عبدالرسول حسنی فر

کشور افغانستان دارای اشتراکات بسیاری در زمینه های مختلف با کشور ایران است. اما به رغم این اشتراکات، چالش ها و موانع گوناگونی در مسیر همگرایی این دو کشور وجود دارد. در سال های ابتدایی حکومت پهلوی، دولت ایران و افغانستان به دلیل تلاش برای تثبیت موقعیت خود اختلافات اساسی خود را به زمان دیگری موکول کردند و به همین منظور پیمان سعدآباد (پیمان عدم تعرض) را امضاء کردند. اما روابط دو کشور به دلیل نزدیکی بیش از حد ترکیه به ایران دوام نیاورد. در دوره پهلوی دوم در زمینه اقتصادی، روابط دو کشور رشد قابل توجهی داشت اما روابط دو کشور با اختلاف بر سر حق آبه هیرمند با چالش تازه ای مواجه شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران فراز و نشیب هایی در روابط دو کشور وجود داشت در سالهای ابتدایی انقلاب و همچنین در دوره ظهور طالبان در افغانستان روابط دو کشور قطع گردید. پس از تشکیل دولت منتخب در افغانستان جمهوری اسلامی ایران ضمن حمایت از دولت این کشور، در بازسازی افغانستان نقش مهمی را ایفا کرد. اما بازهم با وجود عمیق بودن روابط اجتماعی بین دو کشور، دیپلماسی اقتصادی کارآمدی در هیچ کدام از دوره های بعد و قبل از انقلاب بر روابط دو کشور حاکم نبوده است. به نظر می رسد عدم وحدت نظر و هماهنگی مسئولین کشور در تعیین استراتژی اقتصادی، تاثیر عوامل ایدئولوژیکی و نقش آفرینی کشورهای دیگر همچون چین، پاکستان وآمریکا در روابط دو کشور و تنش آبی دو کشور؛ از عوامل اصلی ناکارآمدی دیپلماسی اقتصادی ایران و افغانستان بوده است که رفع

بحران نظامی روسیه و اوکراین، بسترساز وقوع دگرگونی ها و تحولات بنیادین در پارادایم ها و الگوهای بین المللی تأمین و تبادل منابع و انرژی شده است. روسیه با بهره برداری گسترده از مزیت راهبردی و اهرم فشار خود در عرصه نفت و گاز، چالش ها و موانعی را بر سر راه کشورهای غربی ایجاد کرده است. در این میان، جایگاه و اهمیت منطقه خلیج فارس به عنوان یکی از بزرگترین و حیاتی ترین منابع تأمین انرژی برای قدرت های غربی، بیش از پیش مشخص و برجسته شده است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که الگوها و ساختار مبادلات منابع انرژی در منطقه خلیج فارس در پرتو بحران اوکراین چه تحولاتی را تجربه خواهد کرد؟ روش شناسی پژوهش حاضر، ترکیبی از رویکردهای کیفی، کمی و آینده پژوهی بوده است. در بخش کیفی از طریق مصاحبه عمیق با 10 تن از خبرگان حوزه های مطالعات منطقه ای، روابط بین الملل و اقتصاد انرژی، داده های مورد نیاز گردآوری شد. سپس با به کارگیری تکنیک تحلیل مضمون و طبقه بندی، مهمترین متغیرهای کلیدی شناسایی گردید. در ادامه با استفاده از تحلیل ساختاری-تفسیری MICMAC، روابط درونی میان این متغیرها بررسی و تبیین شده است. در پایان نیز پژوهش با بهره گیری از اصول و مبانی آینده پژوهی و تکیه بر یافته های دو مرحله پیشین، 5 سناریوی محتمل در وضعیت های مختلف متغیرهای کلیدی را طراحی و تدوین کرده است. نتایج حاکی از آن است که برنامه های نوسازی و توسعه ظرفیت های نفت و گاز در منطقه و همچنین افزایش نقش ایران، می تواند اثرات مثبتی بر بازار انرژی اروپا داشته باشد.

یکی از مشکلاتی که توسعه با آن مواجه است این است که برنامه های توسعه کور جنسیتی است و به مقوله جنسیتی (زنان) توجه نمی شود. به دلیل عدم توجه به ملاحظات جنسیتی در برنامه های توسعه، اجرای این برنامه ها منجر به افزایش نابرابری ها و حتی فقر در میان زنان شده است. بنابراین امروزه فقر به یک مقوله زنان تبدیل شده است. علیرغم اینکه زنان نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می دهند، انتظار می رود این قدرت بزرگ با حضور فعال در بسیاری از فعالیت های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مطابق با مردان، چرخ های جامعه را به حرکت درآورد. با این حال اغلب در طول تاریخ، فرصت ها و فرصت های اجتماعی زنان به گونه ای تقسیم نشده است که بتوانند به راحتی در سناریوهای زندگی مشترک با مردان ظاهر شوند و بدون محدودیت جنسیتی ایفای نقش کنند، لذا هدف تحقیق حاضر بررسی تظبیقی نقش و مشارکت زنان در انقلاب الجزایر و اسلامی ایران است. نتایج تحقیق نشان می دهد که موانع و مشکلات بر سر راه مشارکت سیاسی زنان را می توان به دو دسته محدودیت ساختاری و محدودیت های غیر ساختاری تقسیم کرد. . در مورد موانع ساختاری می توان به نظام سیاسی، عوامل فرهنگی و دلایل آموزشی اشاره کرد. محدودیت های تحصیلی زنان نیز مهم ترین مانع غیر ساختاری است.

اقبال از جمله متفکرانی است که چه در روزگار خویش و چه پس از مرگ، بر بسیاری از اندیشمندان و جریان های فکری و سیاسی کشورهای مختلف به ویژه کشورهای اسلامی تأثیر گذاشته است؛ آنسان که می توان تأثیر مستقیم و غیر مستقیم اندیشه سیاسی او را در شکل گیری و مبارزات سیاسی بسیاری از جریان های اخیر مسلمان جست وجو کرد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تأثیر اندیشه سیاسی علامه اقبال بر جمعیت اسلامی افغانستان و حرکت اسلامی افغانستان به عنوان دو حزب بزرگ اسلام گرای این کشور پرداخته است. از جمله محورهای اندیشه سیاسی اقبال می توان به وحدت و بیداری اسلامی، استعمارستیزی، استقلال طلبی، بازگشت به خویشتن، اصلاح اندیشه دینی و اجتماع و آرمان شهر او اشاره کرد که بر جریان های جمعیت اسلامی و حرکت اسلامی افغانستان تأثیرگذار بوده است. با واکاوی متون مرتبط و نیز مصاحبه هایی که با آگاهان واقف بر موضوع صورت گرفت، تبیین گردید که این تأثیر بیشتر از رهگذر اشعار حماسی اقبال بر احزاب یادشده صورت گرفته است. همچنین تبیین شد که ایدئولوگ های این دو جریان (برهان الدین ربانی و آیت ا... محسنی) بیشتر از دیگران از اندیشه سیاسی علامه اقبال متأثر بوده اند. روی هم رفته احزاب یادشده از رهگذر ایدئولوگ های خود نیز از اندیشه سیاسی علامه اقبال تأثیر پذیرفته اند.