مهدی صفری احمدوند

تاب آوری شهری در برابر بحران های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی اهمیت بالایی دارد زیرا به شهرها کمک می کند تا در مواجهه با شوک ها و تنش ها، دوام آورده و سریع تر به حالت عادی بازگردند. این تاب آوری باعث تقویت توانایی زیرساخت ها، اقتصاد و جوامع شهری در مواجهه با چالش ها می شود. همچنین، با ارتقای انعطاف پذیری و سازگاری شهرها، فرصت هایی برای توسعه پایدار و کاهش آسیب های بلندمدت فراهم می شود. در مطالعه حاضر با هدف کاربردی- توسعه و با روش شناسی توصیفی- تحلیل سعی شده است به ارائه راهکارهایی جهت تاب آوری شهر الشتر با استفاده از روش HSWOT پرداخته شود. برای گرداوری داده های توصیفی از روش اسنادی- کتابخانه ای و برای گرداوری داده های تحلیل به روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه بهره برده شد. جامعه نمونه پژوهش۱۵ نفر از کارشناسان اجرایی و ۱۵ نفر از اساتید دانشگاهی می باشند که با شیوه نمونه گیری تصادفی ساده مورد پرسش و پاسخ قرار گرفتند. برای تحلیل داده های پژوهش از نرم افزار icmacM و orpholM استفاده گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که شهر الشتر به دلیل زیرساخت های ضعیف، کمبود سرمایه گذاری، و شرایط نامناسب اقتصادی، با سطح پایینی از تاب آوری در برابر بحران های طبیعی و انسانی مواجه است. از سوی دیگر، اثرات خارجی مانند تحریم های بین المللی و مخاطرات طبیعی نیز به عنوان عوامل با قدرت بالا اما تناسب استراتژیک پایین بر تاب آوری شهر تأثیر گذاشته اند. از مهم ترین یافته های این پژوهش، نقش مهم زیرساخت های حمل و نقل، خدمات بهداشتی، دسترسی به منابع مالی و کیفیت آموزش در تاب آوری شهر است. این متغیرها به عنوان عناصر کلیدی در پایداری و افزایش تاب آوری اقتصادی و اجتماعی شهر شناخته شده اند.

امروزه شهرها در کنار پیچیدگی ها و چالش های مرتبط با افزایش روزافزون جمعیت و توسعه خود به لحاظ امکانات و منابع توسعه با چالش های فراوان امنیتی و ایمنی در حوزه های مختلف خود جهت مواجه با آسیب ها، خطرات و بحران های انسانی و طبیعی نیز دست به گریبان هستند. در این راستا تاب آوری رویکرد جدیدی است که در راستای پایداری و حفظ مانایی و ارتقای ظرفیت تحمل منابع و شاخصه های توسعه در شهرها در برابر خطرات و آسیب ها و مخاطرات مطرح شده است. در مطالعه حاضر با هدف کاربردی- توسعه و با روش شناسی توصیفی- تحلیل سعی شده است به تحلیل بحران های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در میزان تاب آوری شهر الشتر پرداخته شود. برای گرداوری داده های توصیفی از روش اسنادی- کتابخانه ای و برای گرداوری داده های تحلیل به روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه بهره برده شد. جامعه نمونه پژوهش۱۵ نفر از کارشناسان اجرایی و ۱۵ نفر از اساتید دانشگاهی می باشند که با شیوه نمونه گیری تصادفی ساده مورد پرسش و پاسخ قرار گرفتند. برای تحلیل داده های پژوهش از نرم افزار Micmac و Morphol استفاده گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که رویکرد آینده پژوهی به عنوان یک ابزار ارزشمند، می تواند به پیش بینی و مدیریت بهتر تهدیدات احتمالی و تدوین راهبردهای مؤثر کمک کند. در نهایت، با اتخاذ راهبردهای مبتنی بر پژوهش و آینده نگری، می توان شرایطی را فراهم کرد که الشتر بتواند در برابر چالش ها و بحران ها مقاوم تر و پایدارتر عمل کند.

