عباس ناصری طاهری

هدف این مقاله، مطالعه تطبیقی عملکرد دو طیف رسانه ای جریان ساز (خبرگزاری ایسنا، روزنامه شرق و شبکه خبری بی بی سی فارسی) و رقیب (خبرگزاری فارس، روزنامه کیهان و خبر صداوسیما) در مدیریت جریان خبری اسیدپاشی های اصفهان در بازه زمانی 24مهر تا 9 آبان 1393 بود. نمونه گیری به روش هدفمند انجام و برای تحلیل داده ها از دو روش تحلیل مضمون و تحلیل محتوای کمی استفاده شد. یافته های این پژوهش نشان داد که ایسنا پیشتازی جریان سازی خبری را بر عهده داشته و در کنار آن بی بی سی فارسی و روزنامه شرق در زنده نگاه داشتن این جریان خبری نقش داشته اند. در مقابل، خبرگزاری فارس، روزنامه کیهان و خبر صداوسیما در ابتدای شکل گیری جریان خبری، سکوت و پس از ایجاد جریان خبری به این موضوع وارد شدند. تأخیر در ورود، رویکرد انفعالی، زاویه نگاه حکومتی و زبان رسمی مهم ترین عواملی بود که باعث شد این طیف نتوانند تأثیر چندانی در مدیریت این جریان خبری داشته باشند.

دیدگاه‌های متفاوت و گاه متعارضی درباره تاثیرپذیری مخاطبان از مطالب سیاسی رسانه‌ها وجود دارد. نویسنده دراین مقاله کوشیده‌است تا مبانی نظری این اختلاف دیدگاه‌ها و جابه‌جایی های عمده روش شناختی را در بررسی تاثیرپذیری مخاطبان از مطالب سیاسی رسانه‌ها تبیین کند. همواره محققان به این پرسش اندیشیده‌اند که چه عواملی سبب شده است تا بحث درباره تاثیرپذیری مخاطبان از رسانه‌ها چنین طولانی و دنباله‌دار شود و نتایجی گاه متضاد و در تعارض کامل با یکدیگر به دنبال داشته‌ باشد. برخی از دیدگاه‌ها علت این تعارضات را در استفاده پژوهشگران از نظریه‌هائی می‌دانند که بر پایه روش‌های تحقیق نامناسب شکل گرفته‌اند و راه حل این تعارضات را دست‌یابی به نظریه‌ای جامع با به کارگیری روش‌های فراگیرتر می‌دانند. راه حلی که پیش روی همه محققان علوم اجتماعی قرار داشته‌است اما با موفقیت و پیشرفت بسیار کمی همراه بوده‌است. از این رو به نظر می‌رسد که نگاه تردید‌آمیز تاثیر رسانه‌ها بر مخاطب ریشه‌ای عمیق‌تر از این داشته باشد که کشف آن تنها در سایه توجه به ملاحظات فرهنگی، ایدئولوژیکی و فنی میسر می‌گردد.

اسلام مجموعه ای از قوانین، مقررات، ارزش ها و هنجارهاست که به صورت آیینی و نمادین بر نگرش و رفتار مصرفی مسلمانان تأثیر می گذارد. ازاین رو، میزان دینداری مسلمانان می تواند ارزیابی آنان را از آگهی های بازرگانی که حامل نمادی اسلامی است تعدیل کند. برای آزمون این تأثیر تعدیل کننده مثبت، پژوهشی آزمایشگاهی انجام شد تا تأثیر دینداری را بر نگرش مصرف کنندگان مالزیایی مسلمان به آگهی های بازرگانی را بررسی کند که در آن زنان باحجاب کالا تبلیغ می کنند. 120 دانشجوی زن مسلمان دانشگاه دولتی یو پی ام مالزی درچهار گروه در این پژوهش آزمایشگاهی شرکت کردند. آزمودنی ها در هر گروه، چهار آگهی بازرگانی را که یکی از آن ها بوسیله یک زن باحجاب و سه آگهی دیگر با استفاده از زنان بی حجاب تولید شده است تماشا کردند. سپس دیدگاه آزمودنی ها نسبت به هریک از این آگهی ها با استفاده از پرسشنامه سنجیده و پاسخ ها با استفاده از آزمون تحلیل چند متغیره کوواریانس تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان داد استفاده از زن باحجاب در تبلیغ کالا به گونة موثری بر ارزیابی آزمودنی ها از آگهی بازرگانی، نام تجاری کالای تبلیغ شده و قصد خرید اثر گذاشته است و میزان دینداری آزمودنی ها نیز نقش تعدیل کننده مثبتی در این فرایند داشته است. افزون بر این، یافته ها نشان داد که این تأثیر با نوع کالای تبلیغ شده ارتباطی ندارد.

