حمید سجادی

برنامه هاى توسعه نقش مهمی در پیشرفت جوامع داشته اند تا بدانجا که یکی از الزامات توسعه، برنامه ریزی منسجم، هدفمند و پایدار است که فارغ از مشکلات سیاسی و حاشیه ای و همچنین تغییر دولت ها، ساختار اجتماعی کشور را مدیریت کند. ایران در میان کشورهای درحال توسعه از جمله کشورهایی است که سابقه ای دیرینه در تدوین و اجرای برنامه های میان مدت دارد اما به رغم این مهم غالب اهداف این برنامه ها محقق نشده و عملاً زمینه تحرک و پویایی اجتماعی فراهم نیامده است. دعوی برنامه ریزان توسعه این بوده که در پس برنامه های توسعه انقلابی اقتصادی و دگرگونی عظیم سیاسی در نظام اجتماعی حاصل می شود. با این دعوی عدم تحقق اهداف در برنامه های توسعه به نقص در اجرا و عدم تمکین مجریان به برنامه های توسعه نسبت داده شد. این مهم در حالی است که عدم تحقق اهداف برنامه های توسعه، مولد عوامل مختلفی است که در این میان ضعف ساختار برنامه های توسعه به ویژه در حوزه ضمانت اجرایی و امکان سنجی و عدم وجود پیش نیازهای نهادی برای نظارت و کنترل کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله با تأکید بر دو مؤلفه مذکور به بررسی الزاماتی می پردازیم که امر نظارت و کنترل را میسر و ممکن می سازند

ارزیابی برنامه های توسعه ایران جهت رفع موانع و تحقق اهداف برنامه های توسعه، موضوع پژوهش گستره وسیعی از مقالات و تحقیقات بوده است. با توجه به حجم زیاد مطالعات ارزیابی برنامه های توسعه از یکسو و گوناگونی ها در نتایج تحقیقات از سوی دیگر، روش فراترکیب به منظور تجزیه و تحلیل نظام مند گستره وسیع نتایج پژوهش ها اتخاذ شد. در این مطالعه، متون کیفی منتشر شده و نشده در زمینه آسیب های برنامه های توسعه طی سالهای 1394-1371 انتخاب شدند. سپس با مرور کامل متن مقالات و گزارشات و متون، مقالاتی که بطور دقیق نقاط ضعف و تسهیل کننده های برنامه های توسعه ملی را مورد بررسی قرار می دادند، انتخاب و با یکدیگر مقایسه شدند. این مقالات با رویکرد تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفت و داده ها به شیوه کدگذاری بازتحلیل شدند. نتایج حاصله از تحلیل نقاط ضعف و موانع برنامه های توسعه در 13 مضمون و تسهیل کننده ها در پنج کد تحت عناوین همگرایی و انسجام نظام آموزش عالی با نظام اجتماعی و پیوند علم و صنعت، پیشبرد توسعه متوازن، محدودسازی دولت در فرایند توسعه، تقویت نظام اجتماعی به عنوان بستر توسعه و گسترش تعاملات بین المللی تفسیر و ترجمه شدند و نهایتا یافته های راهبردها نشان از ضرورت پیشبرد توسعه در قالب رویکرد سیستمی داینامیک، تفسیر شد.

