فاطمه ابتهاجی

هلال حاصلخیز منطقه ای است که برای اولین بار تغییرات اقتصادی، اجتماعی و ایدئولوژیک به شالوده و عناصر تشکیل دهنده دوره نوسنگی در آن ظاهر شد. یکی از مؤلفه های نوسنگی گرایی آن چیزی است که باستان شناسان از آن به عنوان انقلاب نمادها یاد می کنند که به طور برجسته در هنر پیکرک سازی نوسنگی تجلی یافت. به طورکلی، پیکرک سازی یکی از ویژگی های مهم نوسنگی گرایی محسوب می شود و ساخت پیکرک ها دارای سابقه ای قدیمی تر از دوران نوسنگی است. از اواسط هزاره نهم پیش ازمیلاد در کنار پیکرک های حیوانی، تعداد محدودی پیکرک های انسانی با خطوط شماتیک نیز مستند شده است. در پایان هزاره هشتم پ م، دگرگونی اساسی، شامل ساخت پیکرک های انسانی در بیشتر محوطه های دوره نوسنگی دیده شده است. پیکرک های T شکل به عنوان یکی از فرم های انتزاعی انسان در عصر نوسنگی است و رواج آنها به عنوان یکی از مهم ترین مشخصه های دوره نوسنگی باسفال در برخی محوطه های نوسنگی شمال میان رودان، غرب و جنوب غربی ایران بوده است. پیکرک های Tشکل به عنوان یکی از شکل های اصلی پیکرک های نوسنگی است که در محوطه های تپه شیخی آباد، تپه سراب، تپه علی کش، تپه سبز، تپه چغاسفید، تپه تولایی، چغابنوت، چغاسفید، تپه سنگ چخماق، جارمو و چای اونو به دست آمده است. در این مقاله با روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای تلاش دارد که پرسش هایی را ارزیابی کند که پیکرک های T شکل در چه بازه زمانی از دوره نوسنگی بیشترین رواج را داشته است و شواهد آنها در چه محوطه هایی قابل ردیابی است؟ خاستگاه پیکرک های T شکل در چه منطقه یا مناطقی از هلال حاصلخیزی دیده می شود؟ پیکرک های T شکل، همسو با گسترش روابط فرامنطقه ای در عصر نوسنگی باسفال از اوایل هزاره هفتم تا هزاره ششم پ م در کنار مواردی چون سفال منقوش و ابسیدین در زاگرس گسترش داشته است که احتمال ارتباط آنها با جوامع دام دار و کوچ رو وجود دارد.