رفتارهای سلامت محور

تلاش های شتاب زده ای که در سده های اخیر برای گسترش ارتباطات بشری صورت گرفته، اثرات معکوسی بر سلامت همه انسان ها داشته و مسائل بهداشتی تازه ای را برای آنها به ارمغان آورده است. در این مقاله تلاش شده است تا با روش پژوهش ترکیبی، ابتدا محتوای پیام های سلامتی تولید شده در رسانه های جمعی منتخب: رادیو، تلویزیون، وب سایت سلامت نیوز و هفته نامه سلامت، استخراج و سپس، سبک های زندگی سلامت مردم شهر تهران به همراه میزان مصرف رسانه ای آنها، از طریق پیمایش با نمونه آماری 802 نفر از شهروندان 18 ساله و بالاتر، شناسایی شود تا در نهایت، مورد تجزیه وتحلیل قرار گیرد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بین مصرف رسانه ای افراد و سبک زندگی سلامت محور آنها؛ همچنین بین سبک زندگی سلامت محور افراد و پایگاه اجتماعی و اقتصادی آنها، ارتباط معناداری وجود دارد. نتایج حاصل از بخش تحلیل محتوا نیز حاکی از آن است که در هر چهار رسانه یاد شده، میزان پرداختن به بعد جسمانی سلامت در رتبه اول قرار دارد و پس از آن، ابعاد «اجتماعی»، «روانی» و «معنوی» به ترتیب، بیشترین فراوانی و مدت زمان را به خود اختصاص داده اند.

این مقاله با هدف شناخت  سالمندی موفق و سبک زندگی گذشته ی سالمندان مورد مطالعه انجام شده تا زمینه ی کمک به بهبود کیفیت زندگی جمعیت سالمندان را فراهم نماید. داده های تحقیق بر اساس پیمایش کمی با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده است. 341 نفر از سالمندان 60 سال به بالا که در مناطق 22 گانه شهر تهران ساکن بودند، جمعیت نمونه را تشکیل می دهند. نتایج نشان داد، پاسخگویانی که در سنین میانسالی (40 تا 60 سالگی)، سبک زندگی بهتر و سالم تری داشتند، دوران سالمندی خود را در کل و به لحاظ فیزیکی، روان شناختی و اجتماعی با موفقیت بیشتری سپری می کنند. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون خطی، پاسخگویانی دوران سالمندی خود را در کل و از نظر اجتماعی با موفقیت بیشتری سپری می کنند که؛ در حال حاضر دارای همسر هستند، در سنین 40 تا 60 سالگی، بیشتر از سایرین به سلامت خود توجه داشته، دارای نگرش و جهت گیری های مثبت تری بودند و امکانات و منابع فرهنگی بیشتری در دسترس آن ها بوده است. خصوصیات گفته شده از حیث جنسیت بیشتر در بین گروه مردان سالمند یافت می شود تا گروه زنان سالمند. 29 درصد جمعیت نمونه تحقیق که رقمی بالا و تأمل برانگیز است، دارای سالمندی موفق کم و خیلی کم هستند. مسلماً برای کمک به بهبود وضعیت چنین افرادی، باید ابتدا این گونه از سالمندان شناسایی شده و در گام بعدی برای داشتن سالمندان موفق و افزایش کیفیت زندگی آن ها، از طریق تدوین و ارائه آموزش های لازم و اتخاذ سیاست ها و تدابیر مناسب، اقدامات مؤثر صورت گیرد.

