عباس همامی

عباس همامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۵۸ مورد از کل ۵۸ مورد.
۴۱.

بررسی و تحلیل تقدم یا تاخر حکومت دینی نسبت به جامعه دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 129-141

کلیدواژه‌ها: حکومت حکومت دینی جامعه دینی حاکم مردم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۸ تعداد دانلود : ۳۵۶
با استنباط از آیات و روایات شاهد شکل گیری اصطلاحاتی همچون حکومت دینی و جامعه دینی هستیم. در این بحث از بین دانشمندان اسلامی عده ای همچون امام خمینی(ره)- شهید صدر و... قایل به تقدم حکومت دینی بر جامعه دینی شده اند. که عمده دلایل آنها عبارتند از: ضرورت تشکیل حکومت دینی به جهت سهولت در تربیت دینی مردم و در نتیجه آن تامین امنیت، توسعه و عمران، گسترش نظام تعلیم و تربیت اسلامی. این عده از آیات و روایات ادله ای بر تقدم حکومت دینی نسبت به جامعه دینی اقامه می کنند. در مقابل این افراد، گروهی قرار دارند که تشکیل حکومت دینی را نتیجه شکل گیری و هویت کامل جامعه ی دینی می دانند. این عده نیز به دسته ای دیگر از آیات و روایات استدلال می کنند که در آنها بر تقدم جامعه دینی به نسبت حکومت دینی تاکید شده است. در مقاله به بررسی دو دیدگاه پرداخته شده است و نتیجه این پژوهش نشان می دهد که تقدم حکومت دینی نسبت به جامعه دینی و یا عکس آن، موضوعی اختلافی و جدل الطرفین است که هیچ یک نسبت به دیگری به صورت اطلاق اولویت نداشته بلکه هر کدام نسبت به دیگری با توجه به ادله قرآنی و روایی به شکل نسبی قابل دفاع است.
۴۲.

بازشناسی مفهوم نبوت و برخی از لوازم و توابع آن در قرآن کریم و عهد عتیق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 75-106

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم عهد عتیق نبوت اسلام یهود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۹ تعداد دانلود : ۴۹۹
نبی از ریشه نبأ به معنی خبرآورنده و نبوت به ضم نون جایگاهی همراه با علو شأن و مرتبتی والاست. نبوت در قرآن کریم شامل مردانی است که واجد صفات بارز و واسطه فیض الهی می باشند. این مسئولیت در عهد عتیق برعهده زنان و مردانی است که از نظر روحانی برتر از سطح مردم عصر خود بودند. مقاله حاضر در سه بخش تدوین شده است. مفهوم نبوت و لوازم و توابع آن در دو کتاب قرآن کریم و عهد عتیق به تفکیک تشریح، و در بخش سوم مورد تحلیل و بررسی تطبیقی قرار گرفته است. در بررسی مفهوم نبوت در دو کتاب مقدس، مشخص گردید که وجوه اشتراک در شخصیت و سیره پیامبران بیش از وجوه افتراق است. موارد اختلافی متأثر از مراتب و شرایط عصر پیامبران و نیز ناشی از برداشت پیروان آنان می باشد. ارایه تصویری متناقض در ساختار شخصیتی پیامبران که در برخی موارد در عهد عتیق مشاهده می شود، محل تأمل و صرفاً از سوی پیروان و معاندان، بر کتاب مقدس تحمیل شده است. طبعاً تقویت وجوه مشترک در احکام، شریعت و مفهوم نبوت، بستری مناسب برای مطالعات تطبیقی و هم زیستی و تعامل بیشتر پیروان دوکتاب مقدس است.
۴۳.

بازنگری قصه خلقت آدم در قرآن و تورات با تاکید بر سبکهای داستان گوئی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۹ 53-76

کلیدواژه‌ها: قصه اسطوره تمثیل خلقت تورات قرآن سبک داستانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۷ تعداد دانلود : ۳۱۱
قرآن کتاب هدایت بشر در تمام اعصار است و بدین منظور از شیوه های متفاوت بیانی بهره گرفته است. در قرآن کریم نیز خداوند متعال به منظور تسریع در فهم و آسان سازی مطالب و تنزّل مفاهیم عمیق معنوی ،در روح و جان آدمی، از قالب قصه و در قصص از سبکهای مختلف بیانی بهره برده است که بخش قابل توجهی از آیات را به خود اختصاص داده است.داستان خلقت از جمله حکایتهای مطرح شده در قرآن و تورات میباشد که در این مجال به بررسی شیوه های انتقال مفاهیم اخلاقی و معرفتی در این قصه میپردازیم.
۴۴.

