حامد شیری

یکی از مهمترین دگرگونی های کمی و کیفی رو به رشد در نهاد خانواده معاصر پدیده حضانت پذیری زنان است. مقاله حاضر در چارچوب مطالعات جنسیتی و با استناد به تحلیل و تفسیرهای نظریه فمینیستی علل و پیامدهای این پدیده را به مثابه یک مسئله اجتماعی مورد بررسی قرار داده است. از نظر روش شناختی این مطالعه با رویکرد نظریه مبنایی و عمدتاً کاربرد تکنیک مصاحبه با 20 نفر از زنان مطلقه شهرستان مریوان که تحت پوشش کمیته امداد بوده اند به اجرا درآمده است. یافته های پژوهش بر اساس مدلی پارادایمی و با استخراج 13 مقوله محوری در فرایند کدگذاری داده ها مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفته است: «جبر اجتماعی قانونی» و «عواطف مادرانه» موجبات علی حضانت پذیری را توضیح می دهند. «پایگاه طبقاتی» و «کودک همسری» شرایط زمینه ای؛ و «اختلافات زناشویی»، «ناتوانی مردان در تأمین هزینه های خانواده» و «خشونت خانگی» عوامل مداخله گر مؤثر در این وضعیت هستند. پیامدهای حضانت پذیری در مقوله های «فقر فزاینده»، «فشار نقش»، «وابستگی» و «احساس رهاشدگی» انعکاس یافته است. نهایتاً اینکه زنان با راهبردهای دوگانه «استیصال» و «تحمل» که بازنمای مواجهه ذهنی و پذیرش عینی حضانت-پذیری است نسبت به آن واکنش نشان می دهند.

دانشگاه جهان شهرگرا، دانشگاه مبتنی بر شیوه 2، دانشگاه پیوندی، دانشگاه فرهنگی و دانشگاه باز و گسترده، الگوهای ایده آل دانشگاه در جامعه دانش محور هستند که با تغییر و تحول در الگوی دانشگاه سنتی در نتیجه دگرگونی در واقعیت های اجتماعی جامعه معاصر پدیدار شده اند. مقاله حاضر در این چهارچوب تلاش می کند تا میزان همگرایی دانشگاه در ایران (مطالعه کیفی دیدگاه دانشجویان دکتری دانشگاه تهران) را با این گونه های تیپیک و شاخص های آن مورد بررسی قرار دهد. روش تحقیق کیفی با استفاده از تکنیک مصاحبه نیمه استاندارد به منظور گردآوری اطلاعات مورد استقاده قرار گرفته و داده ها از طریق تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج بیانگر این است که دانشگاه تهران به مثابه یکی از برترین دانشگاه های ایران نه تنها از نظر همگرایی و همسویی با شاخص های دانشگاه در جامعه دانش محور ضعف های اساسی دارد بلکه در مواردی الگو های دانشگاه سنتی نیز در آن با چالش های جدی مواجه است.

بررسی و سنجش نگرش های محیط زیستی با توجه به مسائل و مخاطرات موجود به یکی از مهم ترین موضوعات اجتماعی روز تبدیل شده است. در این چهارچوب مقاله حاضر تلاش کرده است محیط زیست گرایی ایرانیان و عوامل مؤثر بر آن را در مقایسه با وضعیت جهانی مورد سنجش قرار دهد. تبیین محیط زیست گرایی با ارجاع به رویکردهای نظری در قالب فرضیات چندگانه اثرِ رفاه اقتصادی یا فقر معیشتی، اثر سرمایه اجتماعی، اثر جنسیت و اثر دین و دین داری آزمون شده است. ازنظر روش شناختی پژوهش حاضر به شیوه اسنادی و تحلیل ثانویه داده های آخرین موج پیمایش ارزش های جهانی (موج 7) انجام شده است. موج هفتم این پیمایش در فاصله سال های 2020-2017 و در 59 کشور جهان (ازجمله ایران با نمونه 1499 نفری) به اجرا درآمد. یافته ها نشان می دهد ایران در خوشه بندی محیط زیست گرایی در خوشه 1 با نمره بالا و در رتبه 11 در بین 59 کشور جهان قرار دارد. یافته های تبیینی حاکی از آن است که محیط زیست گرایی -هم در ایران و هم در مقیاس جهانی- با تحصیلات، رفاه اقتصادی، مشارکت اجتماعی و ارزش های فرامادی رابطه مستقیم و با متغیرهای سن، فقر و دین باوری رابطه معکوس دارد. از دیگر یافته های مهم پژوهش، گرایش های محیط زیستی متفاوت ادیان جهانی است؛ درحالی که یهودیان اهمیت یکسانی برای رشد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست قائل اند، مسیحیان بیشتر حامی محیط زیست و مسلمان بیشتر مدافع رشد اقتصادی هستند.