رحمت ستوده قره باغ

در حال حاضر، نظام آموزشی مهندسی در ایران، عمدتاً بر مهارت های سخت و سنتی تمرکز دارد و فاقد برنامه ای مدون برای آموزش مهارت های نرم به مهندسان است. ارتقای کیفیت دوره های کارشناسی مستلزم تلفیق آموزش با دانش تجربی کسب شده در بستر جامعه، دستگاه های اجرایی و بنگاه های اقتصادی است. این امر می تواند نوآوری آموزشی و پیشرفت شغلی آینده مهندسان را به طور چشمگیری ارتقا دهد. استفاده از تجارب حرفه ای مهندسان در ساختار دروس دانشگاهی یا فعالیت های فوق برنامه، یکی از اقدامات مؤثر برای ارتقای کیفیت آموزش مهندسی به شمار می رود. این تجارب می توانند به عنوان پلی ارتباطی بین دانشگاه و صنعت عمل کرده و دانشجویان را با چالش ها و فرصت های واقعی حرفه ای آشنا سازند. در این پژوهش، به بررسی و تحلیل این ایده در چندین ورودی مختلف دوره کارشناسی دانشگاه تهران پرداخته شده است. به منظور ارزیابی تأثیرگذاری تجارب حرفه ای مهندسان موفق بر آموزش دانشجویان کارشناسی، یک نظرسنجی تخصصی و اصولی طراحی و با معیارهای روان شناسی مورد ارزیابی قرار گرفت. بازخورد دقیق دانشجویان جمع آوری و نتایج حاصل از آن تحلیل شد. در نهایت، بر اساس یافته های این تحقیق، پیشنهاداتی برای بهبود کیفیت آموزش مهندسی ارائه شده است. اجرای جدی و مستمر این اقدامات می تواند نقش مهمی در توسعه و ارتقای نظام آموزشی مهندسی کشور ایفا کند و دانشجویان را به نحو مطلوب برای حضور در محیط حرفه ای آماده سازد.

 این مقاله به بررسی تأثیر فناوری های دیجیتال بر آموزش مهندسی شیمی می پردازد. با توسعه روزافزون این فناوری ها، ابزارها و محیط های آموزشی نیز تغییر کرده اند و روش های سنتی آموزش، به روش های مدرن و تعاملی تبدیل شده اند. در این نوشته، ابتدا به مزایای استفاده از فناوری های دیجیتال در آموزش اشاره می گردد و سپس به ابزارهای مختلفی که در این حوزه استفاده می شوند، از جمله صفحه گسترده ها، نرم افزارهای ریاضی، شبیه سازهای صنعتی، واقعیت مجازی و افزوده، و ابزارهای متنوع هوش مصنوعی پرداخته می شود. همچنین، فرصت ها و چالش های موجود، در استفاده از فناوری های دیجیتال در آموزش مهندسی شیمی نیز بررسی می شوند. به علاوه، استنتاج های کلیدی، برای استفاده بهینه از فناوری های دیجیتال در آموزش مهندسی شیمی و توسعه مهارت های حرفه ای دانشجویان ارائه می شود. این مقاله می تواند به دانشجویان، اساتید و محققان در حوزه مهندسی شیمی کمک کند تا با استفاده از فناوری های دیجیتال، آموزش مهندسی شیمی را بهبود و ضمن تبدیل چالش ها به فرصت های جدید، برای خلق ابزارهای پیشرفته، راهکارهایی مناسب را برای استفاده بهینه از این فناوری ها در برنامه های آموزشی ایجاد و تجربه نمایند.