ریشه های غالیانه ولایت عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۴ 23-44

کلیدواژه‌ها: جهان بینی غلات ولایت عرفانی متصوفه غلو تقمص اسم اعظم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۳۵۶
کنکاش در جهان بینی غلات شیعه ،علی رغم ازبین رفتن اکثر آنها، از جهاتی می تواند مفید و کاربردی تلقی شود . شبیه آنچه در مقاله حاضر در بحث ولایت عرفانی صورت گرفته، چرا که در اینجا، بر خلاف تاریخچه مشهور ولایت یعنی انتساب به متصوفه و یا شخص حکیم ترمذی، با ارائه چار چوب وریشه هایی از آن در غلات شیعه ، تا حدودی به حل ابهام برخی آموزه های متصوفه یا غلط انگاری مستشرقان در حوزه تصوف، پرداخته است. بدین صورت که در تاویلات ذوقی و بی مبنای غلات، که ما ان را غلو یا گزافه گویی می نامیم ، شریعت دارای دو لایه ظاهر و باطن است ومنشا، این دو گانگی ، خداییست که یک وجه فنا ناپذیریاآسمانی و پنج وجه فنا پذیریازمینی دارد.واین وارث خدای آسمانی بودکه متولی باطن شریعت بود. و هر یک ازاین وجوه از طریق حلول به پیامبران صامت و ناطق منتقل می شد . در نتیجه چه خدایان اسمانی یا اعظم وچه خدایان زمینی، فقط از جسمی به جسمی دیگر در می امدند یادچار تقمص یا تناسخ می شدند.وارث خدای اسمانی یا اعظم بعد ها در متصوفه ، به شکل معتدل تری تبدیل به اولیاء شد. و حتی درلغت، «ولی» بقاء بالله و رب تعریف گشت. این ولی در غلات چون از ظاهر شریعت که برای عوام بود گذشته بود و خود در واقع خدا بود هیچ تکلیف و حرام و بهشت و جهنم اخروی و حتی مرگ ظاهر ، برایش متصور نبود .
۴۵.

قبض و بسط عصمت انبیاء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۵ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۲ 27-40

کلیدواژه‌ها: قبض بسط پیامبران عصمت معصومیت گناه خطا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۲ تعداد دانلود : ۳۶۳
باعنایت به ظاهر برخی آیات قرآن که عدم پیراستگی رسولان الهی ازآن برداشت می شود، قبض وبسط عصمت انبیا، نگاهی جدید به معصومیت پیامبران الهی است، وهدف آن حراست از کیان عصمت و نفی تعلیل هایی است که منجر به گناهکار ویا خطاکار دانستن پیامبران می شود.در این نظریه، پیراسته بودن انبیا،ثابت ومسلم است وگزینه های رفتاری پیامبران با فرض منزه بودن ایشان تحلیل می شود. چنانچه شاخص های ساختاری عصمت، مانند وحی ، اراده وعلم معصوم، پویا باشند ودرنتیجه زمینه برای عصمت ورزی آنان به خوبی فراهم باشد، پیامبران در حالت بسط عصمت بسر خواهند برد، درغیر این صورت دارای حالت انقباض عصمت می باشند. قبض بودن عصمت حالتی است که درآن محدودیت در استفاده از امکانات عصمت برای انبیا وجود داردوبه معنی گناهکار وخطاکار بودن ایشان نیست؛ این حالت می تواند به وسیله ی توبه و انابه، به بسط عصمت تبدیل شود. چنانچه پیامبری درحال قبض عصمت بود ودر مدیریت حادثه ای، موضعی را اتخاذ وعملی راانجام داد، این عمل به دلیل اینکه در یک بستر معصومانه بوده است،"بهترین انتخاب"خواهد بودو"ترک بهترین انتخاب" رخ نداده است وعتاب الهی درچنین رخدادهایی عموماقابل تاویل می باشد، واستغفارپیامبران بعدازاین حوادث، درواقع طلب مدارج بالا ی عصمت و رسیدن به حالت انبساط عصمت می باشد.
۴۶.