شهرها به عنوان پیچیده ترین ساخته دست بشر با ریسک گسترده ای هم به دلیل محدوده وسیعی از مخاطرات و هم به دلیلی آسیب پذیری چندگانه شان مواجه هستند. تاب آوری شهری با توجه به مخاطرات بدین مفهوم است که شهر قادر به ایستادگی در برابر مخاطرات شدید طبیعی بدون صدمه دیدن از تلفات مخرب و خسارات، یا از دست دادن قدرت تولید یا کیفیت زندگی باشد درحالی که کمک زیادی از خارج از جامعه دریافت نکند. پژوهش حاضر با هدف بررسی مدیریت بحران در برابر زلزله با تاکید بر رویکرد تاب آوری شهری مخاطرات محیطی (زلزله) شکل گرفته است. روش تحقیق حاضربراساس هدف کاربردی – توسعه ای وبراساس ماهیت از نوع توصیفی- تحلیلی واز نظر زمانی مقطعی می باشد. جامعه آماری پژوهش به دو بخش کالبدی (شهر الشتر) و انسانی (شهروندان الشتری و متخصصان) تقسیم می شوند.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی نقش رشد هوشمند شهری در جلوگیری از توسعه ی بی قواره شهری در خرم آباد اجرا شده است. روش تحقیق توصیفی- پیمایشی و مبتنی بر منابع استادی و کتابخانه ای است. نتایج بررسی ها براساس دیدگاه پاسخگویان، نشان می دهد، مهمترین قابلیت های اعمال رشد شهر هوشمند در خرم آباد در شرایط بستری، ایجابی و مشوقها است. شرایط کالبدی و محیطی شهر خرم آباد به عنوان قابلیت بالقوه برای رشد شهر هوشمند مطرح می شود. در مقابل، مهمترین موانع اعمال سیاست رشد هوشمند در این شهر عبارت اند از نگرش های مدیریتی، نحوه توزیع کاربری ها (توزیع نامناسب آنها)، وضعیت فرهنگی- اجتماعی و اقتصادی شهر. دسترسی به فناوری های هوشمند نقش مهمی در بهبود وضعیت زندگی شهروندان خرم آبادی دارد. برای تحقق این امر، باید به موضوعات مهمی از قبیل تغییر در نظام برنامه ریزی، اعمال مدیریت صحیح شهری، پرداختن به زیرساخت ها و فرهنگ سازی توجه کرد. رشد هوشمند روشی پیشنهادی برای اصلاح پراکندگی است. توسعه پراکنده شهری به توسعه بی رویه و بی برنامه شهرها اطلاق می شود که نه تنها باعث تخریب فضای پیرامون شهرها شده بلکه موجب توسعه نامتوازن و بی قواره شهرها می شود؛ بنابراین راهبرد رشد هوشمند سعی در شکل دهی مجدد شهرها و هدایت آنها به سوی اجتماع و توانمندی به سوی محیط زیست مطلوب دارد. برای دستیابی به این هدف 7 شاخص اجتماعی- اقتصادی، آموزشی، کالبدی، زیست محیطی، خدماتی، دسترسی استفاده شده است.