در این مقاله، تجربه اجرای یک امتحان پایان نیمسال با روشی نوین در دانشکده فنی دانشگاه تهران با حضور 38 دانشجو به اشتراک گذاشته می شود. در این روش، دانشجویان در میانه امتحان به مدت ۵ دقیقه از کلاس خارج و با یکدیگر در مورد امتحان و سؤالات امتحان مشورت کردند. سپس با آرامش و کاهش اضطراب به جلسه امتحان بازگشتند و امتحان را به پایان رساندند. مقایسه نمرات امتحان با سال های گذشته نشان داد که متوسط نمرات، تغییر قابل ملاحظه ای نداشته است. یک سال بعد از برگزاری این امتحان، تصمیم گرفته شد با دانشجویانی که درس را گذرانده بودند، در مورد سؤالات مختلف مصاحبه صورت گیرد. نتایج مصاحبه نشان داد که از نظر دانشجویان، تنش معمول امتحان به هیجان و انرژی مثبت در یادگیری تبدیل شده است و بعد از گذشت یک سال نیز بسیاری از نکات و سؤال های امتحان را به خاطر داشتند. استفاده از روش های سازگار با روحیه دانشجویان و یا روش های جدید برای کاهش بار روانی امتحانات می تواند موضوعی جالب برای پژوهش در آموزش مهندسی باشد و باعث افزایش اشتیاق دانشجویان به آموزش مطلوب در مهندسی گردد. روش نوآورانه مورد بحث در این تحقیق، اولین بار در جهان در چارچوب یک درس انجام شده است و می تواند بازخوردهای مثبت و منفی داشته باشد. امید است که پس از انتشار مقالات مرتبط به موضوع این ایده، پژوهشگران آموزش مهندسی بیشتر به این قبیل ایده های نوآورانه توجه کنند و آن را بهبود بخشند. این تحقیق همچنین می تواند پس از رفع مشکلات احتمالی، در سطح گسترده ای به کار گرفته شود و به کاهش فشار روانی دانشجویان ناشی از آزمون های پایان نیمسال و نیز ارتقای آموزش مهندسی کمک نماید.

دانشجویان پس از فراغت از تحصیل، در حوزه های مختلفی از جمله صنعت و مدیریت دستگاه های اجرایی و شرکت ها مشغول کار می شوند. در این بین، نبود دید تجربی در آنان و عدم کسب مهارت های لازم برای اثرگذاری در شغل خود، انتقادهای زیادی را متوجه برنامه های آموزشی دانشگاه ها و نظام آموزش عالی کشور می کند. دوره های کارآموزی با هدف پرکردن این خلاء مهم، در سرفصل دروس رشته های فنی و مهندسی قرار گرفته، اما تا کنون نتوانسته است آن گونه که باید، اهداف خود را در سطح مطلوبی محقق نماید. هدف از پژوهش حاضر، واکاوی دوره های کارآموزی و تبین عوامل مؤثر در بهره وری این دوره ها است. نمونه آماری این پژوهش را که به روش گلوله برفی انتخاب شده بودند، اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، صنعت گران و دانشجویانی که تجربه کارآموزی داشتند، تشکیل می دهد. برای گردآوری داده ها از مصاحبه های نیمه ساختاریافته و برای تحلیل آنها نیز از راهبرد نظریه داده بنیاد استفاده شد که در نهایت 16 مقوله پس از دو مرحله کدگذاری احصاء گردید و سپس با استفاده از کدگذاری محوری، مقوله ها در قالب پدیده های محوری، شرایط علّی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردها و پیامدها ظهور یافتند. در مرحله کدگذاری انتخابی نیز روایت مقوله ها حول پدیده محوری انجام یافت و در انتها، پیشنهادهایی برای افزایش بهره وری دوره های کارآموزی ارائه شد. نتایج این پژوهش می تواند مورد استفاده سیاست گذاران، رؤسای دانشگاه ها و دانشکده های مهندسی، اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، کارفرمایان و کارآموزان قرار گیرد و از طریق افزایش توانمندی کارآموزان، دانش آموخته گان متخصص وارد صنعت شده و موجب پیشرفت علمی و اقتصادی کشور شوند.