معناشناسی توصیفی تکامد اسمی منهاج و آسیب شناسی سه ترجمه ی آن (میبدی، مکارم شیرازی و انصاریان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۲ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 7-27

کلیدواژه‌ها: معناشناسی توصیفی تکامد اسمی منهاج آسیب شناسی ترجمه روابط هم نشینی و جانشینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۵۱۶
فهم قرآن و معنای آن در گرو فهم مفرده ها و مفاهیمی است که زنجیروار به هم پیوسته و در ارتباطند. تکامد اسمی دسته ای از واژه های قرآن هستند که تنها یک بار در قرآن کریم به کار رفته اند. لذا از نظر اهمیت به دلیل دشواری در فهم، نیاز به معناشناسی دارند. بر همین اساس لازمه فهم واژه های تکآمد، بررسی و شناسایی ساختار، ریشه و واکاوی معنای آنها در کتب لغت و بررسی روابط هم نشینی و جانشینی می باشد؛ تا هم ابزار شناخت درست و دقیق قرآن فراهم گردد و هم ترجمه ها و تفسیرهایی که با بی توجهی معنای این کلمات دچار لغزش شده اند، آسیب شناسی گردند و در نتیجه الگویی مناسب برای معنا و ترجمه آنها ارائه گردد. بنابراین در مورد واژه منهاج در آیه 48 سوره مبارکه المائده به عنوان یک واژه تکامد اسمی مراحل فوق طی گردید و معنای واقعی آن با توجه به ریشه،ساختار از دل کتابهای لغوی بیرون کشیده شده؛ و مفهوم آن با عنایت به سیاق و روابط هم نشینی با واژه شرعه و روابط جانشینی با واژگانی که از لحاظ معنایی شبیه به واژه منهاج بودند از قبیل: صراط، سبیل، نجد، فجّ، حبک، جدد و ریع بررسی شده است نتیجه آن که اگرچه واژگان به ظاهر ترادف معنایی دارند اما این ترادف نسبی بوده و مطلق نیست. بلکه هر واژه ای از لحاظ خصوصیت معنایی مفهومی مستقل از دیگر واژه ها دارد و واژه منهاج نیز به معنای راه روشن و آشکار است. و در نهایت سه ترجمه (میبدی، مکارم شیرازی و انصاریان) از واژه مذکور مورد آسیب شناسی قرار گرفته اند و ترجمه پیشنهادی نگارنده بیان گردیده است.
۴۷.

جایگاه عقلانی اخلاق و محبّت در ادیان توحیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۳ بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲۸ 5-32

کلیدواژه‌ها: عقل حسن و قبح مصلحت و مفسده اخلاق محبت ادیان توحیدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۳۵۵
از مشترکات ادیان توحیدی، تأکید بر ارزشهای اخلاقی و تزکیه گفتار و رفتار است؛ ازاین رو، اخلاق می تواند نزدیک ترین ساحت ادیان به همدیگر برای گفت وگو باشد. این نکته مبتنی بر آن است که وجه مشترک اخلاق در ادیان یعنی عقلی بودن آنها در نظر گرفته شود. محبّت نیز خاستگاه مشترک ادیان است؛ چه دین با استناد به آیات و روایات چیزی غیر از محبّت نیست و محبّت نیز جز با اطاعت و امتثال دستورات خداوند که در قالب دین ارائه شده است، میسّر نمی گردد. در نوشتار حاضر، با پیش کشیدن مباحث عقلی از جمله حسن و قبح ذاتی و نقش این دو در مصالح و مفاسد احکام و دستورات که جنبه اخلاقی ادیان توحیدی در نظر گرفته شده و از روی محبّت امتثال می یابند به جایگاه یکسان اخلاق و محبت در این ادیان پرداخته شده است و از این طریق تلازم عقل و دین و ابتنای دین بر محبّت تبیین شده است.
۴۸.

