مهدی کیخایی

از دوران کهن بشر به این حقیقت پی برده بود که کوهستان نقش مهمی در تولید آب و باران دارد و منابع آب و تراوش آنها به صورت چشمه در کوه ها به وفور یافت می شد. آب چنانکه می دانیم پیوند تنگاتنگی با شکل گیری تمدن ها داشته است. نطفه ی شکل گیری و جایگاه ویژه ی کوه و کوهستان در ذهن بشر گذشته را باید در این امر جستجو کرد. علاوه بر این پناهگاه های سنگی متعدد و غار های مسکونی که از رهگذر فعالیت های باستان شناسی شناخته شده همه در کوه ها و کوهستان جای داشته اند. از این نکته نیز نباید غافل شد که ابزار سنگی بشر پارینه، سنگ است و منبع سنگ، کوه. کوه در اندیشه های اساطیری جایگاه خدایان است، در یونان بلندترین کوه المپ(Olympe) بود که زیارتگاه زئوس خدای خدایان در این کوه قرار داشت. در واقع می توان گفت که پناه جستن خدایان به کوه و تولید مثل آنان در کوه و اقامتشان بر کوه از قدیم نمایانگر اهمیت و تقدس کوه بوده است.اما در سرزمین سومرو بابل در جنوب بین النهرین، به دلیل اینکه کوه مهمی وجود نداشت عبادتگاه های خود را کوه آسـا می ساختند، از جمله برج بابل را که شبیه کوه بود. در واقع زیگورات هاو اهرام و معابد چندین طبقه ی بلند در همه جا نمادی از کوه بوده اند و این پربیراه نیز نخواهد بود زیرا همانگونه که پس از ابداع خط و کتابت هیچ نشانه و حرفی بی جهت و از روی تفنن به کار نمی رفت پیش از آن نیز هیچ تصویری و حتی هیچ خطی بر سفالینه ها، مهرها، صخره ی کوه ها و دیواره ی غارها نیز از روی تفنن و صرفاً برای تزیین نقش نمی بسته است. در این میان شیوه ی معماری نیز حکمتی داشته و در پس آن معنایی نهفته بوده است.

توجه به مکان گزینی در یگان های نظامی، از موضوعات اساسی طراحان نظامی به منظور کاهش تلفات انسانی و تسلیحاتی است. لجستیک به عنوان یکی از ارکان اصلی درگیری های نظامی و در واقع ستون فقرات تمامی جنگ ها شناخته می شود. یکی از مهم ترین عوامل در طراحی لجستیکی، تعیین کانون، تمرکز و مکان یابی آن است. سامانه اطلاعات جغرافیایی با توان پردازشی بالا و مدیریت حجم بالای اطلاعات، فرماندهان و طراحان این عملیات را یاری می نماید. هدف از این پژوهش، شناسایی مناطق مستعد استقرار واحدهای آمادی در رزم جلو قبل از حضور فیزیکی، با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی و تصمیم گیری چندمعیاره فازی است. به همین منظور، عواملی از قبیل شیب، زهکشی، دید و اختفاء، خاک، کاربری اراضی، خطوط مواصلاتی، نزدیکی به یگان های مانوری، سازندها، نزدیکی به مناطق فرود بالگرد و فاصله از توپخانه سبک دشمن مورد بررسی قرار گرفت. پس از آماده سازی داده ها، عملیات فازی سازی انجام و در ادامه با معرفی قوانین مورد نظر کارشناسی در محیط متلب به صورت نظام فازی، الگو سازی شد. در نهایت با غیر فازی کردن این مجموعه، خروجی نهایی آماده و وارد محیط GIS گردید. نتایج پژوهش با توجه به بازدیدهای میدانی انجام شده، نشان می دهد که محدوده های پایکوهی، نیمه مرتفع و مناطقی که از نظر ژئومورفولوژی نظامی حائز اهمیت و مطابق ملاحظات این یگان هاست به خوبی استخراج گردیده است و GIS با تلفیق روش های تصمیم گیری چندمعیاره، می تواند جهت انجام تحلیل های نظامی با دقت مناسب، به منظور کاهش هزینه، زمان و تلفات، مؤثر واقع گردد.

