۱.
کلیدواژهها:
ایالات متحده چین استراتژی چرخش راهبردی به سوی شرق آسیا اقتصاد سیاسی بین الملل
چرخش ایالات متحده به سوی آسیا، راهبردی است که ایالات متحده آمریکا در دوره اوباما در پیش گرفت و مشخصاً در سال 2011 اعلام شد. با توجه به رشد اقتصادی فوق العاده چین و تهدیداتی که این کشور در شرق آسیا به لحاظ نظامی و اقتصادی متوجه منافع آمریکا مینمود، اوباما تلاش کرد توجه و منابع آمریکا را به سوی آسیا پاسفیک به طور عام و شرق آسیا به طور خاص معطوف کند. نقطه کانونی رویکرد آمریکا مهار و مدیریت قدرت رو به تزاید چین در حوزه های سیاسی، اقتصادی و امنیتی بود. اگرچه به این موضوع زیادی پرداخته شده، اما از منظر اقتصاد سیاسی بین الملل و جایی که برخی جنبه های اقتصادی، ارزش سیاسی (دفاعی و امنیتی) والایی دارد و در تعیین موقعیت قدرت این دو رقیب مهم هست، توجه چندانی نشده است. با توجه به این نقطه ضعف که میتواند اهمیت موضوع را بسیار کاهش دهد، مقاله کنونی در پی بررسی نقش یکپارچه و همزمان مولفه های کانونی در چرخش راهبردی آمریکا به سوی شرق آسیا است. به عبارتی، این مؤلفه ها ترکیبی از مؤلفه های سیاسی و اقتصادی اند که تا کنون عمدتاً جداگانه دیده شده و کمتر به صورت ترکیبی یا یکپارچه و همزمان در نظر گرفته شده اند. این مقاله به تأثیر از نظریه ثبات هژمونیک که مورد توجه عمده نظریه پردازان در این رابطه بوده، به بررسی این مؤلفه ها میپردازد.
۲.
کلیدواژهها:
جنبش عدم تعهد گفتمان موازنه منفی بیطرفی مثبت اجلاس شرم الشیخ
با گذشت بیش از نیم قرن از تاسیس جنبش عدم تعهد همواره این جنبش از لحاظ گفتمان دچار تغییرات چشمگیری بوده است.اما جنبش عدم تعهد در گفتمان غالب خود از بدو تاسیس تا پس از جنگ سرد حالت فعال و موازنه منفی وبیطرفی مثبت را سرلوحه کار خود قرار داده وبه نوعی این گفتمان غالب به دلیل حضور رهبران اقتدارگرای وقت دولتهای موسس جنبش عدم تعهد بوده است که همواره بر سر اصول وآرمان خود می ایستادند ولی پس از جنگ سرد تا اجلاس شرم الشیخ این جنبش حالت منفعلانه ای را به خود گرفته است و بیشتر در پی موازنه مثبت می باشد و این تحول گفتمانی می تواند به دلیل فضای تک قطبی دنیا پس از جنگ سرد بوده باشد و اما از اجلاس شرم ااشیخ تا تهران جنبش به نوعی دچار بازهویتی گشته و تقریبا به حالت فعال خود باز گشته است و می توان یکی از دلایل آنرا حضور مقتدرانه ایران در جنبش قلمداد کرد زیرا در این چند سال ایران به نوعی سخنگوی کشورهای جنوب عضوجنبش در مقابل کشورهای ثروتمند شمال می باشد. مع هذا نگارنده کوشیده است تا در این پژوهش معنای گفتمان را ازنگاه ساختارگرایانی که سلف آنها فردیناند دوسوسور می باشد وهمچنین تحول گفتمانی جنبش عدم تعهد در سه دوره زمانی را به صورت توصیفی- تحلیلی بحث نماید.
۳.