اپیدمی کووید19 از آغاز 2020 با شیوع سریع و با شدت بالای بیماری، آمار بالای مرگ و میر ناشی از آن، یکی از مهمترین تهدیدات بهداشت عمومی در این قرن است. اپیدمی کووید19، در ابتداء نظام سلامت جوامع را به چالش کشید و بسرعت سایر حوزه های اقتصادی و اجتماعی را نیز درگیر کرد. جامعه ایران نیز از شیوع این ویروس و اختلالات شدید آن برکنار نماند. با این توضیح هدف مقاله حاضر شناسایی مولفه های تاب آوری جامعه ایران در مقابله با اپیدمی کووید19 به عنوان یک بلیه حاد طبیعی با پیامدهای اقتصادی و اجتماعی است. این مهم با روشی توصیفی- تحلیلی و با طرح این سوال که چه مولفه-هایی تاب آوری جامعه را برای مواجهه با شرایط بحرانی ناشی از اپیدمی کووید19 ارتقاء داده و امکان مقاومت آن را در این شرایط فراهم می سازد، پی گیری می شود. داده ها از طریق مطالعه اسنادی و کتابخانه ای همچنین مشاهدات میدانی جمع آوری شده است. با این مفروض که گستره تاثیرات و پیامدهای شیوع گسترده کووید19 پتانسیل بسیار بالایی برای حاد شدن و شکنندگی مقاومت جامعه دارد، در انتها راهبردهایی به منظور ارتقاء مقاومت و تاب آوری جامعه تدوین و ارائه می شود.

هدف این پژوهش، طراحی سیستم اطلاعات مدیریت جذب نیروهای داوطلب ورزشی و ارائه الگوی کاربردی آن در وزارت ورزش وجوانان ایران بود. این پژوهش، ازنوع توصیفی- تحلیلی و ازنظر هدف، کاربردی با متدولوژی یو.ام.ال و با استفاده از مدل طراحی شیءگرای آر.یو.پی بود. ابزار، پرسش نامه پژوهشگرساخته و جامعه آماری همه معاونان وزارت ورزش وجوانان و مدیران کل ستادی همه رؤسا و نایب رئیسان و دبیران فدراسیون های ورزشی ایران بودند. روش نمونه گیری به صورت سرشماری بود و از همه افراد یادشده برای شرکت در پژوهش دعوت شد. در این پژوهش، ابتدا دروندادها و بروندادهای اطلاعاتی در سیستم های اطلاعاتی داوطلبان ورزشی که دربرگیرنده ورودی ها، فرایندها و خروجی ها می شدند، شناسایی شدند. سپس، نیازمندی های سیستم اطلاعات مدیریت جذب داوطلبان ورزشی که شامل منابع انسانی، برنامه ریزی، ثبت نام و پذیرش، آشناسازی، مالی و تدارکات، آموزش و حمایتی، ارزیابی، پاداش و حفظ بود و همچنین، ذی نفعان داوطلبی ورزشی ایران شناسایی شدند. اطلاعات زیرسیستم های طراحی شده در جذب داوطلب ورزشی مشخص شد. نگرش مدیران درباره نیازمندی های اطلاعاتی جذب داوطلب ورزشی درباب سیستم بررسی شد. همچنین، با ایجاد بانک اطلاعاتی در پنج سطح، الگوی تحلیل کاربردی ارائه شد. ازآنجایی که مدیریت سیستم های اطلاعات داوطلبی خدمات عادلانه و شفافی را برای عموم جامعه، مدیران و داوطلبان فراهم می کند، ایجاد بانک اطلاعاتی با هدف طراحی سیستم اطلاعات مدیریت که نیازهای اطلاعاتی تمامی کاربران را مدنظر قرار داده است، برای رشد و موفقیت سازمان ورزشی داوطلبی مفید است.

