سنا محمدی

پیشینه و هدف: یکی از مهم ترین چالش های توسعه شهری، تأثیر آن بر هویت و فرهنگ محلی است. در بسیاری از موارد، گسترش شهرنشینی بدون در نظر گرفتن ویژگی های فرهنگی و اجتماعی مناطق قدیمی صورت می گیرد که این امر می تواند منجر به کاهش احساس تعلق ساکنان، تضعیف هویت محلی و از بین رفتن ارزش های تاریخی و فرهنگی شود. محله خانی آباد تهران که از پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی برخوردار است، در سال های اخیر دستخوش تحولات گسترده ای شده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با بررسی موردی محله خانی آباد تهران، به این پرسش ها پاسخ می دهد که توسعه شهری تا چه میزان بر حفظ و گسترش فرهنگ و هویت محلی تأثیرگذار بوده است؟ و کدام عوامل توسعه ای بیشترین تأثیر را بر تغییرات فرهنگی این محله داشته اند؟ روش شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی بوده و روش تحقیق به دلیل ماهیت موضوع و مؤلفه های مورد بررسی و رویکرد حاکم بر این پژوهش از نظر نوع روش، پیمایشی و توصیفی - تحلیلی می باشد. شیوه گردآوری داده ها مطالب اسنادی - کتابخانه ای (کتب، مقاله، پایان نامه و...) و برداشت های میدانی (پرسش نامه) است. بدین معنی که با بررسی اسناد و مدارک و نوشته های صاحب نظران مختلف سعی شده است تا نقش و تأثیر توسعه شهری بر حفظ و گسترش فرهنگ و هویت محلی در محله خانی آباد تهران مورد سنجش قرار گیرد. پس از مروری جامع بر ادبیات تحقیق، مهم ترین شاخص های تأثیر توسعه شهری بر حفظ و گسترش فرهنگ و هویت براساس منابع مختلف مطالعه شده، شناسایی گشت. جامعه آماری پژوهش، تمامی شهروندان ساکن در محله خانی آباد بودند که 100 نفر به عنوان حجم نمونه این پژوهش به صورت تصادفی انتخاب شدند. در ادامه به منظور مطمئن شدن روایی پرسش نامه و همچنین شاخص ها و گویه های انتخاب شده، در اختیار ۷ نفر از اساتید و پژوهشگران شهرسازی و جغرافیای شهری قرار گرفت و پس از اعمال نظرات آن ها، در نهایت پرسش نامه اصلاح و تأیید شد. همچنین تجزیه وتحلیل داده ها و پاسخگویی به سؤال اصلی پژوهش از روش مدل معادلات ساختاری در نرم افزار Smart pLS استفاده شده است. لازم به ذکر است که این نرم افزار منطبق بر مدل یابی حداقل مربعات جزئی می باشد. یافته ها و بحث: نتایج این تحقیق نشان می دهد که توسعه شهری در خانی آباد تأثیرات مثبتی بر تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی داشته است. با این حال، ابعاد اجتماعی و کالبدی با توجه به ضرایب مسیر و مقادیر آماره t بالاتر، نقش برجسته تری در این فرآیند ایفا کرده اند. این در حالی است که ابعاد اقتصادی و زیست محیطی، هرچند تأثیر مثبت و معناداری دارند، نقش کمتری در حفظ هویت محله ایفا کرده اند. در نهایت، این نتایج بیانگر آن هستند که توجه بیشتر به ابعاد اجتماعی و کالبدی می تواند در فرآیند توسعه شهری به ویژه در محله های با هویت تاریخی و فرهنگی اهمیت بیشتری داشته باشد. همچنین با توجه به یافته های پژوهش، باید گفت که فرآیند توسعه شهری اگرچه بهبودهایی در کیفیت زندگی و ارتقای شاخص های زیربنایی را به همراه داشته، اما بدون در نظر گرفتن مؤلفه های فرهنگی و اجتماعی، می تواند به فرسایش تدریجی هویت محلی و تضعیف سرمایه اجتماعی منجر شود. نتایج حاکی از آن است که مؤلفه های اجتماعی و کالبدی در مقایسه با سایر ابعاد، تأثیر عمیق تری بر حفظ یا تضعیف هویت محله داشته اند. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهند که توسعه شهری در محله خانی آباد تهران در سال های اخیر، تحولات قابل توجهی در ابعاد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایجاد کرده است. از یک سو، این تحولات به بهبود زیرساخت ها، افزایش دسترسی به امکانات رفاهی و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان منجر شده است و از سوی دیگر، تغییرات ناخواسته ای در هویت محلی و روابط اجتماعی ساکنان به وجود آورده است.

امروزه مطالعه درباره ی حضور پذیری زنان در محیط های شهری یکی از دغدغه های اصلی مدیران و برنامه ریزان شهری به حساب می آید. لذا هدف این پژوهش، مطلوبیت سنجی عوامل کلیدی تاثیر گذار بر مقوله احساس امنیت بانوان در فضاهای باز شهری ناحیه بلافصل شهری نایسر می باشد. این پژوهش از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی و از نظر روش جزء پژوهش های توصیفی - تحلیلی به شمار می رود. گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه ای با چهار شاخص اصلی و ۲۳ گویه از طریق مرور اسناد معتبر پژوهشی استخراج شده است و حجم نمونه نیز بر اساس فرمول کوکران برابر با ۳۷۵ نفر محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل یافته های حاصل از مطالعات میدانی از روش تحلیل عاملی در نرم افزار ssps استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که امنیت فضاهای عمومی منطقه نایسر در ابعاد کالبدی - فضایی، اجتماعی - رفتاری و دسترسی از منظر زنان پایین است؛ در حالی که در بعد نظارت میزان امنیت این فضاها در حد متوسط می باشد. همچنین نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد که در مجموع می توان از میان ۲۳ شاخص استخراج شده بر روی ۴ عامل مهم در ارتقاء حس امنیت زنان تاکید نمود که عبارتند از: بازسازی محیطی و افزایش نظارت پلیس (با مقدار ویژه ۹۴/۴)، ارتقاء کیفیت محیط های سواره و پیاده و نظارت های هوشمند (با مقدار ویژه ۳۷/۳)، استقلال افراد برای حضور در فضاهای عمومی (با مقدار ویژه ۴۱/۲) و عامل رنگ آمیزی و خوانایی المان های شهری (با مقدار ویژه ۳۴/۲).