در این مقاله عوامل موثر بر توسعه اقتصادی در استان لرستان مورد بررسی قرار گرفته و 11 عامل که به نظر می رسید با توسعه اقتصادی لرستان مرتبط می باشند، به عنوان ابعاد موضوع مطرح گردید. پس از آن به جمع آوری اطلاعات و شناسایی جنبه های مختلف موضوع از طریق مصاحبه با کارشناسان مختلف و مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است. توسعه اقتصادی عبارت فراگردی است که درآمد سرانه واقعی یک کشور طی یک دوره بلند مدت افزایش می یابد. بطور کلی توسعه اقتصادی یک فراگرد و شامل عملکرد نیروهای به هم پیوسته ای است که به صورت مستمر با یکدیگر در ارتباطند. براساس فهرست وسیعی از انواع شاخص های اقتصادی، استان لرستان از نظر اقتصادی در بین استانهای کشور و در مجموع در اقتصاد ملی از موقعیت ضعیفی برخوردار است. با وجود منابع غنی طبیعی، تنوع آب و هوایی، آب فراوان، دشت های وسیع، معادن متنوع، نیروی کار جوان و فراوان و سرشار از قابلیت های گردشگری و ... این استان نتوانسته است به تناسب توانمندی ها و فرصت های خود از اقتصاد ملی سهم مناسبی کسب کند. نوسانات در نرخ رشد بخشهای مختلف اقتصاد استان، وضعیت توسعه یافتگی این استان را بسیار نامناسبتر جلوه گر می کند. تفکر علمی و توسعه اقتصادی، توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، توسعه اقتصادی و تکمیل اقتصادهای پیشرفته صنعتی، بهره برداری از تنوع آب و هوایی، فرهنگ ها و آداب و رسوم، بهره برداری از تنوع طبیعی تولیدات، بهره برداری از میراث فرهنگی و سوابق تاریخی، توسعه بخش خدمات، همگرایی در تعریف صورت مساله و مفاهیم پایه، اعتماد عمومی به دولت و قوه قضائیه، اصلاح فرهنگ اقتصادی، اقتدار دولت برای رشد و هدایت بخش خصوصی، اصلاح نهادهای پولی و مالی، اصلاح نظام مالیاتی، تامین اجتماعی و ضرورت یارانه ها، وجه بیشتر به ماهیت طرح های سرمایه گذاری، دموکراسی و توسعه اقتصادی، از مهمترین راهکارها و لوازم توسعه اقتصادی در استان لرستان می باشد.

در دهه های اخیر به دنبال گسترش بی رویه شهرها و اهمیت و نقش روزافزون اتومبیل در شهر، به تدریج نقش عابر پیاده در فضاهای شهری کم رنگ شده است. این امر موجب کاهش سرزندگی فضاهای عمومی و کاهش فضایی مناسب برای تعاملات اجتماعی در شهر شده است. به دنبال ایجاد سرزندگی بیشتر و تبدیل سکونتگاه های شهری به شهرهای انسان محور، بسیاری از شهرها فضاهای بدون وسیله نقلیه ای به نام «پیاده راه» ساختند. خیابان شهدا یکی از خیابان های قدیمی و معروف شهر خرم آباد است که در نقطه تلاقی مراکز تجاری تفریحی واقع شده است. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش بر اساس هدف (توسعه ای- کاربردی) و براساس ماهیت (توصیفی- تحلیلی) است. در نهایت برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه استراتژی های مناسب جهت پیاده مداری خیابان شهدا از روش تحلیلی swot منظور از شهر سالم، و تکنیک دلفی با حجم نمونه 2 نفر از کارشناسان امور شهری در شهر خرم آباد استفاده شده است نتیجه این پژوهش نشان داده شده است نتایج به دست آمده از ارزیابی ماتریس عوامل داخلی ife)) نمره کل بدست آمده برابر با 32/1 و نمره وزن کل ماتریس خارجی (EFE) برابر با 33/3 می باشد. با توجه به نتایج بدست آمده از احداث پیاده راه در محورهای شهری خیابان شهدا شهر خرم آباد در موقعیت انطباقی (WO) قرار دارد و بایستی از توانمندیها، پتانسیلهای موجود و برنامه ریزی اجرای پیاده راه سازی محور شهدا شهر خرم آباد می توان، باعث رشد اقتصاد شهر، مقیاس انسانی در فضای شهری، امکان ایجاد تسهیلات گذران اوقات فراغت در مسیر پیاده راه باز زنده سازی خاطرات تاریخی در پیاده راه و غیره می شود همچنین به ارتقاء تعاملات اجتماعی توسعه پایدار دست خواهیم یافت. محیطی اجتماعی و کالبدی با امکاناتی است که انجام تمامی فعالیتهای زندگی را، با سهولت و کارایی مطلوب امکانپذیر میسازد. در محلات قدیمی به دلایل مختلفی از حداکثر توان این ظرفیتها و امکانات استفاده به عمل نمی آید و در اثر گذشت زمان دچار اختلال می شوند. در بدو امر به کندوکاوی در ارتباط با شهر سالم و ابعاد و عناصر آن پرداخته شده است.