شیوع ویروس کرونا موجب توجه تازه ای به رفتارهای سلامت محور  شد. سواد سلامت را می توان یکی از مهم ترین شاخص های تأثیرگذار بر رفتارهای سلامت محور دانست. در مطالعه حاضر تلاش شد رابطه بین ابعاد سواد سلامت و رفتارهای سلامت محور در برابر ویروس کرونا مورد بررسی قرار گیرد. برای این هدف تعداد 385 نفر از جمعیت 18 تا 65 سال شهر شیراز با روش نمونه گیری خوشه ای و با استفاده از پرسشنامه پیمایش شدند. یافته ها نشان داد که بالاترین نمره سواد سلامت پاسخگویان به بُعد فهم و درک اختصاص دارد. یافته ها همچنین نشان داد که رفتارهای سلامت محور در برابر ویروس کرونا در بین حدود 35 درصد از پاسخگویان در سطح بالایی قرار دارد. تحلیل رگرسیونی چند متغیری نشان داد که متغیرهای سن، جنس، وضعیت فعالیت، ابعاد فهم و درک و تصمیم گیری سواد سلامت تأثیر آماری معنی داری بر رفتارهای سلامت محور دارند. با افزایش سن رفتارهای سلامت محور افزایش می یابد. رفتارهای سلامت محور در بین زنان بیشتر از مردان است. با افزایش سواد سلامت افراد در دو بُعد فهم و درک و تصمیم گیری، رفتارهای سلامت محور نیز به طور معنی داری افزایش یافته است. توجه به ارتقاء سواد سلامت افراد جامعه در ابعاد مختلف آن می تواند در کنترل و پیشگیری از شیوع بیماری های واگیردار مؤثر واقع شود.

امروزه با توجه به کنترل بیماری های واگیردار و افزایش طول عمر جوامع بشری، بیماری هایی بوجود آمده اند که کاملاً به تغذیه ی انسان ها ارتباط دارند. انواع سرطان، چاقی، دیابت، فشارخون از جمله بیماری هایی هستند که توجه کارشناسان را به مسئله تغذیه و سلامت دوچندان کرده است. کنترل بیماری های غیرواگیر تاحدود زیادی نشئت گرفته از سبک های زندگی غلطی است که منجر به انواع بیماری ها و مرگ و میر های زودرس شده اند. امروزه جامعه شناسان براین باورند که این سبک های زندگی افراد است که می تواند آنان را سالم نگه دارد یا به بیماری مبتلا کند. در این میان، غالب افراد بر این باورند که در زمینه سبک های زندگی، خودشان دست به انتخاب می زنند درحالی که تا حدود زیادی اینگونه نیست. در این پیمایش تلاش شده است تا پارامترهای تاثیرگذار (شامل: مصرف رسانه ای افراد، پایگاه اقتصادی – اجتماعی) بر روی سبک زندگی سلامت محور شهروندان مناطق 22 گانه شهر تهران مورد مطالعه قرار گیرد. نتایج به دست آمده از این پیمایش (با نمونه آماری 802 نفر از افراد 18 سال به بالا) حاکی از آن است که بین مصرف رسانه ای افراد و سبک زندگی سلامت محور و همچنین بین سبک زندگی سلامت محور افراد و پایگاه اجتماعی و اقتصادی آنها ارتباط معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر، سبک های زندگی سالم تر بیشتر در بین افرادی که مصرف رسانه ای بالاتری دارند، مشاهده شده است.