کلیدواژهها:
مسئولیت حمایت حاکمیت حق تعیین سرنوشت حقوق بشر مداخله بشردوستانه
نقض مکرر حقوق بشر، کوچ اجباری، ناامنی و دیگر ضعف ها در حاکمیت قانون و وجود فساد اقتصادی شرایط نامساعدی را در کشور افغانستان به وجود آورده است.با توجه به شرایط موجود در افغانستان و تجربیات پیشین آن، می توان گفت در راستای حمایت و حفاظت از حقوق ملت افغانستان، ایجاد بستری مناسب برای اعمال حق تعیین سرنوشت آن ها می تواند راهکاری برای خاتمه یافتن نابسامانی موجود در این کشور درنتیجه اشغال نظامی آمریکا درگذشته و استیلای طالبان در زمان حاضر باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی در پی آن است که با توجه به این وضعیت اخیر در کشور افغانستان و تسلط دوباره طالبان، اعمال دکترین مسئولیت حمایت را به عنوان یک راه حل برای خاتمه به وضعیت نامطلوب این کشور امکان سنجی نماید. یافته های پژوهش نشان می دهد حاکمیت نه تنها حق بلکه مسئولیتی است که به موجب آن یک دولت به مراقبت و رعایت حقوق افراد تحت صلاحیت خود متعهد می باشد به این ترتیب در رابطه دیالکتیکی میان حاکمیت از یک طرف و ارزش های بشری از طرف دیگر آنتی تز مسئولیت حمایت قابل ارائه است.در این راستا اولین اقدام خروج از حالت انفعال و یا شاید بی تفاوتی از سوی جامعه بین المللی است و همچنین سعی و اهتمام بر اجرای تعهداتشان بر مبنای حقوق بین الملل ازجمله تعهد به شناسایی حق تعیین سرنوشت ملت افغانستان در راستای برقراری صلح پایدار و تعهد به تلاش برای خاتمه دادن به وضعیت هایی که نتیجه نقض جدی قواعد آمره حقوق بین الملل عام می باشند.
۴.
کلیدواژهها:
اتحادیه اروپا برگزیت بریتانیا حق وتو تروریسم
خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا که در پی یک همه پرسی در سال ۲۰۱۶ رخ داده پیامدهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و سیاسی در پی داشته و برگزیت می تواند اثرات مهمی در آینده اتحادیه اروپا بگذارد. دراین تحقیق با استفاده از روش سازه گرایی الکساندر ونت به پیامدهای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا توجه شده است از انجایی که شیوه تحلیل سازه گرایی است تنها به پیامدهای مادی این خروج از اتحادیه اروپا توجه نشده است بلکه این پیامدها در حیطه معنا و فرهنگی و هویتی نیز مورد بررسی قرار گرفته است از جمله تقویت جریان های راست گرایانه در داخل بریتانیا و مسئله مهاجران و بیکاری و گسترش تروریسم و بحران هویتی پدید امده در داخل بریتانیا از مهمترین دلائل خروج از اتحادیه اروپا بوده است ،سوال اصلی این پژوهش عبارت است ازاینکه پیامدهای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا دارای چه سویه های مثبت و منفی در سطح روابط بین الملل می باشد؟ و فرضیه این پژوهش عبارت است از اینکه خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا منجر به عدم انسجام گرایی در اتحادیه اروپا نیست بلکه سبب انسجام بیشتر اروپا خواهد شد در مورد مبارزه علیه تروریسم علی رغم کاهش نقش اروپا در شورای امنیت سازمان ملل به دلیل حق وتوی انگلستان و این خروج می تواند در جهت مبارزه با تروریسم و ایجاد فرایند صلح تاثیر گذار باشد در سطح اتحادیه اروپا و روابط بین الملل. کلید واژه: اتحادیه اروپا،برگزیت ، بریتانیا ،سازه گرایی،الکساندر ونت،تروریسم
۵.
