مرتضی ستایی

ناتوانی و ضعف حکومت عثمانی در سال های پایانی حیاتش، سبب بروز آشفتگی در سرزمین گسترده و ناهمگون این حکومت شده بود. ورود عثمانیان به جنگ جهانی اول، به مشکلات آنان در سرزمین های تابعه افزود و سبب نابسامانی هر چه بیشتر این مناطق شد. تهاجم قدرت های اروپایی در کنار عدم فرمانبرداری مناطق به اصطلاح تابعه، عثمانیان را در تنگنا قرار داد که سرانجام آن، شکست های مستمر و فروپاشی بود. عثمانیان در جنگ جهانی اول، پیروزی هایی نیز به دست آوردند که محدود به نبرد چَناق قلعه و کوت العماره بود. در محاصره نیروهای بریتانیا در کوت العماره که از 6 دسامبر ۱۹۱۵ تا ۲۹ آوریل ۱۹۱۶م به طول انجامید و به اسارت نیروهای مهاجم منجر شد، گروه های متعددی فعال بودند که مهم ترین آن ها گروه های شیعی بودند. باتوجه به توصیفی و تحلیلی بودن رویکرد پژوهش، تلاش شده است تا باتکیه بر شیوه کتابخانه ای و مطالعه و بررسی منابع و پژوهش های عربی و ترکی، به واکاوی نقش شیعیان در تحقق پیروزی بر نیروهای بریتانیا در کوت العماره پرداخته شود. یافته های پژوهش نشان داده است که شیعیان در سه زمینه اصلی صدور فتوا برای مقابله با نیروهای بریتانیا، حضور در جریان مبارزه و فرماندهی نیروهای نظامی و نیز حضور فعال قبایل و عشایر شیعی در تأمین نیروی انسانی سپاه عثمانیان نقش آفرینی کرده اند.

       

سرزمین وسیع چین به ویژه ترکستان شرقی از دیرباز مورد توجه مورخان و جغرافی نگاران مسلمان بوده و آنها در قرون نخستین اسلامی، صفحاتی از کتاب های خویش را به وصف این سرزمین اختصاص داده اند. با این حال از قرن هفتم هجری، حملات مغول به سرزمین های اسلامی موجب افزایش توجه نویسندگان مسلمان فارسی نویس به سرزمین چین شد. درواقع مغولان با فتح سرزمین های اسلامی و غلبه بر چین موجب ارتباط بیشتر میان سرزمین های اسلامی و چین شدند. جانشینان مغول ها در ایران یعنی ایلخانان و تیموریان نیز روابط گسترده ای با چین برقرار کردند. این جغرافی نگاران و مورخان، غالباً اطلاعات بازرگانی، سیاسی و مذهبی درباره چین ارائه کرده اند. در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و با تکیه بر منابع فارسی، شهرهای چین از نگاه جغرافی نگاران و مورخان را بررسی کرده و درصدد پاسخ به این سؤال است که شهرهای چین در منابع فارسی چگونه توصیف شده است؟