حسن زریابی

موسیقی به عنوان زبانی جهانی، همواره در زندگی بشر جایگاهی پررنگ داشته و آثار عمیقی بر هنرها ازجمله سینما و انیمیشن، بر جای گذاشته است. در انیمیشن های موزیکال موفق جهان، موسیقی به مثابه ابزاری فعال در پیشبرد روایت کاربرد دارد. براین اساس، بررسی نقش روایی موسیقی در انتقال مفاهیم فرهنگی   اجتماعی به کودکان، اهمیت ویژه ای می یابد. پژوهش حاضر با روش کیفی، به تحلیل نقش موسیقی در ساختار روایی انیمیشن های موزیکال کودکان پرداخته و دو نمونه موفق خارجی و داخلی، مجموعه اِزمِی و روی و قصه های ریرا را به صورت تطبیقی مقایسه می کند. چارچوب نظری بینارشته ای این مطالعه، متکی بر نظریات ژانر موزیکال ریک آلتمن ، تحلیل حالات موسیقایی فیلیپ تگ و روایت شناسی مایکل تولان است. یافته ها نشان می دهند که موسیقی در قالب های ساده و قابل فهم برای کودک و با بهره برداری مناسب از پارامترهای موسیقایی، می تواند هم زمان با گره گشایی داستان و بر اساس ساختار سه پرده ای «تعلیق، اقدام، حل»، نقشی تعیین کننده در انتقال مفاهیم فرهنگی و اجتماعی ایفا کند. در اِزمِی و روی ، تعبیه یک ترانه ثابت در نقطه عطف و یک ترانه متغیر در دیگر بخش های روایت، موجب جذابیت بیشتر شده و پیوند عاطفی کودک با شخصیت ها را نیز تقویت می کند. در مقابل، قصه های ریرا باوجود جذابیت فرهنگی، به دلیل عدم استفاده از خواص دیالوگی فرم موسیقایی، کم توجهی به اهمیت طنین و تونالیته در بازگویی روایت و اتکای بیش ازحد به روایت کلامی، از ظرفیت کامل موسیقی در روایت بهره نمی برد. بهره برداری از این الگوها، مسیری موفق برای درک نقش موسیقی در انیمیشن های کودکانه ارائه کرده و به ارتقای استانداردهای تولید آثار موزیکال داخلی یاری می رساند.

انیمیشن از مهم ترین قالب های برنامه سازی تلویزیونی ایران است. گروه های سنتی متنوعی- بویژه کودکان و نوجوانان- به تماشای برنامه های شبکه های مختلفی چون پویا و امید می نشینند. در رقابت سخت بین شبکه های تلویزیونی صداوسیما و شبکه ها ی خارجی و رسانه های مختلف، انیمیشن هایی موفق می شوند که مخاطب خود را بهتر شناخته و تولیدات مفهومی خود را براساس نظرات آنها پایه ریزی کنند. هدف این پژوهش، سنجش نگرش کودکان ایرانی پیرامون ظاهر بصری شخصیت ها در انیمیشن تلویزیونی است. بر همین اساس، مؤلف با استناد به پاسخ پرسش نامه هایی که به مخاطبان کودک در سراسر ایران ارائه شد، این پژوهش را انجام داده است. جامعه آماری پژوهش، شامل کودکان پسر و دختر 6 تا 11 سال (مقطع ابتدایی سال های اول و دوم) در کشور بود. پرسش نامه ها نیز بر سنجش میزان علاقه مندی کودکان شاخص هایی مانند رنگ، لباس، مو، چشم و دیگر شاخص هایی از این قبیل متمرکز بود. کودکانی با تفاوت های فرهنگی- اجتماعی از پنج ناحیه کشور (ساری، مشهد، زاهدان، بندرعباس، یزد، سنندج و تبریز) به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و با گردآوری پرسش نامه های حضوری و تجزیه وتحلیل داده ها به صورت توصیفی، این پژوهش از بین 1393 نفر فراوانی بین دختر و پسر به انجام رسید. علاقه مندی بیشتر کودکان ایرانی به رنگ های گرم، فضای بومی و سنتی، خطوط منحنی، منظم، اشکال پرداخت شده، اندام متوسط، قدبلند، ابروهای ناپیوسته، موهای روشن، چشم روشن شخصیت ها بود این ویژگی ها، شاخص هایی هستند که می توانند برای خلق برنامه های تلویزیونی، موردتوجه هنرمندان انیمیشن قرار گیرند تا براساس سلیقه مخاطبان، آثاری جذاب تولید کنند.