نواندیشی دینی، که ویژگی دوره معاصر است،با مدرنیته همزاد است؛ داعیان بسیار یافته، به گونه ای که هریک از آنها، آنچنان مفهوم نواندیشی را بر خویش منطبق می کنند که عرصه را برای حضور دیگران در دایره نواندیشی دینی، تنگ می نمایند. این امر، هر معیار و ملاکی را برای ارزیابی جریان های نواندیش دینی به چالش می کشد. بدان سبب که تلاش های علمی برای تفکیک جریان ها در سه حوزه ضرورت، امکان و رویکرد نظری صورت نپذیرفته است. چگونگی جداسازی مفهومی گونه های متنوع نواندیشی دینی پرسشی است که این مقاله در پی پاسخگویی به آن است. (سؤال) به نظر می رسد با صورت بندی جریان های نواندیشی دینی در حوزه های پیش گفته، بتوان به پرسش یادشده پاسخ داد. (فرضیه) بنابراین، غرضْ مفهوم سازی سازه های تعدد نواندیشی دینی با توانایی در قابلیت سنجش و مقایسه است. (هدف) درنتیجه، مقاله حاضر بر آن است، مسائل اصلی هریک از جریان های نواندیشی دینی - از جمله مسئله رابطه میان دین و مدرنیته - را شناسایی کند و آنها را پیرامون نقطه عزیمت شان در سه مفهوم ضرورت، امکان و رویکرد نظری بازتولید نماید. (روش) این مقاله با رد نگاه  درونی و بیرونیِ مصداق نگر و تنها با تأکید بر مفهوم سازی می کوشد طیف بندی خاصی از جریان های نواندیش دینی عرضه کند. (یافته)

جهانی شدن با توسعه ارتباطات جمعی در گستره جهانی همراه است. درخصوص میزان و نوع تاثیراتی که جهانی شدن و ارتباطات جهان وطنی، در تحولات فرهنگی داشته، نظریه های گوناگونی وجود دارد که از جمله مهمترین آنها نظریه همگرایی فرهنگی و نظریه قطبی شدن فرهنگی است. از جمله مهمترین چالش های اصلی دراین حوزه مسئله رابطه تنوع فرهنگی با جهانی شدن است. دراین راستا نوریس و اینگلهارت در پژوهشی این رابطه را در 95 کشور و با شاخص هایی همچون؛ میزان استفاده از رسانه های خبری، ارزشها و نگرش فرهنگی به آزمون گذارده اند. براساس نتایج این تحقیق، جهانی-شدن، تنها در مناطقی که به میزان زیادی در معرض ارتباطات جمعی جهانی قرار دارند، وجهی همگرایانه داشته و بخش عمده جهان به واسطه آنچه دیوارهای آتش می نامند، به میزان اندکی از ارتباطات جمعی جهانی بهره می گیرند. سخن اینکه با وجود گسترش جهانی شدن، هسته اصلی فرهنگ های ملی در جهان همچنان پا برجا مانده است. کتاب مذکور با عنوان جهانی شدن و تنوع فرهنگی توسط عبدالله فاضلی و ساجده علامه ترجمه شده است. معرفی و نقد شکلی و محتوایی این اثر، موضوع مقاله پیش رو است، علاوه بر این که ارزیابی ترجمه کتاب مذکور نیز از نظر دور نمی-ماند.

نظریه های امنیت اجتماعی بر هویت، ارزش ها و باورهای جامعه به عنوان اساس جامعه بودگی که انسجام و بقاء جامعه درگرو آن است، تاکید دارند. امنیت اجتماعی، مفهومی زمینه مند است که درهر جامعه ای با ابتنای بر دغدغه های اساسی و انسجام بخش آن جامعه صورت بندی می شود. بنابه این مهم امنیت اجتماعی موضوع پژوهش های بسیاری در جامعه ایران بوده است. بااین حال تنوع و تفرق یافته های پژوهش ها که هر یک وجهی از این مفهوم را موضوع تحقیق خود قرار داده اند، دستیابی به تعریفی فراگیر از امنیت اجتماعی را ناکام گذاشته است. با این وصف مقاله پیش رو با رویکردی توصیفی و تحلیلی و بکارگیری روش فراترکیب، تلاش دارد تا گستره متنوع پژوهش های این حوزه را احصاء و نتایج را بصورت نظام مند تجزیه و تحلیل کرده و با ترجمه آنها به-یکدیگر، تفسیری جامع از این مفهوم در جامعه ایران را ارائه کند. داده ها به شیوه اسنادی جمع آوری شد. براساس یافته های پژوهش؛ مطالعات امنیت اجتماعی در هشت محور احساس امنیت، ارزشهای اسلامی، نیروی انتظامی، فضای شهری، خانواده، زنان، رسانه های جمعی و هویت طبقه بندی شدند. ارائه تفسیری جامع از امنیت اجتماعی با جایابی گستره دغدغه های اساسی جامعه در ذیل مفهوم بسط یافته هویت-مدرن، اسلامی و ایرانی- پی گیری شد. نتیجه این که توازن عناصر هویت ساز جامعه ایرانی مبنای امنیت اجتماعی و عدم تعادل آنها ناامنی اجتماعی است.

