شبکه های اجتماعی علمی تفاوت آماری معنی داری وجود دارد. به طوری که میانگین نمره همکاری های پژوهشی، ایده یابی پژوهشی و جستجوی اطلاعات در بین دانشجویان بیشتر از اعضای هیئت علمی بود. بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی با مدرک تحصیلی و سن پاسخگویان ارتباط آماری معنی داری وجود نداشت. نتیجه گیری: ازآنجاکه استفاده از شبکه های اجتماعی علمی در ارتباطات علمی کاربران مؤثر بوده است؛ با برگزاری کارگاه های آموزشی در خصوص معرفی قابلیت های این شبکه ها می تواند به افزایش بهره وری مؤثر از این شبکه ها در همه ابعاد ارتباطات علمی کمک نماید.

مقدمه: اشتراک دانش و ارتباطات علمی در خلأ اتفاق نمی افتد. به نظر می رسد اشتراک دانش و ارتباطات علمی تحت تأثیر عوامل فردی و سازمانی قرار دارند که نقش مهمی در بقای دانشگاه دارند. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر عوامل فردی و سازمانی با نگرش و قصد به اشتراک دانش و نقش آن ها در ارتباطات علمی در بین اعضای هیئت علمی دانشگاه های غرب کشور و ارائه مدل با استفاده از معادلات ساختاری است. روش شناسی: روش پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نوع پیمایشی تحلیلی بود. حجم نمونه برابر با 270 نفر تعیین شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود. به منظور تعیین پایایی پرسشنامه، از آزمون کرونباخ استفاده شد. نتایج این آزمون با 41 سؤال، مقدار 745/0 به دست آمد که از پایایی مناسبی برخوردار بود. برای تحلیل داده ها از آماره توصیفی، رگرسیون چندگانه و مدل یابی معادلات ساختاری و از نرم افزار اس پی اس اس نسخه 23 و آموس استفاده گردید. یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان داد متغیر اعتماد از طریق نگرش به اشتراک دانش و متغیر هنجار ذهنی از طریق قصد اشتراک دانش بر ارتباطات علمی اثر گذاشتند. متغیر فرهنگ سازمانی و نظام پاداش از طریق نگرش به اشتراک دانش و فرهنگ سازمانی فقط از طریق قصد اشتراک دانش بر ارتباطات علمی اثر گذاشتند. متغیر هنجارهای ذهنی علاوه بر اینکه به صورت غیرمستقیم بر ارتباطات علمی اثر گذاشت به طور مستقیم نیز بر ارتباطات علمی دارای تأثیر بود. همچنین یافته ها نشان داد بیشترین اثر رگرسیونی مربوط به متغیر اعتماد (394/0) بر روی نگرش به اشتراک دانش بود. از طرفی، نگرش به اشتراک دانش (114/0) کمترین اثر رگرسیونی بر ارتباطات علمی داشت. نتیجه: به طور کلی نتایج پژوهش نشان داد اعتماد، فرهنگ سازمانی و نظام پاداش با میانجی گری نگرش به اشتراک دانش و قصد اشتراک دانش بر ارتباطات علمی تأثیر دارند. همچنین این عوامل عناصری مهمی در تعیین شیوه های اشتراک دانش در آموزش عالی هستند. بنابراین نقش این عوامل در توسعه ارتباطات علمی با حفظ نقش واسطه ای اشتراک دانش انکارناپذیر است.