بررسی عقلی و شواهد قرآنی، روایی بر اثبات مفهوم خلود به معنای عدم پیوستگی عذاب در جهنم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۷ 43-66

کلیدواژه‌ها: خلود جاودانگی بقاء دوام برزخ عذاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۳۷۹
یکی از صفاتی که قرآن کریم برای اهل بهشت و دوزخ مطرح کرده است خلود و جاودانگی است. خلود در بهشت با فضل الهی قابل توجیه است اما خلود در دوزخ موجب طرح شبهاتی گردیده است از آن جمله مقید شدن جاودانگی عذاب به وجود آسمانها و زمین و عدم تناسب کیفر خلود با گناه عاصی با توجه به عمر محدود انسان. لذا در بررسی انجام شده با توجه به شواهدی همچون: خلود به معنای مکث طولانی، زمانی بودن کلمه دامت، استثناهایی که در آیات خلود به کار رفته است، عدم اطلاق کلمه خالد به خداوند، خلود نوعی، خلود عذاب در بهشت و جهنم برزخی، سنخیت جهنم با دنیا و تناسب فعل و جزاء یا قائده مقابله به مثل، مبرهن می گردد که مطلق و حقیقی انگاشتن معنای خلود قابل تأمل است.
۴۹.

راهکارهای حلّ تعارض ظاهری عرفی بودن و ذوبطون بودن زبان قرآن؛با تأکید بر تفسیرآیه 103 نحل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ ۴۵-۶۴

کلیدواژه‌ها: آیه 103 نحل زبان عرفی ذوبطون بودن تعارض ظاهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۵ تعداد دانلود : ۲۷۱
بسیاری از قرآن پژوهان با تکیه بر تفسیر آیات متعددی که زبان قرآن را «عربی مبین» و قرآن را «بیانٌ لِلناس» اعلام کرده اند، به «عرفی بودن زبان قرآن» نظر داده اند. از سوی دیگر همین اندیشمندان با تکیه بر روایات تفسیری و ظهور برخی از آیات دیگر به «ذوبطون بودن قرآن» معتقد شده اند. پذیرش توأمان این دو، به نوعی تعارض ظاهری می انجامد. این پژوهش که از نوع کتابخانه ای است و به روش توصیفی، تحلیلی به انجام می رسد ابتدا به تبیین تفسیر آیات مرتبط می پردازد و سپس راهکارهای پنجگانه ای را برای حل آن پیشنهاد می کند. نتیجه به دست آمده از این راهکارها آن است که بطون قرآن نیز بخشی از همان معارف و مقاصد نهفته در درون آیات نازل شده به زبان عرفی است، که طی فرایند مشخصی بر مخاطبان وحی مکشوف می شوند.
۵۰.

نقدی گذرا بر اندیشه ی «یوسف درّه حدّاد» مبنی بر نصرانیت قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۸ 25-40

کلیدواژه‌ها: مستشرقان یوسف دره حداد نقد اندیشه ها نفی نصرانیت قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۴۱۰
در مقاله ی حاضر، ضمن معرّفی اجمالی یوسف درّه حدّاد (1913 1979م)، نویسنده و اسقف مسیحی لبنانی و سوری الاصل، و مهم ترین آثار وی، مهم ترین استدلال های وی مبنی بر نصرانیت دعوت قرآن که عبارتند از: «حصر خطاب قرآن درباره ی اهل کتاب به بنی اسرائیل»، «معنای «نصاری» در اصطلاح قرآن»، «یکی بودن انجیل»، «انحصار رسالت مسیح(ع) در قلمرو تورات» و «انحصار دعوت مسیح(ع) به توحید توراتی» که غالباً براساس تفسیر آیات قرآن صورت گرفته، بیان گردیده و در پایان نظرات وی بررسی و مطابق روش های علمی معناشناسانه استدلال های وی ارزیابی علمی و نقاط لغزش وی بیان شده است. مهم ترین نقدهای وارد بر نظر یوسف درّه حدّاد عبارت است از: «عدم توجّه به تمام آیات مرتبط با موضوع»، «عدم توِجّه کافی به علم لغت و شیوه ی استعمال واژگان نزد عرب زبانان»، «عدم توجّه به مباحث تاریخی» و «نداشتن دلیل معتبر علمی».
۵۱.