هدف این مقاله مطالعه تطبیقی عملکرد رسانه های جمعی در جریان خبری ای است که رسانه های اجتماعی پیرامون خبر فوت مرتضی پاشایی ایجاد کردند. 9 سایت خبری یا خبرگزاری برتر انتخاب و مطالب آن ها در سه بازه زمانی پیش از فوت، از زمان فوت تا تشییع و هفته پس از تشییع تحلیل شد. همچنین نیم صفحه اول 24 روزنامه پرتیراژ کشور بررسی شد. از بین بخش های خبری صداوسیما نیز پنج بخش خبری و شبکه های ماهواره ای خبری، بی بی سی فارسی، من وتو و صدای آمریکا به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. سپس روند جریان سازی خبری استخراج و اقدامات هر یک از رسانه ها در مقاطع مختلف این جریان خبری مشخص گردید. برای تحلیل داده ها از دو روش تحلیل مضمون برای شناسایی مضامین و از روش تحلیل محتوای کمی برای شمارش واحدهای موجود در متن پیام ها استفاده شد. بر اساس یافته های این پژوهش سبقت رسانه های اجتماعی بر رسانه های جمعی در این جریان سازی خبری مشهود است. در موج اول، رسانه های اجتماعی پیشتاز بودند. در موج دوم، رسانه های جمعی سعی کردند، عقب افتادگی خود را از این حجم عظیم خبری جبران کنند و به سرعت وارد شده و تلاش نمودند با موج اول همراهی کنند. اما سرعت حوادث باعث می شود ابتکار عمل از دست رسانه های جمعی خارج شده و هیچ رسانه ای نتواند در موج سوم به مدیریت مطلوب جریان خبری خود بپردازد. موج تولید محتوا در شبکه های اجتماعی، رسانه های جمعی را غافلگیر می کند و سایت های خبری با پوشش همه جانبه خبری موضوع پاشایی، بیش از این که به فکر جهت دهی به افکار عمومی باشند، به فکر جذب یا نگه داشتن مخاطبان خود هستند.

از میان گونه های متنوع برنامه سازی (تلویزیونی)،مستند اجتماعی به علت مؤثر بودن درعرصه ی آموزش، ترویج فرهنگ و پرداخت به موضوعات مبتلا به مخاطبان،رمزگانی است که می توان بهوسیله ی آن ارجاعی به پیام های معروف و منکر داشت و در مخاطب انگیزشی مناسب و متناسب ایجاد کرد. از آنجا که مستند اجتماعی از وجود شخصیت، به ویژه شخصیت های واقعی بهره می جوید، زمانی که مستندساز از مقوله شخصیت استفاده می کند، می بایست به گونه ای شخصیت خود را انتخاب و روایت نماید که ارجاعی به پیام های معروف و منکر داشته باشد و در مخاطب انگیزشی نسبت به انجام معروف و انجام ندادن منکر ایجاد نماید؛ بنابراین در پژوهش حاضر از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با خبرگان، گردآوری داده ها و با روش تحلیل مضمون و گویه سازی، تحلیل آنها انجام شده که به مهم ترین مؤلفه های مؤثر در انتخاب و روایت شخصیت مستندهای اجتماعی به منظور اجرای صحیح فرآیند امر به معروف و نهی از منکر در رسانه،مانند انتخاب یک فرد معمولی با ویژگی های نظیر زندگی متحول شده، مسئله ای قابل درک، توانایی در معرفی خود و در آخر صورت و بیان جذاب،انتخاب الگوی والامقام یا فرد موفقِ نزدیک به فرهنگ مخاطب و کم حاشیه برای پاسخ به مسئله فیلم و...نائل گشته ایم.