آشکارسازی و شناسایی خودکار عوارض موجود در مناطق مختلف جغرافیایی با دقت بالا با توجه به اهداف گوناگون اعم از مدیریت شهری، اهداف نظامی و غیره از مسائل اساسی در شناخت پدیده های سطح محسوب می گردد. تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات مکانی (GIS) به همراه تصاویر اخذ شده از سنجنده های ماهواره ای با تلفیق الگوریتم های یادگیری عمیق نمایان سازی عوارض موجود در تصاویر را به خوبی ارتقاء داده است. در این پژوهش به ارائه روشی نو در تلفیق همزمان لایه های CNN و Pooling موجود در الگوریتم مورد استفاده پرداخته شده که در نهایت منجر به کاهش چشمگیر زمان آموزش شبکه با استفاده از داده های جامع آموزشی با دقت بالا و در عین حال حجم زیاد گردید. در این تحقیق با بهره گیری از آموزش شبکه به وسیله داده های آموزشی به آشکارسازی کشتی های موجود در تصاویر ماهواره ای با ایجاد یک شبکه تماماً کانولوشنال FCN پرداخته شده است. جهت ارزیابی عملکرد و دقت الگوریتم استفاده شده در یافتن و آشکارسازی کشتی های موجود در تصاویر ماهواره ای، با اعمال این الگوریتم آشکارساز بر روی چندین تصویر ماهواره ای دیگر از معیارهای ارزیابی Precision، Recall و F1-Score استفاده شد که مقادیر آن ها به ترتیب برابر با %100، % 61/97 و % 83/98 بوده است که نمایانگر دقت و قابل اعتماد بودن الگوریتم می باشد.

سیستان در طی تاریخ و به تناوب با نام های گوناگونی چونسکستان، سیستان، نیمروز و نامهای دیگری خوانده شده و جدا از نقشی که در تدوین تاریخ مذهبی ایران پیش از اسلام داشته در دوران اسلامی نیز از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. در مورد جغرافیای کنونی سیستان ابهام چندانی وجود ندارد ، اما دانسته های جغرافیایی در مورد ادوار گذشته ی سیستان، باتوجه به تغییرات پی در پی چهره ی زمین درین منطقه به هیچوجه کافی نیست و حلقه های گمشده ی زیادی در فرهنگ جغرافیای تاریخی سیستان وجود دارد. درین نوشتار سعی شده با تکیه بر منابع مکتوب باقیمانده از سیاحان، تاریخنگاران و جغرافیا نویسان ، موقعیت جغرافیایی یکی از مهمترین مراکز مورد بحث در منطقه یعنی زرین/زرنگ/ زرنج را در دوران تاریخی بررسی نماییم.

با رشد روزافزون سهم گردشگری در اقتصاد کشورها، امروزه توجه دولت ها و بخش های خصوصی بیش از پیش به سرمایه گذاری، برنامه ریزی و بازنگری مجدد در فعالیت های گردشگری معطوف شده است. برنامه ریزی سفر و تعیین مقاصد گردشگری یکی از مسائل مهم گردشگران محسوب می گردد. اگرچه شبکه جهانی وب و یا شبکه های اجتماعی موجود منبع مناسبی را برای شناسایی جاذبه های گردشگری فراهم می اورند، اما انتخاب یک یا مجموعه ای از مکان های گردشگری برای سفر، بطوریکه بتواند بیشترین شباهت را با علایق و ترجیحات گردشگران داشته باشد، به یک چالش در این زمینه تبدیل شده است. هدف از پژوهش حاضر، طراحی و توسعه یک سامانه توصیه گر گردشگری مبتنی بر وب GIS است که بتواند به صورت هوشمند مکان های گردشگری را به کاربران پیشنهاد و به بهترین شکل به نیازها و علایق آنها پاسخ دهد. این سامانه، با توجه به اطلاعات دموگرافیک گردشگران و مقایسه آن ها با اطلاعات جغرافیایی داوطلبانه (VGI) که گردشگران قبلی از جاذبه های گردشگری گزارش نموده اند، مکان های مناسب گردشگری را به گردشگران جدید پیشنهاد می نماید. سامانه مورد نظر این امکان را فراهم می سازد که گردشگران بتوانند به صورت داوطلبانه میزان علاقه و جذابیت مکان های گردشگری را بر روی نقشهOpenStreetMap مشخص کنند تا در موارد مشابه در اختیار سایر گردشگران قرار بگیرد. اجرای این سامانه در منطقه تاریخی شهر یزد نشان می دهد که بکارگیری آن می تواند نقش بسیار مهمی را در انتخاب جاذبه های گردشگری، مسیریابی و برنامه ریزی سفر، متناسب با علایق، ترجیحات و اطلاعات دموگرافیک گردشگران ایفا کند.