جریان اصلی پژوهش هایی که درصدد توصیف و تببین وضعیت نامطلوب جامعه شناسی در ایران بوده اند، به ضعف تعاملات و ارتباطات علمی میان پژوهشگران این رشته و در یک کلمه، به ضعف اجتماع علمی به عنوان عامل اصلی وضعیت نامطلوب جامعه شناسی در ایران اشاره کرده اند. این درحالی است که این پژوهش ها یکی از پرتراکم ترین زمینه های ارتباطات علمی در این رشته یعنی پیوندهای شکل گرفته از خلال حضور در تیم های داوری پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری را به کل نادیده گرفته اند. پژوهش حاضر در پی توصیف و تبیین شبکه پیوندهای تیم های داوری پایان نامه ها بوده است. برای این منظور پایان نامه های ارائه شده در گروه های جامعه شناسی دانشگاه های تهران، تربیت مدرس، علامه طباطبایی، شهید بهشتی و الزهرا از سال 1380 تا سال ۱۳۹۵ ثبت شده و اطلاعات مربوط به ویژگی های زمینه ای و متغیرهای شناختی اعضای تیم های داوری این پایان نامه ها و حوزه موضوعی هر یک از آن ها گردآوری شد. در این پژوهش از نرم افزار R برای تحلیل داده ها در جهت توصیف و تبیین شبکه استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان داد که ساختار ارتباطی تیم های داوری تمرکزگرا است و این تمرکزگرایی تاحدی با برخی ویژگی های زمینه ای اعضای شبکه شامل دانشگاه محل کار، گروه محل کار و دانشگاه محل اخذ مدرک دکتری و نیز با برخی عوامل شناختی شامل حوزه تخصصی پژوهشی ، حوزه موضوعی پایان نامه هایی که در آن ها حضور داشته اند و نیز تنوع موضوعی این پایان نامه ها قابل توضیح است.  

ارتباط علمی از انواع و گونه های ارتباطات است که از طریق به کارگیری روش ها و ابزارهای ارتباطی و با هدف تبادل دانش و اطلاعات علمی انجام می شود. به منظور احراز دیدگاهی جامع درباره ارتباطات علمی و پژوهشی و تقویت آن باید اصطلاحات و مفاهیم آن شناسایی گردد. از این رو، هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی و خوشه بندی مفهومی اصطلاحات و مفاهیم کلیدی در حوزه ارتباطات علمی با استفاده از تکنیک های متن کاوی است. روش پژوهش حاضر از لحاظ رویکرد، کمی و از لحاظ هدف، کاربردی است. همچنین برای شناسایی و خوشه بندی اصطلاحات کلیدی در حوزه ارتباطات علمی از تکنیک های مختلف متن کاوی استفاده گردید. جامعه آماری پژوهش حاضر، مشتمل بر چکیده مقالات مرتبط با حوزه ارتباطات علمی مستخرج از پایگاه های اطلاعاتی وب آوساینس و اسکوپوس به تعداد 558 مقاله و روش نمونه گیری، سرشماری بود. ابتدا تمامی اصطلاحات و عبارات اسمی با استفاده از کتابخانه های موجود با کدنویسی به زبان پایتون مورد استخراج و فراوانی واژگان محاسبه گردید. سپس هر عبارت مرکب به واژگان تشکیل دهنده آن تجزیه شده و بر مبنای واژه نامه گلاو و با محاسبه میانگین بردارهای آن کلمات، یک بردار عددی تخصیص یافت. برای اصطلاحات ناشناخته نیز- که در واژه نامه گلاو وجود نداشت- یک عبارت معادل با استفاده از واژگان موجود جهت توصیف آن، جایگزین و بردار عددی عبارت، ساخته شد و خوشه بندی (به روش کا-مینز) بر روی آن واژگان انجام شد. یافته ها نشان داد که از 17930 کلیدواژه مستخرج، تعداد 13651 واژه، عبارت اسمی بود. همچنین 16 درصد از اصطلاحات حوزه ارتباطات علمی، تک واژه ای و 84 درصد آن مرکب بودند. پس از ایجاد بردارهای اصطلاحات مرکب و انجام خوشه بندی، از 792 عبارت یا اصطلاح در حوزه ارتباطات علمی، تعداد 40 خوشه مفهومی ایجاد گردید. پس از تعدیل و حذف خوشه های ضعیف در نهایت تعداد 22 خوشه در حوزه ارتباطات علمی شناسایی گردید. شناسایی مفاهیم اصلی در ارتباطات علمی در قالب خوشه های مفهومی و عناصر آن از نتایج پژوهش حاضر قلمداد می شود. از مهمترین یافته های دیگر پژوهش، تخصیص بردارهای عددی به عبارات ترکیبی از روی بردار واژگان تشکیل دهنده آنها و سپس استفاده از این بردارها برای خوشه بندی و دسته بندی عبارات و همچنین قابلیت بهبود و تصحیح بعضی از خوشه ها بود. این روش در خوشه بندی و دسته بندی مفاهیم امکان توجه به جنبه های معناشناسی و یادگیری را مورد توجه قرار می دهد و به تحلیل دقیق اصطلاحات و عبارات کلیدی در حوزه های مختلف کمک خواهد کرد.