با خروج امریکا از توافقنامه برجام، هر کدام از وب سایت های پرس تی وی و سی ان ان برای پوشش خبری این رویداد، در میدان تقابل دیدگاه ها، چارچوب ها، اولویت های رسانه ای ، فضای حاکمیتی و فرهنگی کشور متبوع خود قرار داشته و حجم زیادی از اطلاعات را به صورت قاعده مند، مطابق با ظرفیت های روزنامه نگاری آنلاین و در راستای خط مشی رسانه ای خود به مخاطبان عرضه کردند. بر این اساس هدف مقاله حاضر مقایسه نحوه پوشش اخبار خروج امریکا از برجام در وب سایت های پرس تی وی و سی ان ان است. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کمی استفاده شده است. جامعه آماری شامل تمام اخبار منتشر شده از تاریخ اعلام خروج امریکا از برجام به فاصله 20 روز است. یافته های مقاله نشان می دهد که هر دو وب سایت، موضوع خروج امریکا از برجام را بیشتر از نگاه سیاسی منعکس کرده اند. جهت گیری وب سایت پرس تی وی بیشتر منفی و جهت گیری وب سایت سی ان ان بیشتر خنثی بوده است. هر دو وب سایت مقامات رسمی کشور متبوع خود را در اولویت برجسته سازی قرار داده اند. پایبندی اروپا به برجام (به میزان 28.7 درصد) در وب سایت پرس تی وی و اقدام غیرقانونی و اشتباه ترامپ در خروج امریکا از برجام (به میزان 30.8 درصد) در وب سایت سی ان ان برجسته ترین موضوعات بوده است. وب سایت سی ان ان از ظرفیت همگرایی چندرسانه ای برای ارائه اطلاعات حداکثری به مخاطب در فضای محدود وب سایت بیشتر استفاده کرده است.

رسانه ها می توانند با تشویق جامعه به علم آموزی و بهبود جایگاه آن در جامعه، مسیر توسعه را هموارتر کنند. تلویزیون، یکی از مهم ترین منابع در دسترس مخاطبان برای آگاهی از اخبار علم و فناوری است و نقش مهمی در این فرایند دارد. یکی از راه ایفای این نقش مهم، استفاده از برجسته سازی علم و فناوری در اخبار است. روش انجام این پژوهش تحلیل محتوای کمی و جامعه آماری آن، همه بخش خبری پخش شده در نیمه دوم سال 1395 است. با استفاده از روش نمونه گیری نظام مند، 60 روز از اخبار بخش خبری ساعت 20 شبکه چهار سیما بررسی شد. نتایج پژوهش، نشان داد بیشترین فراوانی را در حوزه علم، دانشگاه و پژوهش، کمترین فراوانی را علوم تغذیه، داشته اند. در حوزه فناوری نیز بیشترین فراوانی را فناوری اطلاعات و فرش و نساجی کمترین فراوانی را در اخبار داشته اند. در ارائه این اخبار، بیشتر از قالب خبری صدای گوینده روی تصویر استفاده شده است. این اخبار بیشتر از نوع سخت خبر بودند. در این بخش خبری، اخبار داخلی بیشتر از اخبار خارجی ارائه شده و عمدتاً دارای ارزش خبری تازگی و در برگیری بودند. در میان منابع و کُنشگران حوزه علم، اعضای دولت بیش از سایرین برجسته شده و شرکت دانش بنیان و عموم مردم، کمتر مورد توجه بوده اند. حدود 75 درصداز اخبار علم و فناوری در نیمه ابتدایی اولویت این بخش خبری قرار داشت.

