درخت حوزه‌های تخصصی

آب انبار را می توان یکی از مهمترین و بزرگترینسازه های آبی کشور دانست که ابتکار بنیان آن را از ایرانیان می دانند وشهر یزد دارای بیشترین شمارگان آب انبار در ایران است.

هدف این مقاله، کنکاشی است تخصصی و ریزبینانه در باب تعریف مفهوم و جایگاه واکاوی در معماری. این مفهوم از جهاتی مختلف شبیه به حوزه نقد می باشد و حتی در مواقعی ناخواسته و ناآگاهانه به جای آن استفاده می شود. بنابراین، این مقاله ابتدا به واژه شناسی مفهوم واکاوی و نقد پرداخته و سپس برای شناختی جامع تر، دستگاه نقد معماری وین اتو را که به هر دو حوزه نقد و واکاوی اهمیت می دهد، انتخاب و به لحاظ فکری و نظری مورد تحلیل قرار می دهد تا چگونگی شکل گیری دستگاه های فکری نقد و البته با تأکید بر حوزه نقد فرم از منظر این پژوهش در فرایند شکل گیری معماری به صورت دقیق مشخص و بیان شود. در مرحله آخر، به عنوان نمونه ای از تعریف یک دستگاه واکاوی براساس ساختار دستگاه نقد معماری تحلیل شده و با توجه به دانش حاصله در تعامل و ارتباط این دو حوزه با یکدیگر، ضمن مروری سریع بر تعریف فرم معماری و رجوع به چند منبع تشریحی وتحلیلی فرم معماری، به تهیه و تدوین دستگاه فکری برای واکاوی فرم معماری پرداخته می شود. برای رسیدن به این دستگاه فکری روشی مورد نظر قرار گرفته که به صورت تحلیلی از منابع مورد تائید قبلی برداشت شده و نهایتاً به صورت یک دستگاه جامع و مدل کاربردی برای واکاوی فرم در این مقاله ارائه شده است.

در شهرهای قدیمی ایران می توان کمال هماهنگی و آمیختگی و یکپارچگی اجزایی مانند مسجد، مدرسه، بازار و میدان را در هیات یک کل دید. اجزایی که در کل محو شده اند. به عبارت دیگر این اجزا نیستند، که بافت شهر را تشکیل می دهند بلکه بافت شهر شامل اجزایی مثل مسجد، مدرسه و خانه است. ورای عناصر و اجزای اصلی که کنار هم قرار می گیرند، چیز دیگری وجود دارد و آن ارتباط است. ... حقیقت آن است که آثار تاریخی، به خصوص بناهای مذهبی در غوغای تهران بزرگ گم شده اند و امروز تهران شهری بی هویت و بدون ریشه جلوه می کند. مساجد و مدارس بیشتر در دوران پایتختی تهران ساخته شده اند و به همین خاطر چهره ای متعلق به دوران متاخر معماری ما دارند. ظهور و رواج ترکیب مسجد- مدرسه به شکل های گوناگون به همین سبب است. این ترکیب را می توان در بناهایی مانند مسجد- مدرسه سپهسالار به وضوح شاهد بود

عدم وجود طرحی جامع برای توسعه و حفاظت از نوار ساحلی و کاربری های برنامه ریزی نشده و نامتناسب با نیازهای منطقه استفاده نادرست از ضوابط و مقررات طرح های تفصیلی درون شهری بر ای ساخت و سازهای نوار زیبا و جذاب ساحلی تخریب و قطعه قطعه کردن بیشتر افراضی ساحلی و اختصاصی یافتن آن به ویلاهای تک واحدی یا مجموعه های مسکونی برای اوقات فراغت ( مسکن دوم ) قشری از افراد جامعه به جای تخصیص این اراضی به اقامتگاه های گردشگری و مجموعه های تفریحی گردشگری برای استفاد عموم موجب تخریب شدید نوار ساحلی از دهه 1350 تا به امروز شده است هم زمان با این تخریب‘ عامل طبیعی دیگری نیز به صورت افزایش ارتفاع سطح آب دریا‘ آن را تشدید کرده است. همزمان با این تخریب‘ عامل طبیعی دیگری نیز به صورت افزایش ارتفاع سطح آب دریا‘ آن را تشدید کرده است. در این مقاله‘ مسائل و تنگناهای موجود محدوده ای از نوار سالحی که می تواند الگویی از سایر مناطق ساحلی باشد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته سپس اصول و معیار های کلی توسعه در بلند مدت و کوتاه مدت پیشنهاد و ضوابط ساخت و ساز ویژه ای برای آن ارائه گردیده است.

از آن جا که معماری و شهرسازی گذشته ایران، به شدت با کمبود سوابق مکتوب رو به رو است، لذا بازخوانی مجدد وقفنامه ها، به عنوان جمعی ارزشمند در این باب، به منظور دست یابی به سیمای انبیه، محلات و شهرها، و نیز چگونگی طراحی و اجرا، مدیریت و سازماندهی، تامین منابع مالی، و تعمیر و نگهداری بسیار حایز اهمیت است.

شهر تبریز تا اواسط حکومت شاه تهماسب صفوی 962ه.ق/1555م. به عنوان پایتخت و بعد از آن تا اواخر حکومت سلسلة صفوی 1193ه.ق/1779م. به عنوان دومین شهر مهم کشور ایران از جنبه های مختلف مذهبی، سیاسی، اقتصادی و به تبع آنها معماری از اهمیت ویژه و منحصر به فردی برخوردار بوده است. به گونه ای که در دوره قاجار نیز با حفظ لقب دارالسلطنه، ولیعهد نشین و همچنان دومین شهر مهم ایران محسوب می شده است. متأسفانه سوانح طبیعی از جمله زلزله هولناک سال 1193ه.ق و سوانح مصنوع اعم از جنگ های پی درپی با کشور قدرتمند عثمانی، باعث زیر و رو شدن ساختار فضایی این شهر شده و امروزه بعد از گذشت سه قرن تحقیق را با سؤالات زیادی در رابطه با ساختار فضایی تبریزِ دورة صفوی مواجه کرده است. چراکه تنها مستندات باقیمانده شامل معدود بناهای به جامانده از این دوره به همراه سفرنامه ها و در برخی موارد ترسیماتی می شوند که از سوی برخی از جهانگردان با مقاصد مختلف ثبت شده اند. بنا بر ادعای این مقاله در طول دورة صفوی تغییرات ساختاری مهمی در نظام فضایی شهر تبریز اتفاق افتاده است. از این رو هدف مقاله حاضر تحلیل ساختار فضایی تبریزِ دورة صفوی از طریق مقایسة تطبیقی سفرنامه ها و همین اسناد تصویری است تا در نهایت بتوان تصویر نسبتاً دقیقی از ساختار فضایی صفوی این شهر ارایه کرد. جهت نیل به هدف در جمع آوری داده ها از روش تاریخی- اسنادی با بهره گیری از متون و منابع و در تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیلی- تطبیقی استفاده شده است. از جمله نتایج تحقیق در طول این دوره می توان به جابه جایی مرکز حکومتی شهر از شمال رودخانه به جنوب آن و مجاورت با ضلع شرقی بازار، همچنین از رونق افتادن میدان مشهور صاحب آباد در اواخر صفوی و اهمیت سایر میادین از جمله میدان عتیق شهر و نیز تغییر ابعاد فیزیکی اشاره کرد.