روایات اسما و صفات و اثبات وجه امکانی واجب الوجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 213-228

کلیدواژه‌ها: اسماء صفات حدوث اسماء وجه امکانی واجب الوجود الهیات سلبی الهیات ایجابی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۳۳۷
احادیث، سه گانه ای از اثبات تا نفی اسماء و صفات را بیان کرده که در طول تاریخ محل نزاع و پدیدار شدن مکاتب مختلف کلامی، فلسفی و عرفانی شده است و از الهیات سلبی تا الهیات ایجابی را در بر گرفته است؛ این پژوهش با تمرکز بر روایات اسماء و صفات، خاصه روایات حدوث اسماء و استخراج مبانی عقلی از این روایات، تئوری «وجه امکانی واجب الوجود» را پردازش کرده و آن را معیاری برای تبیین و وجه الجمع اختلاف نظرات در حیطه الهیات سلبی و ایجابی قرار داده است.
۵۲.

ساختار سبع مثانیِ قرآن کریم(نظریه ای جدید در باب چینش سوره ها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۷ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 119-163

کلیدواژه‌ها: چینش سوره ها تناسب سوره ها گروه سوره ها احزاب هفتگانه سور احزاب چهارگانه سور زوجیت سوره ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۷ تعداد دانلود : ۴۹۸
مسأله ترتیب سوره ها در مصحف، یکی از مسائل مهم تفسیری و علوم قرآنی است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. دانشمندان علوم قرآنی و مفسران غالباً یا این چینش را ناشی از اجتهاد صحابه می دانند و یا صرفاً این چینش را چینشی توقیفی بر اساس طول سوره ها محسوب می کنند، در این میان برخی نیز توجه خود را به چینشی دیگر از سوره ها، یعنی چینش نزولی معطوف کرده اند. البته معدودی از دانشمندان علوم قرآنی و مفسران، علاوه بر باور به توقیفی بودن ترتیب سوره ها به حکیمانه بودن این چینش نیز اعتقاد داشته و در راستای تبیین حکمت چینش سوره ها، نظراتی را مطرح کرده اند. نظریه تناسب خطی سوره ها، نظریه احزاب چهارگانه با محوریت سوره بقره و نظریه احزاب هفتگانه مکی- مدنی شامل زوج سوره ها، سه نظریه ای است که تاکنون در این باره مطرح شده است. در این مقاله ابتدا این سه نظریه مطرح و مورد نقد و بررسی قرار می گیرد، آنگاه با تصحیح و تکمیل نظریه سوم، نظریه جدیدی درباره نظام و چینش سوره ها در قرآن مطرح می گردد.
۵۳.

نحوه استفاده شیخ طوسی از روایات در تفسیر التبیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۹ 7-33

کلیدواژه‌ها: شیخ طوسی التبیان فی تفسیر القرآن روایات تفسیری خبر واحد تفسیر اجتهادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۴۸۲
نخستین گام های مفسران در تدوین تفاسیر، جمع آوری روایاتی بود که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم به تفسیر آیات می پرداخت، روایاتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و یا ائمه (علیهم السلام) که در تفسیر آیات به آن استناد می شد، این روش در عصر حضور و پس از آن نیز روش معمول برای تفسیر قرآن کریم بود تا اوایل قرن چهارم هجری که جهان اسلام با تحول دانش تفسیر مواجه شد و با رشد عقل گرایی به ویژه در مدرسه تفسیری بغداد که بعدها این دستاورد فراگیر شد و مرزها را درنوردید؛ مفسران رو به تفسیر اجتهادی آوردند و از این رو روایات تفسیری نه به عنوان تنها منبع، بلکه در کنار سایر منابع در اختیار مفسر قرار گرفت، از این میان شیخ طوسی در التبیان فی تفسیر القرآن علیرغم اینکه خبر واحد را در تفسیر فاقد حجیت می شمارد، اما به صورت گسترده از آن بهره گرفته است، این روایات در اغلب موارد فاقد سند هستند اما در تفسیر آیات، تبیین مباحث علوم قرآنی و تبیین آیات الاحکام، تبیین قصص قرآنی، نقد روایات دیگر، تأیید و یا تقویت اقوال مفسران و همچنین در تبیین مباحث کلامی مورد استفاده قرار گرفته اند؛ وی گاهی به نقد سندی و متنی هم پرداخته است اما وجه اکثری در نقد متنی روایات است.
۵۴.