کلیدواژهها:
جنگ ترکیبی اروپا بحران پناهجویی مهاجرت لیبی
بحران پناهجویان در اروپا طی سال های اخیر یکی از آسیب پذیری های جدی ژئوپلیتیکی اروپا را آشکار ساخته است. برخی از کشورها با تکیه بر این موضوع و درک موقعیت خود، تلاش کرده اند از مسئله مهاجرت به عنوان اهرمی برای اعمال فشار بر اروپا و کسب امتیازات استفاده نمایند. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای همراه با رویکردی توصیفی-تحلیلی، نظریات علمی موجود را ارزیابی می کند و ضمن بررسی رویکرد استفاده از اهرم مهاجرت انبوه به عنوان ابزار جنگ ترکیبی در عرصه آنارشیک سیاست بین الملل، از منابع اولیه و ثانویه شامل اسناد سیاستی، پژوهش های پیشین و تحلیل های کارشناسی برای ساخت چارچوبی جامع جهت درک تسلیح سازی مهاجرت بهره می برد. در این راستا، در پژوهش جاری پس از بررسی نظریات جنگ ترکیبی در حوزه مهاجرت، علل و پیامدهای بحران پناهجویی جاری در اروپا مورد بررسی قرار می گیرد. سپس تجربه عملی و تاریخی کشورهای شمال افریقا از جمله لیبی، مراکش و تونس در استفاده از ابزار ارسال پناهجویان به خاک کشورهای اتحادیه اروپا درچارچوب نظریات جنگ ترکیبی بررسی میشود نتایج این مقاله نشان می دهد که کشورهای مذکور با موفقیت از پناهجویان به عنوان ابزار فشار و چانه زنی برای تنظیم روابط خود با اروپا و کسب امتیازات امنیتی، سیاسی و اقتصادی در راستای تأمین منافع ملی خود استفاده کرده اند.
۶.
کلیدواژهها:
عربستان انرژی ژئواکونومی اقتصاد رئالیسم
اصل سیاست خارجی تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد؛ یکی از مهم ترین این عوامل، منابع طبیعی و به خصوص انرژی است. ذخایر نفت و گاز در عربستان ؛ در سیاست های اقتصادی و داخلی این کشور نقشی محوری ایفا می کند. در این راستا، انرژی به عنوان الگوی کلیدی در دیپلماسی عربستان تبیین می شود.این کشور به عنوان یکی از اعضای اوپک، تأثیرگذاری بالایی بر قیمت جهانی نفت داردو تصمیمات این سازمان در زمان بحران های جهانی، می تواند به تقویت موقعیت سیاسی عربستان کمک کند. هرگاه که قیمت نفت کاهش یافته ، عربستان با کاهش تولید به استحکام بازار نفت کمک کرده و در عوض، نفوذ خود را در عرصه بین المللی افزایش داده است.حال باتوجه به موارد مذکور ؛پرسش اصلی این پژوهش را می توان در سیاست خارجی عربستان انرژی چگونه بر قدرت (نرم /سخت) این کشور تاثیر می گذارد؟در نظر گرفت.روش پژوهش این مقاله کیفی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی است.همچنین فرضیه پژوهش این است که وابستگی عربستان به درآمدهای نفتی، به شکل گیری سیاست های خارجی آن به ویژه در زمینه های اقتصادی، نظامی و دیپلماتیک تأثیر عمیقی گذاشته و این کشور را قادر می سازد تا در معادلات جهانی نفوذ بیشتری پیدا کند.در نهایت نتایج تحقیق نشان می دهد که انرژی به عنوان یک منبع اقتصادی اهمیت فزاینده ای دارد، عربستان با استفاده ژئواکونومی خود، به تقویت نفوذ سیاسی پرداخته و در عین حال، با چالش های جدی در عرصه جهانی مواجه است. بنابراین، نیاز به یک رویکرد متعادل و پایدار و تنوع بخش در استفاده از منابع انرژی ، برای حفظ جایگاه عربستان در نظام بین المللی ضروری به نظر می رسد.
۷.
