شیرزاد خزایی

حکومت عراق پس از کودتای حزب بعث در سال 1968م به رهبری احمد حسن البکر درصدد دستیابی به سلاح های شیمیایی برآمد. این رویه در دوره ریاست جمهوری صدام حسین و آغاز جنگ تحمیلی تشدید گردید. ارتش عراق در اوائل جنگ و هنگام برتری از تسلیحات متعارف استفاده می کرد اما هنگام برتری ایران به خصوص بعد از فتح خرمشهر به استفاده گسترده از سلاح های شیمیایی روی آورد. حال مسئله مقاله حاضر این است که نقش شرکت های آلمانی در تجهیز عراق به انواع تسلیحات شیمیایی را روشن سازد. نویسنده، مقاله حاضر را بر بنیاد روش تحقیق تاریخی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. دستاوردهای این تحقیق نشانگر آن است که شرکت های آلمانی همچون هی برگر، کارل کولب و پروساگ، در ساخت مجتمع های سامرا، فلوجه و عکاشات نقش اساسی ایفا کرده و همین گونه شرکت ها بودند که خط تولید انواع سلاح های شیمیایی همچون گاز خردل و اسید پروسیک تا گازهای عصبی سارین و تابون را ایجاد کردند. این مقاله قصد دارد تا با روش تحقیق تاریخی، توصیف دقیقی از شرکت های آلمانی همکار با دولت عراق را در ساخت کارخانه های تسلیحات شیمیایی مورد واکاوی قرار دهد.

عراق تا پیش از قدرت گیری صدام روابط استراتژیکی با شوروی داشت ولی با به سردی گراییدن این مناسبات، او به کشور فرانسه روی آورد. با پیروزی انقلاب اسلامی و دستیابی صدام به ریاست جمهوری، وی معاهده الجزایر را لغو و به ایران حمله کرد. پرسش مقاله کنونی آن است که عراق در روابط سیاسی و نظامی با فرانسه در این دوره زمانی در پی چه مقاصدی بود؟ فرضیه این پژوهش آن است که صدام برای دستیابی به فناوری و سلاحهای پیشرفته فرانسه روابط دوستانه ای را با این کشور آغاز نمود. وی سعی داشت اختلافات مرزی و رویارویی های نظامی با ایران را با کمک سلاحهای پیشرفته و کشتارجمعی فرانسه حل و فصل کند. نتایج پژوهش نشان میدهد که عراق برای جلوگیری از شکست ارتش خود در جنگ با ایران درصدد گسترش روابط خود با فرانسه برآمد. در این راستا شرکتهای و «ماترا»، «آلکاتل»، «تامسون سی. اس. اف»، «ناسه»، «فادلر»، «مارسل داسو»، متعدد فرانسوی مانند نقش مهمی در تجهیز ارتش عراق به انواع سلاحهای پیشرفته داشتند. هدف مقاله حاضر«پتروبراس» آن است تا نقش فرانسه و این شرکتها را در تجهیز ارتش عراق به انواع سلاحهای پیشرفته و کشتارجمعی و تأثیر آن در جنگ ایران و عراق را نشان دهد.

رمان تاریخی شخصیت ها، رویدادها، زمان و مکان خود را از تاریخ به وام می گیرد. از این رو می توان از آن به مثابه وسیله و ابزاری جهت شناخت ذهنیت تاریخی نویسنده و گفتمان حاکم بر زمانه او استفاده کرد. این مقاله با بررسی رمان تاریخی آقا محمدخان اثر حسینقلی میرزا سالور (عمادالسلطنه) در پی پاسخ به این پرسش است که تاریخ دوره قاجاریه و حکمرانان و شاهزادگان این سلسله در این اثر داستانی چگونه تصویر شده اند و این تصویرسازی چه پیامی برای پژوهشگر کنونی دارد؟ فرضیه تحقیق حاضر آن است که برخلاف آنچه به مثابه کلیشه ای عمومی پذیرفته شده است که سیاه نمایی درباره قاجارها در دوره پهلوی صورت گرفته است، منابعی چون کتاب عمادالسلطنه نشان می دهد که این دیدگاه سابقه ای قدیم تر داشته و حتی از طرف نویسندگانی با تبار قاجاری نیز پذیرفته شده بوده است. این میراثی بود که به دوره بعد منتقل شد.

مقاله کنونی بر آن است که روش و نگرش افضل الملک در تاریخ نویسی را با عنایت به تجربه زیسته ی او مورد تتبع قرار دهد. ما برآنیم که تجربه زیسته مورخی چون او به شکلی و نحو دیگر در عرصه تاریخ نویسی متبلور می شود و کانون این تجربه زیسته همانا دوره گذاری است که او را در یک برزخ قرار می دهد. از آن جایی که او در سرآغاز این تغییر می زید سیطره و غلبه زیست جهان نوین که مشروطه نمود و نمادی از آن است، کاملا مشهود نیست و از این رو می توان گفت که افضل الملک بین دو زیست جهان سنتی و مدرن درگیر است و بازخورد این مساله در نوشتارش آشکار است به طوری که گاه مفاهیم متعارضی چون «استبداد» و «مشروطه» و «رعیت» و «ملت» را استعمال می کند و در مواضع مختلف نوشتارش به یک سو گرایش پیدا می کند. او به دلیل تنفس در زیست جهان نوین که با صورتبندی «حوزه ی عمومی» همراه و همبسته است، نوشتاری متفاوت نسبت به تاریخ نویسی های چند دهه قبل از خود خلق می کند. لذا درون مایه بنیادین نوشتار او تحت تاثیر دوره گذار ماهیتی پارادوکسیکال به خود می گیرد و این پارادوکس در برخی مواضع در ساحت دفاع از نظام و تفکر گذشته و در برخی مواضع دیگر در ساحت جانبداری از نظام نوین خودنمایی می کند و خوانندگان خود را در یک دوگانگی قرار می دهد.

مجازات یکی از راهبردهای جوامع به منظور نفی رفتار نا همنوایی است که برخی اصول و سنت های جوامع را مورد تهدید قرار می داده است. اعدام هم از قدیمی ترین و متداول ترین روش های مجازات بوده است بطوریکه در تمام جوامع بشری به اشکال مختلف و متنوع اعمال می شده است و می توان در آن انواع خشونت های تمام عیار و تعذیب های دهشتناک بدنی را ملاحظه کرد. در دوره مشروطه به دلیل ظهور نگرش و ایستارهای های نوین شکل و صورت مجازات اعدام دستخوش تغییر و تحول شد. حال پرسش پژوهش حاضر این است که در گذار از دوره قاجار به مشروطه و عصر جدید فنون و تکنیک های کیفر اعدام دچار چه نوع تغییراتی شده است و آیا این تغییرات را می توان ضرورتاً در جهت ترقی و تعالی رفتار با نوع بشر ارزیابی کرد؟ به نظر می رسد ما در حال گذار از نمایش عمومی اعدام به اعدام در گوشه زندان ها، از تعذیب شدید بدنی به اعدام به وسیله دار و طناب و تیرباران، و از تعذیب طولانی به اعدام سریع و آنی محکومان هستیم. در چنین چرخشی درصحنه مراسم اعدام مدرن حضور علوم مدرن چون پزشکی، روانشناسی و روش های بالینی و حقوق از یک سو و فن آوری های نوین چون عکس برداری و اسلحه گرم از سوی دیگر قابل بررسی است. ازاین رو اعدام مدرن همبسته علوم مدرن است و بدون علوم مدرن وجود خارجی نخواهد داشت