پیوند دعا و ربوبیت از نگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ ۱۲۶-۱۰۷

کلیدواژه‌ها: ربوبیت دعا رابطه دعا و ربوبیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۲۵۶
در ادیان الهی توحید جنبه ها و وجوه مختلفی دارد. یکی از وجوه توحید و خداشناسی توحید در عبادت است. مخلوقات به نحوه تکوینی و تشریعی در جستجوی کمال مطلق یا صیرورت به سوی خداوند هستند، دعا و نیایش از سوی آدمیان جلوه کمال جویی و کمال خواهی آدمی است. انسان فاعل علمی است و بنا به علم خود می تواند عمل اختیاری انجام دهد بنابراین شناخت خداوند به عنوان مبدأ و منتهای عالم مخلوقات سبب می شود که آدمی همواره در اعمال خود متکی به لطف و رحمت الهی باشد و خیر و کمال خود را از خداوند مسألت کند، چون مدب ّر حقیقی عالم موجودات ذات پاک الهی است و آدمی با تکیه بر ربوبیّت خداوند می تواند وی را پرستش کند و عرضه نیاز به درگاه وی آورد. رابطه ربوبیّت و دعا در مقاله حاضر بررسی می شود و با تکیه بر آیات قرآنی مدلّل می گردد که ربوبیّت تام الهی مبنای دعا و نیایش است.
۵۵.

تثلیث در عهد جدید و نگاه قرآن کریم در این زمینه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 209 - 245

کلیدواژه‌ها: تثلیث مسیحیت عهد جدید روح القدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶ تعداد دانلود : ۱۴۷
در عهد جدید عیسی «مولود مقدس»، «بنده خدا»، « پسر انسان»، «مسیح»، «منجی»، «شبان نیکو»، «صورت خدای نادیده»، «پسر خدا»، «کلمه خدا» و نهایتاً در انجیل یوحنا و نوشته های او و رساله های پولس و اعتقادنامه ها، عیسی «خدا» نامیده می شود. اما در قرآن کریم عیسی علیه السلام با عنوان «پیامبر بزرگ»، «پیامبر اولو العزم»، «روح الله»، «کلمه الله»، «مؤید به روح القدس»، «دارای خلقتی استثنایی و معجزه آسا»، «عبد و بنده خدا»، «نشانه نزدیکی قیامت» ذکر شده است و فرزند خدا و یا خدا معرفی نمی شود. روش این مقاله، ﺗﻮﺻیﻔی- تحلیلی و در عین حال تاریخی و مقایسه ای (تطبیقی)و کتابخانه ای و در مواردی هم معناشناختی است. آنچه در عهد جدید (در بخش «عیسی خدایی» آن) موجود است «تثنیه» است نه «تثلیث»، یعنی فقط از «پدر» و «پسر» سخن به میان آمده است. قرآن بر اساس نظام توحیدی، با صراحت و قاطعانه به انکار و نقد آموزه تثلیث پرداخته و با رد هرگونه اعتقاد به الوهیت عیسی مسیح علیه السلام یا همانیِ الله و مسیح، این عقیده را کفرآمیز و شرک آلود و غلوآمیز خوانده است.
۵۶.

دیدگاه تاریخمندی احادیث نبوی با تأکید بر مبانی، شواهد و پیامدها؛ بررسی و نقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ ۹۰-۶۹

کلیدواژه‌ها: تاریخمندی حدیث احادیث نبوی مبانی پیامد نقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۰ تعداد دانلود : ۲۵۷
موضوع مقاله حاضر، بررسی و نقد دیدگاه تاریخمندی احادیث نبوی با توجه به مبانی و پیامدهای آن است. تاریخ مندی، نظریه ای مبتنی بر اعتقاد به نقش تاریخ و شرایط مکانی و زمانی احادیث نبوی در محتوای آن و در نتیجه محدود نمودن پاسخ گویی احادیث به نیازهای عصر صدور و انکار نقش فرازمانی و فرامکانی احادیث است. این مسئله از آن جهت دارای اهمیت است که احادیث نبوی آثار و برکات مختلفی در زندگی امروزی افراد دارند، اما دیدگاه تاریخ مندی، کارکرد احادیث را در هاله ای از ابهام قرار داده است. دیدگاه تاریخ مندی، گرچه در فلسفه غرب به لحاظ مسائل فهم برجسته شده و مورد تأکید قرار گرفت. اما در میان اندیشمندان اسلامی در شکل بومی خود تعبیر و تفسیر شد و براساس مبانی مختلفی از جمله برخی مبانی قرآنی و روایی مورد پذیرش عده ای واقع شد. این نظریه بر شواهد مختلفی از جمله شاهد زبانی، احکام منطقه ای و تاریخی و امضایی بودن بخشی از احکام شریعت استوار است. اما در نقد تاریخمندی همین بس که مبانی و شواهد دال بر آن خود نقدپذیر بوده و در نتیجه با گذشت زمان، غبار تاریخ موجب فرسودگی محتوایی و ناکارآمدی احادیث نبوی نخواهد شد بلکه این احادیث با فرض صحت و اعتبار سندی و متنی، کاربردهای مختلفی در شئون زندگی امروزی بشر دارد.
۵۷.

