تغییرات اجتماعی - فرهنگی (مطالعات علوم اجتماعی ایران سابق)

تغییرات اجتماعی - فرهنگی (مطالعات علوم اجتماعی ایران سابق)

تغییرات اجتماعی - فرهنگی سال 22 تابستان 1404 شماره 85 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی جامعه شناختی فرایند کالاشدگی زمین و سوداگری در بازار مسکن؛ نقش شهرداری ها و تعاونی های مسکن در حل بحران (مورد پژوهی: کلان شهر تبریز)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سوداگری بازار املاک قیمت مسکن جامعه شناختی کالاشدگی شهر تبریز شهرداری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۳۹
مطالعات نشان می دهند که سوداگری و شیوه های سرمایه گذاری در بازار املاک نقش مهمی در افزایش قیمت مسکن ایفاء می کنند. این روند به تشدید بحران مسکن، دشواری دسترسی اقشار عادی به مسکن و جابه جایی آنان از محله های مطلوب منجر می شود. هدف این پژوهش، تحلیل جامعه شناختی پدیده کالاشدگی زمین و سوداگری در بازار مسکن شهر تبریز، باتمرکزبر نقش شهرداری ها و تعاونی های مسکن در کاهش این بحران است. روش تحقیق به صورت ترکیبی (کیفی–کمی)، انتخاب شده است. در بخش کیفی، از روش گرندد تئوری برای تحلیل داده ها استفاده شد و در بخش کمی، پیمایش ابزار اصلی گردآوری داده ها بود. دراین مطالعه، عوامل، زمینه ها، پیامدها و راهبردهای سوداگری در زمین و مسکن تحلیل و رابطه اقدامات شهرداری ها و تعاونی های مسکن با این پدیده بررسی شد. جامعه آماری پژوهش، نخبگان حوزه شهری در دو بُعد جامعه شناسی و اقتصاد بودند که با روش نمونه گیری هدف مند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته بر اساس کدگذاری باز و محوری بود و در بخش کمی از پرسش نامه محقق ساخته با اعتبارسنجی از طریق آلفای کرونباخ بهره گرفته شد. داده ها بااستفاده از نرم افزار AMOS، تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که ضریب مسیر عملکرد شهرداری-->کالاشدگی و سوداگری برابر 464/0- است و مقدار ضریب تعیین برآورد شده برابر 215/0 است که نشان می دهد بین عملکرد شهرداری-->کالاشدگی و سوداگری رابطه معکوس وجود دارد. همچنین ضریب مسیر عملکرد تعاونی ها-->کالاشدگی و سوداگری برابر 391/0- است و مقدار ضریب تعیین برآورد شده برابر 152/0 است که نشان می دهد بین عملکرد تعاونی ها-->کالاشدگی و سوداگری رابطه معکوس وجود دارد.
۲.

تبیین رابطه میان ساختار فضایی و کُنش اجتماعی در بازارهای کلان شهر تهران: باتأکید بر رویکرد جامعه شناختی فضاهای شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ساختار فضایی کنش اجتماعی بازارهای کلان شهر تهران رویکرد جامعه شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۳۳
ساختار فضایی و کُنش اجتماعی از عوامل بنیادین در واکاوی فضاهای شهری و بررسی پویایی های اجتماعی آن ها محسوب می شوند. بازارهای کلان شهر تهران به عنوان یکی از مهمترین عرصه های تعامل اجتماعی و اقتصادی، از ظرفیت های منحصربه فردی برای تبیین ارتباط میان ساختار فضایی و کُنش اجتماعی برخوردارند. این پژوهش با رویکرد جامعه شناختی و روش توصیفی-تحلیلی به بررسی این رابطه پرداخته است. داده های پژوهش ازطریق روش های کمی و کیفی گردآوری شده است؛ در بخش کمی، با بهره مندی از توزیع پرسش نامه در میان 450نفر از کسبه و مراجعه کنندگان به بازارهای تهران و براساس فرمول کوکران، اطلاعات موردنیاز جمع آوری گردید. در بخش کیفی، نیز مصاحبه های نیمه ساختاریافته با کارشناسان حوزه های وابسته انجام شده است. داده های به دست آمده با بهره گیری از نرم افزارهای “SPSS” و “AMOS”، واکاوی شد. نتایج نشان می دهد که میان ویژگی های ساختاری فضا و کیفیت کُنش های اجتماعی رابطه ای معنادار و دوطرفه وجود دارد. عناصر کالبدی بازار، ازجمله سازمان فضایی، دسترسی ها و فضاهای تعامل، به طورمستقیم بر الگوهای رفتاری و تعاملات اجتماعی تأثیر می گذارند. این پژوهش با ارائه راهکارهایی برای بهبود طراحی ساختار فضایی بازارها، بر اهمیت رویکردهای جامعه شناختی در برنامه ریزی و مدیریت فضاهای شهری تأکید دارد و به ارتقای کیفیت تعاملات اجتماعی و پایداری فرهنگی در بازارهای کلان شهر تهران کمک می کند
۳.

ارزیابی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی استان کرمانشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سرمایه اجتماعی توسعه نواحی روستایی استان کرمانشاه توسعه اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۴۱
پژوهش حاضر ارزیابی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی استان کرمانشاه انجام شده است. روش پژوهش برحسب هدف، کاربردی؛ برحسب زمان گردآوری داده، مقطعی و بر حسب روش گردآوری داده ها و یا ماهیت، توصیفی-پیمایشی می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته شامل 7مؤلفه اصلی و 44گویه حاصل از مطالعه پیشینه، با اعتبار محاسبه از آلفای کرونباخ (84/0)، می باشد و روایی محتوایی آن توسط متخصصین تأیید گردید. جامعه آماری این تحقیق شامل کل جمعیت (چهل و هفت هزار نفری)، روستانشینان استان کرمانشاه می باشد که جهت به دست آوردن حجم نمونه از روش کوکران استفاده گردید. بااستفاده از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای 85روستا انتخاب و براساس جمعیت سرانه هر روستا (پرسش نامه محقق ساخته سنجش سرمایه اجتماعی توسعه نواحی روستایی کرمانشاه)، انتخاب شد تا اقدام به تکمیل آن نمایند. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از دو نرم افزار آماری SPSS نسخه 26 و نرم افزار مدل سازی معادلات ساختاری (PLS-Smart)، استفاده شده است. نتایج نشان دادکه اعتماد اجتماعی بر سرمایه اجتماعی، مدیریت دانش کشاورزی تأثیر مثبت و معنی داری دارد و باعث اعتماد اجتماعی باعث ارتقای مدیریت دانش و سرمایه اجتماعی می شود. همچنین انسجام اجتماعی بر مدیریت دانش کشاورزی و سرمایه اجتماعی تأثیر مثبت و معنی داری دارد و باعث افزایش آن ها می شود. مشارکت اجتماعی نیز بر سرمایه اجتماعی و توسعه اجتماعی تأثیر مثبت و معنی داری دارد و باعث افزایش آن ها می شود. توسعه اجتماعی نیز باعث افزایش توسعه اقتصادی می شود و برآن تأثیر مثبت و معنی داری دارد. توسعه نواحی روستایی باعث افزایش توسعه اجتماعی و توسعه بهره وری محیطی می شود و توسعه بهره وری محیطی نیز باعث افزایش توسعه اقتصادی جامعه خواهد شد.
۴.