مقدمه: در دو دهه اخیر پژوهش های متعددی به موضوع رفتارهای سلامت محور و نقش تعیین کننده عوامل اجتماعی و فرهنگی در میزان آن پرداخته اند. از جمله این عوامل، می توان به مفهوم کلیدی سرمایه اجتماعی اشاره نمود. هدف اصلی این پژوهش، برآورد اندازه اثر رابطه بین سرمایه اجتماعی و رفتارهای سلامت محور در میان مطالعات انجام شده در ایران است. روش: این تحقیق با هدف ترکیب کمی نتایج پژوهش های انجام شده در ایران و روش فراتحلیل به ارتباط بین سرمایه اجتماعی و رفتارهای سلامت محور پرداخته است. بدین منظور کلیدواژه های گوناگون مرتبط با سرمایه اجتماعی و رفتارهای سلامت محور در سه پایگاه اطلاعاتی Irandoc، Magiran و SID جست وجو شدند. در مجموع، تعداد 26 مطالعه که در فاصله سال های 1386 تا 1402 منتشر شده بودند، به فراتحلیل وارد شدند. جهت بررسی پیش فرض خطای انتشار نیز از آزمون همبستگی رتبه ای بگ و مزومدار استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان دادند که اندازه اثرات ترکیبی ثابت برابر با 407/0 (001/0p < ) و اندازه اثرات ترکیبی تصادفی برابر با 419/0 (001/0p < ) بوده است که بر مبنای معیار کوهن، بالاتر از سطح متوسط ارزیابی می شود. همچنین، متغیرهای سال انتشار پژوهش ها، موقعیت جغرافیایی، جامعه آماری، شیوه نمونه گیری، جنس و سن می توانند به عنوان منبع ناهمگنی برای مطالعات داخل کشور در نظر گرفته شوند. نتیجه گیری: مبتنی بر نتایج، ابعاد خرد و فردی سرمایه اجتماعی بیشتر از ابعاد ساختاری و نهادی آن در رابطه با رفتارهای سلامت محور مورد توجه قرار گرفته اند. از این رو، ضرورت داد تا در پژوهش های آتی به هر دو بعد این مفهوم پرداخته شود. مقدمه: در دو دهه اخیر پژوهش های متعددی به موضوع رفتارهای سلامت محور و نقش تعیین کننده عوامل اجتماعی و فرهنگی در میزان آن پرداخته اند. از جمله این عوامل، می توان به مفهوم کلیدی سرمایه اجتماعی اشاره نمود. هدف اصلی این پژوهش، برآورد اندازه اثر رابطه بین سرمایه اجتماعی و رفتارهای سلامت محور در میان مطالعات انجام شده در ایران است. روش: این تحقیق با هدف ترکیب کمی نتایج پژوهش های انجام شده در ایران و روش فراتحلیل به ارتباط بین سرمایه اجتماعی و رفتارهای سلامت محور پرداخته است. بدین منظور کلیدواژه های گوناگون مرتبط با سرمایه اجتماعی و رفتارهای سلامت محور در سه پایگاه اطلاعاتی Irandoc، Magiran و SID جست وجو شدند. در مجموع، تعداد 26 مطالعه که در فاصله سال های 1386 تا 1402 منتشر شده بودند، به فراتحلیل وارد شدند. جهت بررسی پیش فرض خطای انتشار نیز از آزمون همبستگی رتبه ای بگ و مزومدار استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان دادند که اندازه اثرات ترکیبی ثابت برابر با 407/0 (001/0p < ) و اندازه اثرات ترکیبی تصادفی برابر با 419/0 (001/0p < ) بوده است که بر مبنای معیار کوهن، بالاتر از سطح متوسط ارزیابی می شود. همچنین، متغیرهای سال انتشار پژوهش ها، موقعیت جغرافیایی، جامعه آماری، شیوه نمونه گیری، جنس و سن می توانند به عنوان منبع ناهمگنی برای مطالعات داخل کشور در نظر گرفته شوند. نتیجه گیری: مبتنی بر نتایج، ابعاد خرد و فردی سرمایه اجتماعی بیشتر از ابعاد ساختاری و نهادی آن در رابطه با رفتارهای سلامت محور مورد توجه قرار گرفته اند. از این رو، ضرورت داد تا در پژوهش های آتی به هر دو بعد این مفهوم پرداخته شود.

در عصر حاضر، رسانه های اجتماعی به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای ارتباطی، نقش چشمگیری در انتقال اطلاعات و ارتقای سواد سلامت ایفا می کنند. هدف این تحقیق، بررسی کاربرد رسانه های اجتماعی در ارتقای سواد سلامت کاربران است. این مطالعه به روش مروری انجام شده و با تحلیل منابع علمی و پژوهشی، به تبیین ابعاد مختلف کارکرد رسانه های اجتماعی در این حوزه پرداخته است. یافته ها نشان داد که رسانه های اجتماعی از طریق تولید و انتشار محتوای معتبر، تسهیل دسترسی به اطلاعات سلامت، ایجاد فضای تعامل و حمایت اجتماعی و آموزش سواد رسانه ای، به شکل موثری موجب افزایش آگاهی و توانمندی کاربران در مدیریت سلامت خود می شوند. همچنین، رسانه های اجتماعی می توانند با فراهم آوردن بستر گفتگو و فرهنگ سازی، به تغییر نگرش ها و رفتارهای سلامت محور کمک کنند. نتایج این مطالعه بر اهمیت بهره گیری هدفمند و آگاهانه از ظرفیت های رسانه های اجتماعی برای ارتقای سواد سلامت و بهبود شاخص های سلامت عمومی تاکید دارد.