حوزة سیاسی نوین در جوامع اسلامی بر بنیاد انبوهی از مقولات اساسی چون آزادی، مردم سالاری، و قانون گرایی استوار است که در متون سیاسی قدیم مسلمانان از مقولات نیندیشیده هستند. ازاین رو، پویایی فقه سیاسى در جامعة پیچیدة امروز مستلزم ورود روش مند و جدی آن در تبیین مسائل و موضوعات نوین در حوزة اجتماع و سیاست است. باوجوداین، غالب آثار در حوزة فقه سیاسی هم چنان بر تعریف کلاسیک سیاست و قدرت یعنی دولت و نقش و ویژگی های حاکم تمرکز یافته است. در این میان، کم تر اثری را می توان یافت که با محوریت نقش جامعه درصدد بازیابی سنت برآمده باشد و فقه و آموزه های فقهی را بررسی کرده باشد. کتاب وجوه فقهی نقش مردم در حکومت اثر سیدمحسن طباطبایی فر تلاشی برای پرکردن این خلأ ارزیابی می شود. نویسنده بررسی نقش مردم را در حکومت درقالب دو رویکرد سنتی و نوگرا پی گیری می کند. باتوجه به اهمیت و حساسیت این گونه آثار نقد و بررسی آن دوچندان اهمیت دارد. با این توضیح که اثر از جنبة پردازش موضوع، توأمان با برجستگی هایی که دارد، خلأها و نقصان هایی نیز دارد که درقالب نقد شکلی و محتوایی بررسی می شوند.

مسئله اصلی هرنظام مدیریتی درمقابله بابحران، شناسایی و اولویت بندی تهدیدات بحرانی به منظور تدوین بهترین راهبرد برای مقابله با فوری ترین تهدید است. بااین وصف درمقاله پیش رو با طرح این پرسش که اصلی ترین تهدیدات ایران درشرایط پاندمی کووید19 کدام است و راه حل های مربوط به اصلی ترین تهدید چیست، عملکرد دولت درمدیریت بحران پاندمی کووید19 بارویکرد توصیفی-تحلیلی ارزیابی می شود.. تمرکز تحقیق بر جامعه ایران درشرایط کرونایی و اقدامات دولت از اسفندماه98 تا شهریور99 است و داده ها ازطریق مصاحبه با خبرگان و کارشناسان گردآوری شد. برای تعیین اولویت تهدیدات از تکنیک AHP استفاده شد. برطبق نتایج، تهدیدات حوزه امنیت، باضریب 0.324 وبعد از آن به ترتیب حوزه اقتصادی باضریب 0.252 درحوزه بهداشت و سلامت باضریب 0.205 درحوزه مدیریت-سیاسی باضریب 0.179 و درنهایت تهدیدات درحوزه اجتماع باضریب 0.071 قراردارند. پاسخ دولت نیز اتخاذ راهبرد اجتناب درحوزه امنیت، راهبرد انتقال درحوزه اقتصاد، راهبرد تعدیل درحوزه سلامت، راهبرد انتقال درحوزه مدیریت و راهبرد پذیرش- تعدیل درحوزه اجتماع، ارزیابی شد.

نظریه سیستمی نیکلاس لومان در مقام یک تئوری اجتماعى، چشم انداز مناسبی برای شناخت نظام اجتماعی و جهان مدرن بوجود آورده است. «نظریه سیستمها و تغییر پارادایم در جامعه شناسی» تدوین و ترجمه علی اردستانی اثری حائز اهمیت درخصوص اندیشه های لومان و عناصر اندیشگی اوست. این اثر دربرگیرنده پنج مقاله از نیکلاس لومان با عناوین؛ تغییر پارادایم در نظریه سیستم ها، نظریه سیستمهای جدید و نظریه جامعه، مدرنیت علم، جهانی شدن یا جامعه جهانی: چگونه باید جامعه جهانی را درک کرد، سخن و سکوت، و سه مقاله از دیگر نویسندگان با عناوین چرا سیستم ها، میراث لومان و بنیانهای نظریه سیستم های اجتماعی است. اثر موردبحث با تمرکز بر نظریه اجتماعی، نظریه ارتباطات و نظریه تکامل به عنوان عناصر اصلی نظریه سیستمی از یکسو و قرار دادن سیستم اجتماعی در ارتباط با محیط اعم از جهان مدرن و جامعه جهانی، تبیینی قابل قبول از نظریه سیستم ها ارائه نموده است. با این حال اثر مورد بحث خالی از ایراد نیست؛ ضعف پوشش مباحث، همچنین ترجمه و معادل سازی های نامفهوم از جمله موارد قابل ذکر است. از این رو در مقاله پیش رو ضمن توضیح نظریه سیستم ها که محتوای اصلی کتاب را تشکیل می دهد، به نقد و بررسی آن در سه بخش صوری و محتوایی و ترجمه پرداخته می شود.

متناسب با پیچیده ترشدن روابط اجتماعی در جوامع امروزی، فهم گسترده تری از امنیت حاصل شده است، آن چنان که از وجه نظامی با مرجعیت حاکمیت فراتر رفته و ابعاد اقتصادی، اجتماعی ، زیست محیطی، و سیاسی را نیز دربر گرفته است. در این زمینه تعاریف نوینی از امنیت صورت بندی شده که ازجمله مهم ترین آن ها مفهوم امنیت اجتماعی است. بنابه این مهم، در این مقاله به تجزیه و تحلیل سه اثر عمده و شاخصی پرداخته می شود که در تلاش برای صورت بندی نظری امنیت اجتماعی در جامعه ایران اند. با این توضیح کتاب درآمدی نظری بر امنیت جامعه ای نوشته قدیر نصری (1390) درباره شناسایی اصول و محورهای امنیت اجتماعی در نظریه های گوناگون و مؤلفه های اصلی امنیت اجتماعی در ایران برمبنای این محورها؛ کتاب امنیت اجتماعی شده؛ رویکرد اسلامی (1392) اثر اصغر افتخاری درباره شناسایی الگوی امنیت اجتماعی در گفتمان اسلام و پیش نهاد اصول عملیاتی برای تقویت و تحکیم امنیت اجتماعی در جامعه اسلامی؛ و کتاب جامعه شناسی تاریخی امنیت در ایران (1391) اثر میرسندسی، که درکی عمیق از امنیت اجتماعی برمبنای تحولات تاریخی ایران را جست وجو می کند، سه اثری اند که در تحقیق حاضر، ضمن معرفی آن ها، تلاششان در صورت بندی مفهوم امنیت اجتماعی در جامعه ایران به لحاظ شکلی و محتوایی نقد و بررسی می شود.