 امروزه فناوری های جدید، مجموعه های متنوعی از داده ها را در علوم مهندسی تولید می کنند. علم داده، ابزارهای لازم برای ذخیره سازی، تجزیه و تحلیل و مدیریت این مجموعه داده ها را ارائه کرده و سبب ایجاد تحولی جدی در توسعه علم و فناوری گردیده است. در آینده ای نزدیک تقریباً در همه حوزه ها، مشاغل سنتی به سرعت با مشاغل داده محور جایگزین می شوند. نبودن نیروی انسانی کارآمد و آموزش دیده مانعی جدی برای مدیریت داده های حجیم در سازمان ها، بنگاه ها و دستگاه های اجرایی است. در نتیجه، آموزش و به کارگیری علم داده در مقطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی در رشته های مهندسی و از جمله مهندسی شیمی اجتناب ناپذیر است. در این مقاله، به بررسی اهمیت ایجاد دروس مرتبط با علم داده، آموزش روش های ارزیابی داده های کلان و نقش این آموزش ها در توسعه مهندسی شیمی در دانشگاه و صنعت پرداخته می شود. برای این منظور، دروس علم داده در دانشگاه های برتر مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت پیشنهادهایی برای ایجاد دروس علوم داده در برنامه آموزشی مهندسی شیمی در ایران ارائه می شود. هم چنین سرفصل هایی به منظور نحوه ارائه این درس یا دروس پیشنهاد می گردد. ارائه این آموزش ها به مهندسین شیمی، می تواند آن ها را به منظور کسب فرصت های شغلی و نحوه مواجهه با داده های حجیم و کلان در صنایع شیمیایی یاری نماید.

امروزه پذیرش در آزمون های رشته های مهندسی تضمینی برای ورود به بازار کار و یافتن شغل مناسب نیست و بزرگترین دغدغه دانش آموخته گان مهندسی به ویژه مهندسی شیمی، یافتن شغل متناسب با تحصیلات دانشگاهی می باشد. به نظر می رسد گسترده بودن صنعت و فاصله نیازهای صنایع با آموزشهای دانشگاهی مهمترین علت عدم آشنایی دانشجویان با زمینه های کاری است. در این بحث، ابتدا دسته بندی فرصتهای شغلی بازار کار ایران برای مهندسین شیمی معرفی شده و سپس زمینه اشتغال در شرکت های مهندسی طراح و مشاور، پروژه های طراحی و ساخت مجموعه های صنعتی به تفصیل بررسی گردیده است. با توجه به نیازهای فرآیندی طراحی یک پروژه، نقش مهندسین شیمی و مهارتهای مورد نیاز در مراحل مختلف طراحی شمرده شده است و در هر بخش پیشنهاداتی برای ارائه برخی آموزشهای اولیه در دانشکده های مهندسی ارائه گردیه است. ارائه این آموزشها، شناخت دانشجویان از فرصتهای شغلی در صنایع کشور را بالا برده و موجب انتخاب آگاهانه زمینه شغلی آینده آنها شده و به مطالعات و کسب مهارتهای جنبی دانشجویان جهت خواهد داد.

داشتن مدرک مهندسیدر دنیای رقابتی امروز به تنهایی کافی نیست و دانش آموختگان مهندسیبرای پاسخگویی مؤثر به نیازهای صنعت باید مهارت های نرم خود را در کنار مهارت های سخت در دوره دانشجویی توسعه دهند. ه دف این مقال ه، احص ای مهارت های نرم برای دانشجویان است که اغلب مورد غفلت قرار گرفته است. در این راستا ادغام مهارت های نرم با مهارت های سخت برای دانشجویان مهندسی از اهمیتی دوچندان برخوردار است. این پژوهش جهت گیری کاربردی دارد و رویکرد آن تطبیقی و قیاسی است و پس از انجام مطالعات کتابخانه ای و بررسی مدل های مهارتی دانشگاه های معتبر با 13 نفر از دانشجویان و دانش آموختگان مقطع دکتری (که تجربه کار در صنعت، آموزش و خدمات را داشتند) مصاحبه و نیز از سخنرانی های هشت نفر از مدیران صنعت و دانشگاه درخصوص مهارت های نرم استفاده شد. پس از تحلیل محتوا و جمع بندی، مدل نهایی مشتمل بر چهار مهارت اصلی: ارتباطی، تصمیم گیری، مدیریت بر خود و دیگ ران، و سیاستگذاری و کارآفرین ی و 17 مهارت فرعی ارائه ش ده است. در انتها پیشنهادهای ی برای توسعه این مهارت ها در قالب توصیه های کلی و کارگاه ها ارائه شده است. استمرار این کارگاه ها با مشارکت انجمن های علمی به ویژه انجمن آموزش مهندسی ایران و فرهنگستان علوم و سایر مؤسسات با صلاحیت، تأثیر قابل توجهی در تأمین نیروهای توانمند و موردنیاز صنعت خواهد داشت.