کلیدواژهها:
اصول حکمرانی جنگ ترکیبی آینده پژوهی جنگ امنیت
در قرن بیست و یکم، جنگ ترکیبی به عنوان یکی از پیچیده ترین اشکال جنگ ها شناخته می شود. این نوع جنگ، با به کارگیری از ابزارهای مختلف و روش های نظامی و غیرنظامی تلاش می کند تا دشمن را در ابعاد گوناگون تحت فشار قرار دهد. همچنین، با استفاده از فناوری های نوین، دیپلماسی فریب دهنده، انتشار اطلاعات نادرست و اقدامات اقتصادی شناخته می شود. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که چگونه می توان اصول حکمرانی را به گونه ای ترسیم و تقویت کرد که در مواجهه با جنگ ترکیبی، کارآمدی و مقاومت نظام حکمرانی حفظ شود؟ فرضیه پژوهش این است که اگر اصول حکمرانی به کمک فناوری های نوین، همکاری با دیگر کشورها و ایجاد سازوکارهایی برای تاب آوری داخلی در برابر تهدیدات جنگ ترکیبی تقویت شود، نظام حکمرانی می تواند در برابر تهدیدات حاصل از آن، مقاومت بیشتری داشته باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که نظام های حکمرانی که اصول خود را باتوجه به تغییرات و تهدیدات موجود بروز رسانی کرده، در مقابله با تهدیدات مقاوم تر بوده و تأثیر کمتری پذیرفته اند. همچنین؛ تبادل اطلاعاتی با دیگر کشورها و نهادهای بین المللی و استفاده از فناوری های نوین اطلاعاتی موجب تأثیرپذیری کمتری در مقابله با تأثیرات این نوع جنگ می شود. روش مورداستفاده در این مقاله، آینده پژوهی و سناریونویسی و مبنای نظری آن واقع گرایی نئوکلاسیک است و برای جمع آوری داده ها از اسناد به روز و معتبر بهره گرفته شده است.
۸.
کلیدواژهها:
بحران اوکراین پوتین ناتو واقع گرایی تهاجمی واقع گرایی تدافعی
واقع گرایی از تاثیرگذارترین نظریات در روابط بین الملل به شمار می رود. مکاتب واقع گرایی، هریک به تبیین علت بحران اوکراین پرداخته اند. در این پژوهش تلاش می شود، دیدگاه های این مکاتب، مورد نقد و بررسی قرار گیرد. از منظر واقع گرایان تهاجمی، گسترش ناتو و تحرکات ایالات متحده و همپیمانان غربی اش، باعث حمله روسیه به اوکراین شده است. از منظر واقع گرایان تدافعی، اگر چه تحرکات ناتو را باید مهم بدانیم؛ اما روسیه نیات خود را برای به دست گیری اوکراین، در پشت گسترش ناتو توجیه کرده و به اوکراین حمله کرد. بنابراین سوال پژوهش این است که: «علاوه بر دلایل مطرح شده از سوی نظریه پردازان جریان واقع گرایی (تدافعی و تهاجمی)، چه عوامل دیگری را می توان به عنوان علل شکل گیری جنگ روسیه و اوکراین، بیان کرد»؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که نه ایده « احاله مسئولیت» واقع گرایان تهاجمی، مبنی بر واگذاری مسئولیت تقابل با قدرت گیری روسیه در منطقه اوراسیا به اروپا از سوی ایالات متحده و نه ایده همکاری های دسته جمعی دولت های غربی، علیه تهدیدات نوین امنیتی در قالب ناتو، در بر گیرنده علل جنگ روسیه و اوکراین نخواهد بود و باید ریشه های منازعه را در عوامل دیگری همچون: موقعیت راهبردی اوکراین، سیاست های آونگی این کشور به سبب تغییر روسای جمهور، و توسعه طلبی روسیه جستجو کرد. روش این پژوهش، توصیفی – تحلیلی است و در جمع آوری داده ها، از شیوه مطالعه کتابخانه ای استفاده شده است.
۹.
کلیدواژهها:
منازعه ژئواکونومیک ژئواستراتژیک دریای چین جنوبی قدرت نسبی
چین نیز به موازات گسترش قدرت نسبی اش در عرصه بین الملل در جستجوی بسط دامنه ی منافع ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک خود در این منطقه است. تشدید تنش ها در دریای چین مصداقی از مفهوم «فاصله نقش و قدرت» چارلز دوران است. از یک سو چین به عنوان قدرت نوظهور درصدد پیشبرد منافع اقتصادی خود در دریای چین جنوبی است و این مستلزم باز تعریف نقش این کشور در این منطقه است و از سوی دیگر ایالات متحده بر حفظ و حتی بسط قدرت خود در این منطقه اصرار دارد. در همین راستا سؤال اصلی این پژوهش این است که منازعه میان ایالات متحده و چین در دریای چین جنوبی چه نسبتی با استراتژی ایالات متحده در خصوص مهار چین دارد؟ تبینی در پاسخ به این پرسش با بهره گیری از روش این فرضیه مطرح شده است که منازعه میان ایالات متحده و چین در دریای چین جنوبی نسبت مستقیمی با استراتژی ایالات متحده مبنی بر مهار چین به منظور حفظ و بسط سلطه ی ایالات متحده بر شاهراه های دریایی جهان به عنوان ستون برتری جهانی این ابرقدرت دارد. بنا به دریافتی که از این مقاله شده است و با استفاده از نظریه چارلز دوران و با عنایت به جایگاه جدید اقتصاد در معادلات جهانی دیدگاه گریزناپذیری برخورد بین این دو قدرت مورد چالش قرار گرفته است و بر وزنه های عامل اقتضایی نقش دیپلماسی در جلوگیری از فاجعه تأکید شده است.
۱۰.
کلیدواژهها:
اخلاق روابط بین الملل اسلام سازه انگاری ساحت مادی و معنوی
انسان فطرتاً حیوان اخلاق مدار است؛ با توجه به اخلاق مدار بودن انسان می توان گفت که اخلاق در تمام لایه های زندگی اش حضور دارد و تحت هیچ شرایط انسان را نمی شود منهای اخلاق تصور کرد. یافته این پژوهش نشان می دهد که سازه انگاری به بعد مادی و معنوی پرداخته و با ایده ها، هنجارها و قواعد می توان مشکل بشر را حل کرد و به صلح مردم سالار رسید. این در حالیست که خلاء های عمیق در درون نظریه سازه انگاری وجود دارد، همانندی معنویتگرایی، دینمداری، عالمغیب و متافزیک که به آن ها توجه نکرده است و اصل های اخلاق، عدالت، انصاف، استقلال، وفای به عهد و همزیستی مسالمت آمیز را نادیده گرفته است. بدون شک هر مکتب و یا نظریه ای می خواهد به همه ای نیازهای انسان پاسخ بدهد، اصل های هم چون دینداری، عالمغیب، معنویتگرایی، متافزیک، اخلاق، عدالت، انصاف، استقلال، وفای به عهد و همزیستی مسالمت آمیز را مدنظر نداشته باشد و در آن صورت ادعای کامل بودنش معنا ندارد. مکتب اسلام در سطوح فردی، اجتماعی و جهانی به اصل های مذکور توجه بنیادی نموده و این مکتب به دو بعد مادی و معنوی انسان پرداخته و اصل های بنیادی را در آن دو ساحت تجویز نموده است. این تحقیق با رویکرد توصیفی تحلیلی انجام شدهاست؛ سوال اصلی پژوهش این است که جایگاه اخلاق در روابط بین الملل از نگاه اسلام و مکتب سازه انگاری چگونه است و فرضیه پژوهش این است که نظریه سازه انگاری دارای خلاءهای بنیادی در عرصه اخلاقی و معنوی در روابط بین الملل است که اسلام می تواند آن را پرُ نماید و این نکته بیانگر نقاط قوت و ظرفیت مکتب اسلام است.
۱۱.
کلیدواژهها:
سیاست خارجی روسیه غرب آسیا ژئوپلیتیک موازنه سازی واقع گرایی
سیاست خارجی روسیه در غرب آسیا، به عنوان یکی از عرصه های کلیدی رقابت ژئوپلیتیکی جهانی، طی دو دهه اخیر تحت تأثیر عوامل داخلی، منطقه ای و بین المللی تحولات چشمگیری یافته است. این مقاله با تمرکز بر حضور روسیه در منطقه، کنش گری آن در کشورهای عربی خلیج فارس (مانند عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی و کویت) و روابط با بازیگران کلیدی همچون ترکیه، ایران و رژیم صهیونیستی، به بررسی ابزارها و راهبردهای مسکو برای افزایش نفوذ می پردازد. سؤال اصلی پژوهش بدینگونه مطرح می شود که روسیه چگونه با بهره گیری از ابزارهای دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی و از طریق ائتلاف های چندجانبه و شکاف های منطقه ای، نفوذ خود را در غرب آسیا گسترش می دهد و با چه محدودیت هایی مواجه است؟ فرضیه پژوهش بر این پایه استوار است که روسیه با اتخاذ رویکردی عمل گرایانه و غیرایدئولوژیک، از طریق ابزارهای دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی و همچنین بهره گیری از ائتلاف های چندجانبه و شکاف های منطقه ای، توانسته نفوذ خود را در غرب آسیا گسترش دهد، اما این راهبرد با محدودیت های اقتصادی و رقابت های ژئوپلیتیکی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای مواجه است. روش تحقیق در این مطالعه، رویکرد کیفی تحلیلی-تاریخی است که بر پایه بررسی اسناد رسمی روسیه (مانند مفهوم سیاست خارجی)، منابع ثانویه آکادمیک (مقالات و کتاب های مرتبط) و تحلیل محتوای کیفی رویدادهای کلیدی (از بهار عربی تا عملیات طوفان الاقصی) انجام شده است.
۱۲.
کلیدواژهها:
ژئوپلیتیک ارتقاء جایگاه قفقاز جنوبی ایران راهبرد
ارتقاء جایگاه و منزلت کشور در منطقه بدون شک به میزان و توان قدرت ملی آن در مقایسه با سایر کشورها وابسته است لذا ج. ا. ایران ، ضمن جذب کشورهای همسایه و تأثیرگذاری به نظام های منطقه ای، باید در پی ارتقاء جایگاه ژئوپلیتیک خود باشد لذا مقاله حاضر جهت پاسخ به این سوال که راهبردهای ارتقاء جایگاه ژئوپلیتیکی ج. ا. ایران در منطقه قفقاز جنوبی کدامند؟ شکل گرفت. ارتقاء جایگاه و منزلت کشور در منطقه بدون شک به میزان و توان قدرت ملی آن در مقایسه با سایر کشورها وابسته است در این پژوهش روش تحقیق توصیفی – تحلیلی با رویکرد کیفی و نوع تحقیق کاربردی – توسعه ای است. برای تجزیه وتحلیل داده های گردآوری شده ضمن فیش برداری از مطالعات کتابخانه ای، با به کارگیری روش های تحلیل اسنادی و تحلیل نخبگی، عوامل عمده مؤثر بر راهبردهای ارتقاء جایگاه ژئوپلیتیکی ج. ا. ایران در منطقه قفقاز جنوبی استخراج و 5 هدف اصلی مشخص گردید و سپس نقش های عوامل چهارگانه راهبرد (ضعف، قوت، فرصت و تهدید) توسط جامعه خبره تأیید و از طریق تکنیک S.W.O.T راهبردها استخراج و از روش ماتریس کمی برنامه ریزی استراتژیک اولویت بندی شده اند که برابر نتایج تحقیق برتری دفاعی امنیتی فراوری ظرفیتهای اقتصادی، بهره گیری از فرصت های ژئوپلیتیکی منطقه، توسعه ارزش های تمدنی- فرهنگی در منطقه قفقاز جنوبی به ترتیب راهبردهای ارتقاء جایگاه ژئوپلیتیکی ج. ا. ایران در منطقه قفقاز جنوبی می باشد.