ارزیابی پس از بهره برداری مدارس ابتدایی در تهران با رویکرد انسان محور؛ تأملی بر کیفیت اجتماعی فضا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انسان محور مدارس ابتدایی شهر تهران ارزیابی پس از بهره برداری تعاملات اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۴۴
این پژوهش باهدف ارزیابی انسان محور کیفیت فضایی و اجتماعی مدارس ابتدایی شهر تهران، به بررسی تجربه زیسته کاربران نهایی شامل معلمان، مدیران و کارکنان پرداخته است. روش ارزیابی پس از بهره برداری (POE)، به عنوان چارچوب اصلی گردآوری داده ها از 10مدرسه دولتی با فرم های مختلف معماری به کار گرفته شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامه ای ساختاریافته شامل ۳۱شاخص محیطی، عملکردی و اجتماعی بود که ابعادی به مانند تهویه، نور، آسایش حرارتی، ایمنی، زیبایی شناسی و رضایت روانی کاربران و تعاملات اجتماعی را پوشش می داد. تحلیل آماری با بهره گیری از آزمون ANOVA، هم بستگی پیرسون و تحلیل عاملی اکتشافی (EFA)، صورت گرفت. نتایج نشان دادند فضاهایی به مثابه کلاس های درس و سالن ها بالاترین سطح رضایت را ایجاد کرده اند و شاخص هایی نظیر تهویه، مبلمان و انگیزش روانی بیشترین ارتباط را با رضایت کلی کاربران داشته اند. همچنین 3عامل پنهان شامل «کیفیت فضایی و اطمینان روانی»، «آسایش حسی و محیطی» و «قابلیت ناوبری فضایی»، در تعامل اجتماعی به عنوان ابعاد اصلی تجربه انسان محور شناسایی شدند. یافته ها بر اهمیت توجه به کیفیت اجتماعی فضا در کنار الزامات عملکردی و محیطی تأکید دارند و می توانند مبنایی برای طراحی و بازطراحی مدارس با رویکرد انسان محور فراهم سازند.
۵.

ظرفیت و نقش دیپلماسی زن در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ باتأکیدبر دیپلماسی فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سیاست خارجی دیپلماسی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران دیپلماسی زن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۳۱
سیاست خارجى یکى از متعالى ترین امور عمومى در زندگى بشر ام روز است و وظیفه خطیر تولید امنیت را برعهده دارد. ابزار دیپلماتیک یکى از عمده ترین مسیرهاى شناخته شده برای تامین صلح و جلوگیرى از تعرض به آب و خاک و سیستم سیاسى یک کشور است. دیپلماسی فرهنگی نیز در واقع تأمین کننده منافع ملی با استفاده از ابزارهای فرهنگی است. از طرفی بانوان در ایران از دیرباز علاقه وافری به حوزه سیاسی نشان داده اند و دستگاه دیپلماسی یکی از جذاب ترین آنها برای این قشر به حساب می آید. ریشه های دیپلماسی به قبل از تاریخ بر می گردد. زمانی که اولین قاصدان، پیام های شفاهی را از یک رئیس به رئیس دیگری می-رساندند. پس از آن، دیپلماسی یک ارتباط پراکنده شفاهی بین دول بسیار مجزا، در جهت تجارت و نیز بحث و گفتگو پیرامون سرزمین های مرزی بود. م قام معظم رهبرى در اسناد بالادستی مانند سند چشم انداز بیست ساله، سیاست های کلی برنامه ششم توسعه، برنامه هفتم توسعه، بیانیه گام دوم انقلاب، اسناد ابلاغیه وزارت خارجی، بر سیاست خارجى اهمیت ویژه ای داده اند و از حساسیت، تاثیرگذارى و دشوارى هاى میدان وسیع دستگاه دیپلماسى به مناسبت هاى مختلف بدون اشاره به جنسیت زن یا مرد سخن گفته اند.
۶.

تبیین نقش حیاط مرکزی در کارکرد تعاملات اجتماعی-تجاری، زیست محیطی و امنیتی کاروانسرای ایرانی با رویکرد فرهنگ محور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حیاط مرکزی کاروانسرای ایرانی تعاملات اجتماعی بناهای تاریخی بسترهای فرهنگی فرهنگ محور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۳۴
حیاط مرکزی به منزله یکی از مؤلفه های بنیادین معماری کاروانسرای ایرانی، نقشی تعیین کننده در شکل دهی به تعاملات اجتماعی و تجاری، بهبود کیفیت محیط زیست و ارتقای امنیت این بناهای تاریخی دارد و همواره از بسترهای فرهنگی و ویژگی های بومی تأثیر پذیرفته است. در سال های اخیر، توجه به ارزش های فرهنگ محور در بازخوانی و بازآفرینی کارکردهای فضایی کاروانسراها، جایگاه مهمی در مطالعات بین رشته ای یافته است. پژوهش حاضر باهدف تحلیل کارکردهای چندگانه حیاط مرکزی درراستای ارتقای کیفیت فضایی کاروانسرای ایرانی و باتمرکزبر ابعاد اجتماعی، زیست محیطی و امنیتی، در پرتو رویکرد فرهنگ محور انجام شده است. روش تحقیق به صورت کمی-تحلیلی بوده و داده ها ازطریق مطالعات میدانی و اسنادی گردآوری شده اند. دراین چارچوب، 4کاروانسرای منتخب در بافت های تاریخی موردبررسی و تحلیل قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان می دهد که میان ویژگی های کالبدی و فرهنگی حیاط مرکزی و ارتقاء تعاملات اجتماعی-تجاری، بهبود شرایط زیست محیطی و افزایش امنیت فضایی در کاروانسراهای ایرانی، رابطه ای معنادار وجود دارد. همچنین مشخص شد که هرچه طراحی و مدیریت حیاط مرکزی با شناخت دقیق تری از ابعاد فرهنگ محور همراه باشد، امکان احیای کارکردهای چندگانه و تقویت نقش اجتماعی و اقتصادی این بناها افزایش می یابد. به طورخاص یافته های این پژوهش بر ضرورت هم راستاسازی ملاحظات فرهنگی با اصول طراحی فضایی در فرایند بازآفرینی کاروانسراهای ایرانی تأکید دارد. نتایج نشان می دهد که اتخاذ رویکردهای فرهنگ محور همراه با مشارکت ذی نفعان، می تواند به ارتقای کیفیت عملکردی و احیای حیات حیاط مرکزی این بناهای تاریخی منجر شود.
۷.

تغییر اجتماعی و فرهنگی در عصر شهرت اینترنتی؛ مطالعه کیفی اقتصاد شهرت در بین اینفلوئنسرهای ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: رسانه های نوین اقتصاد شهرت تغییرات اجتماعی و فرهنگی اینستاگرام شبکه اجتماعی اینفلوئنسر شهرت اینترنتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۴۵
در دنیای کنونی فرهنگ شهرت و زیرساخت های اجتماعی آن، از طریق بازسازی به وسیله صنعت فرهنگ و رسانه های نوین، چرخه ای از اقتصاد و درآمدزایی جدید را برای افراد شناخته شده و تأثیرگذار به همراه دارد. این مقاله باهدف بررسی تأثیر تغییرات اجتماعی و فرهنگی اقتصاد شهرت در بستر شبکه اجتماعی اینستاگرام، به عنوان پربازدیدترین و تأثیرگذارترین شبکه اجتماعی در ایران با ۳۱میلیون کاربر فعال، انجام شده است و به طورخاص، به تحلیل چگونگی بهره برداری افراد مشهور این فضا از اقتصاد حاصل از شهرت اینفلوئنسرها در عصر شهرت اینترنتی می پردازد. این پژوهش به روش کیفی و بااستفاده از شیوه تحقیق تحلیل مضمون به بررسی و آنالیز، محتوای صفحات ۳۰اینفلوئنسر بنام با نظر کاربران با تعداد دنبال کنندگان بین 100تا600هزارنفر، در ۱۲دسته مختلف فعالیتی براساس روش لمپرت پرداخته و سبک های مختلف بهره برداری آنان از اقتصاد شهرت موردبررسی و تحلیل قرار داده است. نتایج حاکی از آن است که تغییرات اجتماعی و فرهنگی ناشی از شهرت، علاوه بر تأثیر در قشربندی اجتماعی، باعث فاصله گرفتن اینفلوئنسرها از شیوه های مرسوم درآمدزایی اقتصاد شهرت شده و با ایجاد روش های نوین منجربه عاملیت آنان در حوزه کارآفرینی، برندسازی تجاری و شخصی و تقویت حرکت های شبکه ای و گسترش فرهنگ و هنجارهای محلی در مقیاس جهانی شده است. آنچه تغییرات اجتماعی و فرهنگی نظام شهرت را در عصر شهرت اینترنتی برخلاف گذشته مشهودتر می کند اقتصاد محور بودن شخصی آن به جایی تأثیرگذاری و الگوسازی برای مخاطبان است.
۸.

تحلیل نقش خود انضباطی کارکنان در شکل گیری رفتار نوآورانه باتأکیدبر بسترهای محیطی و تغییرات اجتماعی-فرهنگی سازمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نوآوری کارکنان توانایی های فردی خودانضباطی بسترهای محیطی تغییرات اجتماعی - فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۳۶
در دنیای پررقابت امروز، نوآوری نیروی انسانی به عنوان یک مزیت رقابتی کلیدی برای سازمان ها محسوب می شود. بااین حال، شکل گیری رفتار نوآورانه کارکنان صرفاً به توانایی های فردی وابسته نبوده و تحت تأثیر عوامل درون فردی مانند خودانضباطی و نیز بسترهای محیطی و تغییرات اجتماعی-فرهنگی سازمان قرار دارد. این پژوهش باهدف بررسی نقش خودانضباطی در شکل گیری رفتار نوآورانه باتأکیدبر بسترهای محیطی و تغییرات اجتماعی-فرهنگی سازمان انجام شد. تحقیق حاضر ازنظر هدف، کاربردی و گردآوری داده ها، توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری شامل کارکنان سازمان های خدماتی شهر تبریز در سال ۱۴۰۴ش، بود که بااستفاده از فرمول کوکران، ۳۸۴نفر به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. داده ها ازطریق 3پرسش نامه استاندارد – خودانضباطی، بسترهای محیطی و رفتار نوآورانه، گردآوری شد. روایی ابزارها به کمک نظر خبرگان و تحلیل عاملی تأییدی، و پایایی آن ها با آلفای کرونباخ (به ترتیب 81/0، 78/0 و 84/0)، تأیید شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار AMOS استفاده گردید. نتایج نشان داد خودانضباطی کارکنان اثر مثبت و معناداری بر رفتار نوآورانه دارد و این رابطه در سازمان هایی با بستر محیطی حمایت گر و تغییرات اجتماعی-فرهنگی مطلوب تقویت می شود. براساس این یافته ها، می توان نتیجه گرفت توسعه مهارت های خودانضباطی همراه با بهبود شرایط محیطی و توجه به تحولات اجتماعی و فرهنگی سازمان، نقش مهمی در ارتقای نوآوری کارکنان ایفاء می کند.
۹.

ارزیابی مدل کارآمدی اجتماعی دانش آموزان براساس تحمل عدم قطعیت و سازگاری روانی با نقش میانجی تاب آوری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کارآمدی اجتماعی دانش آموزان عدم قطعیت سازگاری روانی تاب آوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۳۷
هدف پژوهش حاضر، ارزیابی مدل کارآمدی اجتماعی دانش آموزان باتوجه به تحمل عدم قطعیت و سازگاری روانی و بادرنظرگرفتن نقش میانجی تاب آوری است. این مطالعه از نوع توصیفی-هم بستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانش آموزان شهرستان تبریز است که براساس آمار اداره آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۲شمسی، جمعیتی برابربا 868/692نفر را شامل می شود. حجم نمونه بااستفاده از فرمول کوکران، ۳۳۰نفر محاسبه شد که بادرنظرگرفتن احتمال ریزش نمونه، ۴۰۰نفر انتخاب گردید. نمونه گیری به روش خوشه ای چندمرحله ای انجام گرفت. ابزارهای گردآوری اطلاعات شامل پرسش نامه های کارآمدی اجتماعی، تحمل عدم قطعیت، سازگاری شناختی و تاب آوری می باشند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS جهت آمار توصیفی و AMOS برای آزمون فرضیه ها با بهره گیری از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان دادکه مقدار آماره سوبل برای مسیر «تحمل عدم قطعیت→تاب آوری→کارآمدی اجتماعی»، برابربا 459/10 و مقدار p کمتر از 05/0 است که بیانگر معناداری اثر غیرمستقیم می باشد. همچنین، آماره سوبل برای مسیر «سازگاری روانی→تاب آوری→کارآمدی اجتماعی»، برابربا 135/17 و مقدار p کمتر از 05/0 بوده که نشان دهنده معناداری این اثر غیرمستقیم است.
۱۰.

تحلیل آگاهی معلمان دوره ابتدایی از سند تحول بنیادین و تأثیر آن بر اخلاق حرفه ای در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دوره ابتدایی سند تحول بنیادین اخلاق حرفه ای تغییرات فرهنگی و اجتماعی تعاملات اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۴
این پژوهش به بررسی میزان آگاهی معلمان دوره ابتدایی از سند تحول بنیادین آموزش وپرورش و تأثیر آن بر اخلاق حرفه ای آن ها در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی پرداخته است. هدف مطالعه، تحلیل رابطه بین آگاهی از سند و مؤلفه های اخلاق حرفه ای شامل عدالت آموزشی، تعهد حرفه ای و تربیت اخلاقی بود. روش تحقیق آمیخته (کیفی و کمی)، بوده و جامعه آماری شامل معلمان و مدیران دوره ابتدایی شهر ملایر در سال تحصیلی ۱۴۰3-۱۴۰4شمسی، بود. در بخش کیفی، ۱۲نفر با نمونه گیری هدف مند برای مصاحبه های نیمه ساختاریافته انتخاب شدند و داده ها با نرم افزار MAXQDA تحلیل شدند. در بخش کمی، ۲۲۵معلم با نمونه گیری تصادفی ساده پرسش نامه محقق ساخته را تکمیل کردند. داده های کمی با نرم افزار SPSS و Smart PLS و آزمون های t، ANOVA و معادلات ساختاری تحلیل شدند. نتایج نشان داد آگاهی از سند بر عدالت آموزشی (546/0β=)؛ تعهد حرفه ای (338/0β=)؛ و تربیت اخلاقی (651/0β=)؛ تأثیر مثبت و معناداری دارد، اما بر تعاملات اجتماعی (102/0β=)؛ اثر معناداری نداشت. درنتیجه، تقویت آگاهی معلمان از سند تحول بنیادین می تواند اخلاق حرفه ای آن ها را بهبود بخشیده و به ارتقای کیفیت آموزش کمک کند.
۱۱.

تحلیل استعاره های نمادین در مثل های نهفته و پنهان قرآن کریم؛ تأثیرات فرهنگی، معنوی و شناختی در بیان مفاهیم قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم استعاره های نمادین بستر فرهنگی و زیست جهان اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۶
براساس تقسیم بندی پژوهشگران، امثال قرآن کریم به دو دسته «امثالِ واضحه» - که در آن ها به صراحت از واژه هایی چون «مَثَل» یا «أمثال»، استفاده شده و «امثالِ کامنه» - که فاقد این اصطلاحات اند اما ساختار مَثلی دارند تقسیم می شوند. این پژوهش باهدف تحلیل استعاره های نمادین در امثالِ کامنه قرآن کریم و تبیین نقش آن ها در انتقال مفاهیم قرآنی انجام شده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی است. جامعه آماری شامل تمامی آیات قرآن کریم بوده و از روش نمونه گیری هدف مند استفاده شده است. ابزار گردآوری داده ها، متون تفسیری، منابع بلاغی و زبان شناختی است. روایی ابزار با نظر متخصصان علوم قرآنی و بلاغت تأیید شده و پایایی آن ازطریق آزمون بین داوران سنجیده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که استعاره تمثیلیه، هرچند کمتر از تشبیه تمثیلی در قرآن رایج است، در امثالِ کامنه نقش مؤثری در تصویرسازی مفاهیم انتزاعی و انتقال معانی پیچیده به زبان محسوس و قابل درک دارد. این استعاره ها افزو ن بر تقویت ادراک شناختی و تعمیق تجربه معنوی مخاطب، از منظر فرهنگی نیز باتکیه بر نمادها، تصاویر و مفاهیم برگرفته از بستر فرهنگی و زیست جهان اجتماعی عرب جاهلی، نقش مؤثری در برقراری ارتباط مؤثر میان متن وحی و مخاطب ایفاء می کنند. در بُعد اجتماعی، استعاره های نمادین قرآن با طرح مضامینی چون عدالت، صداقت، وفای به عهد، و مسئولیت پذیری جمعی، نه تنها به اصلاح رفتار فردی و اخلاقی کمک می کنند بلکه در جهت دهی به ساختارها و روابط اجتماعی جامعه ایمانی نیز نقش آفرین هستند. بااین حال، شناسایی و تفسیر استعاره تمثیلیه در امثالِ کامنه نیازمند دقت، ظرافت ادبی و تسلط بر بنیان های بلاغت قرآنی است.
۱۲.

تحلیل گرایش به زینت در زنان و مردان مبنی بر تفاوت های فرهنگی-اجتماعی با استناد به آیات ۱۸ زخرف و 31 نور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آیه 18 سوره زخرف آیه 31 سوره نور زینت در زنان و مردان هویت فردی و اجتماعی انحرافات اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۱۶
زینت، به عنوان جلوه ای از زیبایی و جذابیت، دراین پژوهش از منظر قرآنی باتمرکزبر آیه 18 سوره زخرف و آیه 31 سوره نور بررسی شده است تا تفاوت های گرایش به زینت در زنان و مردان و تأثیر آن بر هویت فردی و اجتماعی تحلیل گردد. این مطالعه با روش تحلیل محتوای کیفی، مبتنی بر تفاسیر معتبر (المیزان، مجمع البیان)، و منابع معاصر، به بررسی فطری یا اکتسابی بودن این گرایش، نقش بافت اجتماعی-تاریخی، و تعامل زینت ظاهری و باطنی می پردازد. یافته ها نشان می دهند گرایش به زینت در هر دو جنس ریشه فطری دارد، اما در زنان به دلیل نقش های خانوادگی و اجتماعی برجسته تر است. آیات قرآنی ضمن تأیید این گرایش، بر مدیریت آن در چارچوب اخلاق اسلامی تأکید دارند تا از انحرافات اجتماعی جلوگیری شود. این پژوهش با تحلیل مصادیق مدرن زینت (به مانند مدگرایی و جراحی های زیبایی)، و نقد دیدگاه های سنتی، به بازتعریف هویت جنسیتی و تقویت پیوندهای خانوادگی کمک می کند. هدف مطالعه، ارائه چارچوبی برای فهم عمیق تر تأثیرات زینت بر ساختارهای اجتماعی و خانوادگی در جامعه اسلامی امروزی است.

آرشیو

آرشیو شماره‌ها:
۷۱