با توجه به تلاش های متعدد رسانه ای برای اسلام هراسی و ایجاد تصویری نامتناسب از اسلام، هدف این مقاله تصویرپردازی صحیح از اسلام در شبکه پرس تی وی است. در مرحله اول؛ دو نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپا و آمریکای شمالی و سایر بیانات مرتبط با موضوع، گردآوری و تحلیل مضمون شد و در قالب 15 موضوع و 7 محور کلی (هراس افکنی، تاریخ و تمدن غربی، اسلام اصیل، جامعه غرب، مسائل روز، رفتار های اسلام و غرب و اسلام و سایر مکاتب) دسته بندی و مبنای پرسش های مصاحبه قرار گرفت. در مرحله دوم 30 نفر از کارشناسان حوزه رسانه و دین به صورت هدفمند انتخاب و مصاحبه نیمه ساختاریافته شدند. پس از تحلیل محتوای کیفی متن مصاحبه ها در نهایت خروجی این قسمت در دو بخشِ ارزیابی وضعیت موجود شبکه پرس تی وی و پیشنهاد وضعیت مطلوب مدیریت پیام و محتوا برای این شبکه مطرح شد. راهکارهای پیشنهادی در سه حوزه برنامه سازی (مخاطب پژوهی، ساخت محتوا، توزیع پیام، رصدو بازخورد)، برنامه ریزی (درون شبکه ای و برون شبکه ای) و نیز ساختار سازمانی (کادرسازی و مسائل و رویکردهای سازمانی شبکه) دسته بندی و خلاصه شد. در نهایت چرخه پیشنهادی رسانه ای  مطروحه در این پژوهش برای اتخاذ سیاستی مؤثر و متناسب با اهداف شبکه بر مبنای شناخت رسانه و زبان آن ارائه شد.

این پژوهش به منظور شناسایی عوامل جذابیت رسانه های مجازی در حوزه خبر با استفاده ازروش گراندد تئوری انجام شده است. جامعه آماری به صورت نظری انتخاب و شامل خبرنگاران، اساتید دانشگاه و صاحب نظران در حوزه خبر می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه و پیاده سازی مصاحبه ها، کدگذاری و خلاصه سازی بوده و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از کدبندی و دسته بندی مقوله ها و تم ها انجام و سپس گزاره های به دست آمده از مصاحبه ها در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری گزینشی و کدگذاری محوری دسته بندی شده اند. در نهایت با بررسی شرایط علّی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدها، مقوله اصلی پژوهش یعنی «مؤلفه های جذابیت رسانه خبری مجازی» مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل داده ها، حاکی از این است که در شرایط علّی: «مؤلفه های جذابیت وب سایت خبری»، «ارتقاء کیفی رسانه»، و «فضای مجازی»، درعوامل مداخله گر: «تناقضات ایدئولوژیک»، «جناحی بودن رسانه»، «عدم جهانی شدن»، «مدیریت ناکارآمد سایت»، «ضعف تکنیکی و فنی سایت»، «اخبار کذب و ضد و نقیض»، «محتوای ضعیف و نامناسب»، «عدم روزآمدی» و «مشکلات سازمانی»، در شرایط زمینه ای: «متغیرهای آموزشی»، «متغیرهای مربوط به فضای مجازی»، «متغیرهای مدیریتی»، متغیرهای زیرساختی و «متغیرهای بین المللی» و در مورد راهبردها: «استراتژی های مدیریتی»، «استراتژی های کاربردی»، «استراتژی های بین المللی»، «استراتژی های پیشگیرانه» و «استراتزی های زیرساختی» بیشترین فراوانی و اهمیت را به خود اختصاص دادند. همچنین این نتیجه تایید شد که کیفیت محتوا و مطالب سایت خبری بر دیگر عوامل از جمله جذابیتهای بصری الویت دارد.