شناخت زمین و آشنایی با ویژگی های مختلف آن با استفاده از ابزارهای به روز و کارآمد عامل مهمی در دستیابی به برتری نظامی محسوب می شود. انتخاب مکان مناسب جهت استقرار سایت های دیدبانی و پست های استراق سمع در صحنه نبرد یکی از مهم ترین و در عین حال حساس ترین اقدامات فرماندهان نظامی محسوب می گردد. هدف از این پژوهش شناسایی و تعیین مناطق بهینه استقرار دیدبانها در منطقه نصرآباد اصفهان قبل از حضور فیزیکی، با در نظر گرفتن کلیه شرایط، محدودیت ها و قابلیت های موجود می باشد. جهت نیل به این هدف، عواملی از قبیل: شیب، جهت شیب، قابلیت دید و اختفاء، نوع لندفرم ها، زمین شناسی و نوع سازندها، نوع خاک، میزان دسترسی به شبکه راه ها و فاصله از دشمن مورد بررسی قرار گرفت. پس از آماده سازی داده ها و نقشه های موضوعی لازم، عملیات نرمال سازی روی لایه ها انجام شد. سپس توسط روش AHP و رویکرد فازی نسبت به وزن دهی لایه ها اقدام و با استفاده از عملگرهای فازی در محیطGIS، عملیات همپوشانی فازی (روی لایه ها انجام و پهنه بندی منطقه در پنج گروه بسیار مناسب، مناسب، متوسط و ضعیف و بسیار ضعیف مشخص گردید. نتایج پژوهش با توجه به بازدیدهای میدانی انجام شده، نشان می دهد که محدوده های نیمه مرتفع و مناطقی که از نظر ژئومورفولوژی نظامی حائز اهمیت و مطابق ملاحظات این مکان ها با بهره گیری از حداکثر میدان دید و شعاع عمل می باشد به خوبی استخراج گردیده است.

دسترسی سریع به اطلاعات مکانی یکی از اساسی ترین ارکان عملیات های حال و آینده محسوب می گردد. در این حوزه، موضوع مسیر یابی و آگاهی نسبت به جغرافیای نظامی منطقه عملیات از چالش های فرماندهان و مدیران در سطوح مختلف سازمان در رزم می باشد. سامانه Web-GIS ابزاری قدرتمند برای طراحی و برنامه ریزی هرگونه عملیات مکانی بوده و امکانات زیادی را در اختیار قرار می دهد. بخش عمده ای از اقدامات نظامی زمینی در نواحی برون شهری بوده و مسیرهای دسترسی تعریف شده زیادی از آن ها موجود نیست، لذا لازم است تا با ایجاد سامان ه ای مسیریاب بتوان مسیرهای مواصلاتی در این نوع مناطق را بررسی نمود. این تحقیق سعی بر آن دارد تا با ایجاد سامانه جامع GIS تحت وب، بتواند در یک شبکه جامع فرماندهی و کنترل در محیط کاربری با امنیت بالا، اطلاعات مکانی موردنیاز صحنه نبرد را ارائه داده و نیز فرآیند مسیریابی جهت طرح ریزی عملیات های آتی را مطابق با پارامترهای مدنظر انجام دهد. اطلاعات ورودی سامانه مسیریاب با استفاده از تکنیک مثلث بندی و با به کارگیری تابع هزینه مناسب در منطقه مطالعه پیش پردازش شده و موجب کاهش حجم داده و افزایش سرعت پردازش می گردد. این سامانه با به کارگیری پایگاه داده PostgreSQL، وب سرور آپاچی و افزونه های متن باز، تشکیل یک مجموعه عام المنفعه را می دهد. هم چنین سعی شده تا رابط کاربری ایجاد شده کاربرپسند بوده و حاوی ابزار کافی به منظور استفاده کاربران هدف باشد. به کارگیری سامانه مسیریاب Web-GIS، نقش اساسی این سامانه در موقعیت یابی در میدان نبرد، دسترسی به نقشه های اردوگاه ها و ایجاد سامانه جامع آفلاین، مدیریت لجستیک، فرماندهی و کنترل عملیات های نظامی آینده نمود پیدا خواهد کرد.

تشخیص وجود شناورها در نزدیکی ساحل و دور از آن یکی از مسائل مهمی است که کاربردهای زیادی در صنایع نظامی و غیر نظامی دارد. این کار برای راهبری ترافیک دریایی و امنیت ترافیک در دریا بسیار مورد مفید است. روش های سنتی تشخیص شناورها شامل استفاده از ناظر انسانی یا سیستم های ارسال کننده مشخصات در شناورها است. فنون نوین که داده های حاصل از منابع مختلف را ادغام می کنند، درحال توسعه هستند. در این پژوهش با استفاده از روش شبکه ی عصبی عمیق اقدام به بهینه کردن ترکیب کرنل ها (MKL) و درنهایت شناسایی کشتی ها در منطقه مورد مطالعه (خلیج فارس) شده است. بدین منظور از تصاویر راداری سنجنده سنتینل-1 و با استفاده از الگوریتم K-means، 365 نمونه آموزشی از دریا و کشتی ها در خلیج فارس در شرایط جوی مختلف تهیه شده است که 70 درصد از آن به عنوان داده آموزشی و 30 درصد به عنوان داده آزمون به شبکه معرفی گردید. نتایج شبکه معرفی شده نشان دهنده دقت 88 درصدی مدل در شناسایی و آشکارسازی شناورها در منطقه خلیج فارس براساس داده های آموزشی بود. درنهایت شبکه به منظور اعتبارسنجی در دو منطقه بندرعباس و بندرلنگه اجرا گردید نتایج حاصل از این پژوهش می-تواند به منظور حفاظت و امنیت کشتی ها در دریانوردی و کنترل عبور و مرور در آبراهه ها حائز اهمیت می باشد.