هدف از برنامه آموزشی رشته مهندسی شیمی آماده کردن دانشجویان برای فعالیت در حرفه های مرتبط با آن است. ارائه برنامه آموزشی مناسب به دانشجویان کمک می کند تا با صنعت ارتباط بهتری برقرار کنند و بتوانند در بهبود وضعیت صنعت و پیشرفت آن در آینده نقش مؤثرتری داشته باشند. هدف از این مطالعه ارائه راهکارهایی مناسب برای بهبود برنامه آموزشی رشته مهندسی شیمی در دانشگاههای ایران است. با توجه به این موضوع که برنامه درسی مهندسی شیمی بسیار گسترده است و واحدهای درسی آن یکی از وسیع ترین زمینه ها را برای ظهور مفاهیم علوم پایه فراهم می کند، روشهای مختلفی برای ارائه دروس این رشته در دانشگاههای مختلف مطرح شده است. در این بررسی برنامه های آموزشی دانشگاههای برتر دنیا با رتبه های جهانی زیر 100 در رشته مهندسی شیمی از جمله دانشگاههای Yale، Cambridge، California، Imperial، Columbia، Michigan،Penn  و Toronto با برنامه های آموزشی دانشگاههای ایرانی مقایسه و در انتها راهکارهای مناسبی برای بهبود برنامه آموزشی دانشگاههای ایرانی ارائه شده است.

در این مقاله اهمیت آموزش مهارت های مدیریتی در رشته های مهندسی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. هدف اصلی این است که بتوان با توجه به نیاز کشور در زمینه های اشتغال ، توسعه و فناوری مدلی را برای تلفیق علوم مهندسی و مدیریت با توجه به اثرهای فعالیت های تیمی و تکنولوژی اطلاعات و تربیت مدیران شایسته برای توسعه علمی و صنعتی ارائه کرد. لذا بدین منظور وضعیت موجود برنامه آموزشی مدیریت در دانشکده های مدیریت، فنی و مهندسی و علوم در دانشگاه های معتبر دنیا و دانشگاه های پیشتاز کشور در دوره کارشناسی مورد مطالعه قرار گرفته است تا نقاط اشتراک و افتراق برنامه های فوق مشخص شود. همچنین سعی شده است از الگوها و تجربه های موفق دنیا بهره برداری و با توجه به استعداد های خدادادی موجود در دانشجویان متقاضی ورود به رشته های مهندسی، یک مدل عملی برای آموزش مباحث مدیریتی در برنامه های آموزشی رشته های مهندسی در سطح کشور پیشنهاد شود تا با فرصت های به وجود آمده از واگذاری اختیارات برنامه ریزی آموزشی، دانشگاه ها بتوانند شرایط شکوفایی تمام پتانسیل های این مرز و بوم را فراهم کنند.

در این مقاله ضرورت توجه به آموزش های تکنولوژی اطلاعات و نقش این آموزش ها در توسعه مهندسی شیمی در دانشگاه و صنعت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این زمینه جدید که سابقه آن در آموزش و تحقیقات این رشته به کمتر از یک دهه بر می گردد، به طور جدی آموزش آن در دنیا مورد توجه است و در انتقال جامعه مهندسی شیمی از عصر صنعتی به عصر اطلاعات نقش بسیار مهمی را ایفا می کند. در این مقاله ضرورت و نحوه توجه به این زمینه و اهمیت آموزش های مرتبط با تکنولوژی اطلاعات مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت، پیشنهادی برای مهندسی شیمی ارائه شده است.

در این مقاله ضرورت ایجاد رشته مهندسی داروسازی در دانشکده های فنی و مهندسی مورد بررسی قرار گرفته است. این رشته کاملاً جدید که سابقه آن در دانشگاه های معتبر دنیا به کمتر از 5 سال می رسد با هدف به کارگیری علوم و فنون مهندسی در طراحی دستگاه ها و فرایندهای تولید مواد اولیه کارخانه های دارویی و فرآورده های دارویی شکل می گیرد. در این مقاله ضرورت و نحوه تشکیل این رشته و عناوین درسی و نحوه اجرای آن و تجربه های کشورهای مختلف بررسی و در نهایت، مدلی مناسب برای این ایران ارائه می شود.