در ایران بیشترین اقدامات حمایتی دولت برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب پذیر و معلولان از طریق سازمان بهزیستی صورت می گیرد. این سازمان با وجود جذب همکاری نهادهای مدنی در حوزه حمایت از آسیب دیدگان و گستره وسیعی از تفاهم نامه هایی که با سایر سازمانها منعقد نموده و تعدد خدماتی که به جامعه هدف ارائه می کند کماکان با نارسایی ها عمده ای در تحقق اهدافش روبرو است. این چالش ها در مواجهه با رشد فزاینده آسیبهای اجتماعی حادتر می شود. از این رو ارزیابی الگوی مدیریت عملکرد سازمان بهزیستی جهت رفع نارسایی ها و فائق آمدن بر چالشها ضروری است. این مطالعه با روش کیفی و ابزار مصاحبه و مطالعه اسناد و مدارک به گردآوری داده ها پرداخته، سپس یافته های گردآوری شده با روش تحلیل تماتیک مورد توصیف، سازماندهی و تنظیم و تحلیل قرار گرفت. در خلال تحلیل یافته ها، 8 مقوله برگرفته از عملکرد سازمان بهزیستی شناسایی شد. مقوله های استخراج شده در بخش برآیند در قالب یک مدل پارادایمی با عنوان چالشهای الگوی مدیریتی سازمان بهزیستی ارائه شده اند. در پایان نیز راهکارها در قالب سه مفهوم گسترده ضرورت تغییر رویکرد، تمرکز بر دیدبانی و نظارت و تقویت نهادهای مدنی و برون سپاری ارائه گردید.

سنت با صورت بندی اندیشه و اندیشه ورزی، تحولات در جوامع را جهت دهی کرده و با کتمان تاریخی بودنش سلطه خویش را بر قرائت معاصر می گستراند. با این حال چارچوب های تحلیل این حوزه، هیچکدام آشکار نمی سازند که قدرت چگونه دانش و تولیدات فکر دینی را منقاد ساخته و آنها را در راستای راهبردها و اهداف خود به خدمت گرفته است. با این توضیح تحلیل «قدرت و دانش در ایران دوره اسلامی» در رفع این خلاء و با اتخاذ رویکردی گفتمانی تلاش می کند تا نشان دهد که گفتمان اسلامی چگونه و با چه سازوکاری به برجسته سازی و حاشیه رانی مفاهیم متکثر پرداخته، و چگونه یک مفهوم مرکزی را بسط داده و آنرا فرا زمانی/مکانی می نمایاند. مولف پاسخ به این سوال را جستجو می کند که دانش سیاسی از کجا ظاهر و به کجا ختم می شود. بااینحال در ارزیابی این اثر آشکار می شود که مرزهای گفتمانی دانش سیاسی در دوره میانه و جدید تعریفی مشخص نمی یابند همچنین متن مشخص نمی سازد الگوهای سیاسی که طرد شده اند تا نظم موجود تنها الگوی ممکن و مشروع زندگی سیاسی تثبیت شود کدامند. با این وصف انتظارات از اتخاذ پیش فرض های تحلیل گفتمانی همراه با سایر دقایق موجود در متن، محور ارزیابی این اثر قرار گرفته است.

این پژوهش به بررسی تجربه زیسته دانشجویان دختر افغانستانی از «دانشجو بودن» در دانشگاه های تهران و قم می پردازد. این تحقیق با طرح این پرسش که «زن افغانستانی، به عنوان یک "دانشجو" چه ادراکی از دانشجو بودن در ایران دارد»، از رویکرد پدیدارشناختی برای کشف تجربیات زیسته دانشجویان دختر افغانستانی استفاده می کند. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش شامل 30 دانشجوی دختر افغانستانی شاغل به تحصیل در دانشگاه های ایران است که به روش نمونه گیری نظری انتخاب شده اند. مصاحبه ها پس از پیاده سازی و تدوین، با استفاده از روش تحلیل متن بررسی شد. یافته ها بر این امر دلالت می کنند که در «زیست دانشجویی» تجربه جاذبه ها بیش از دافعه ها است. همچنین در این مطالعه مفهوم «احساس امنیت» که از روایت های مشارکت کنندگان برآمده است به عنوان مفهوم مرکزی پدیدار می شود و اهمیت آن در «بیان هویت»و «مجال تغییر آن» در عرصه آموزش عالی ایران آشکار می گردد.