خوانشی تحلیلی- توصیفی بر سنت استدراج الهی با تاکید بر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۷ 189 - 204

کلیدواژه‌ها: قرآن سنت استدراج عذاب جامعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۲۷
سنت های الهی همان قوانینی هستند که خدای متعال در جهت تدبیر جهان هستی, به مرحله اجرا گذاشته است. قرآن کریم در نقل سرگذشت فردی انسان و نیز اقوام و تمدن های گذشته، از حوادثی یاد می کند که به مثابه قوانینی کلی، در صورت فراهم آمدن زمینه هایش، هر زمان قابل تکرارند. استدراج یکی از این سنت هاست. استدراج به معنای سقوط تدریجی و مرحله به مرحله و نزدیک شدن به عذاب به صورت غیرمحسوس است. این سنت در هر دو حوزه فردی و اجتماعی رخ می دهد. تحقق این سنت معلول عواملی است که ارتباط زیادی با رفتار افراد جامعه دارند و شناخت آن عوامل می تواند مانع نجات جامعه از نابودی شود و در عین حال گرایش به معنویت و حرکت به سوی تمدن مطلوب را به ارمغان آورد. مطالعه معناشناختی مفهوم استدراج در قرآن، و بررسی آرا و دیدگاه دانشمندان مسلمان درباره عوامل و فلسفه سنت استدراج، هدف اصلی این جستار است.
۵۸.

مقایسه دو مفهوم امت وسط و قوم برگزیده بر مبنای قرآن کریم و عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۴ ۲۵۴-۲۲۹

کلیدواژه‌ها: امت وسط قوم برگزیده قرآن کریم عهدین آیه 143 سوره بقره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۶۴
در قرآن کریم و عهدین، واژه هایی نزدیک به هم وجود دارد. یکی از این واژه ها امت وسط در قرآن کریم است که در عهدین با عنوان قوم برگزیده یاد شده است. جایگاه امت وسط در قرآن کریم و قوم برگزیده در عهدین، مسئله اصلی این مقاله است. وجوه اشتراک و افتراق بین این دو واژه در این مقاله بررسی شده است. مطالعه انجام شده نشان می دهد که امت وسط در قرآن و روایات اسلامی و قوم برگزیده در عهدین، خاستگاه و کاربردهای مشترکی دارند، ازجمله اینکه در هر دو مورد، برتری و میانه روی مطرح می شود؛ اما در عین حال، حوزه کاربرد قوم وسط به مراتب بیشتر از قوم برگزیده است؛ به علت آن که در قرآن کریم، در آیه 143 سوره بقره به امتیاز امت اسلامی بر سایر امت ها تصریح شده و کلمه «شاهداً» در این آیه به معنای ناظر و نمونه و گواه بودن است و شهادت امت اسلامی یعنی الگوشدن همه جانبه امت وسط بدون افراط و تفریط، درحالی که کلمه قوم برگزیده در قرآن به برتری دادن به وسیله نازل کردن نعمت های دنیوی و ارسال رسل معنی شده و قوم برگزیده یا نظریه برگزیدگی در قوم یهود، ایده ای اساسی در تاریخ تفکر یهود است. ایده برگزیدگی در بخش های متون مقدس کتاب یهود شرح و بسط یافته و دچار توسع و تطور معنایی شده است؛ زیرا برگزیدگی زمانی بر انسانی یهودی تطبیق دارد که بعد از آنکه خدا وظیفه ای برایش مقرر کرد، او در انجام وظایف کوشا باشد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان