مرتضی هندیجانی فرد

پژوهش حاضر، یک مطالعه علم سنجی با استفاده از تحلیل هم رخدادی بر روی مفهوم «نظارت شرعی» با تمرکز بر پژوهش های منتشر شده بین سال های 2015 تا 2022 (تا انتهای ماه جولای 2022) در پایگاه وب آوساینس انجام داده است. نتایج پژوهش نشان داد که واژه های «حاکمیت شرکتی»، «بانک های اسلامی»، «هیئت نظارت شرعی»، «عملکرد» و «حاکمیت شرعی» به ترتیب با 36، 34، 32، 20 و 16 رخداد و همچنین مجموع قدرت اتصال 265، 206، 219، 132 و 105 پربسامدترین واژگان بوده اند. یافته ها همچنین نشان دادند که واژه های «نظارت شرعی»، «هیئت نظارت شرعی» و «حاکمیت شرعی» به ترتیب با 20، 73 و 52 واژه ارتباط مستقیم هم رخدادی دارند. واژه «نظارت شرعی» هم رخدادی بیش تری با واژه های «ذخایر زیان وام»، «کیفیت»، «ویژگی های کمیته حسابرسی»، «هیئت» و «مدیریت عایدات» دارد. واژه «هیئت نظارت شرعی» هم رخدادی بیش تری با واژه های «حاکمیت شرکتی»، «بانک های اسلامی» و «تنوع جنسیتی» دارد. واژه «حاکمیت شرعی» نیز هم رخدادی بیش تری با واژه های «عاملیت»، «زنان»، «تنوع جنسیتی»، «بانکداری»، «تأمین مالی اسلامی» و «هیئت نظارت شرعی» دارد. الگوی نظری مطالعات نیز بر اساس تحلیل هم رخدادی تدوین شد. در پایان، پیشنهادات کاربردی و پیشنهاداتی برای پژوهش های آتی ارائه شده است.

زمینه: بر خلاف موفقیت ، شکست و پیامدهای آن همواره کمتر مورد توجه پژوهشگران کارآفرینی قرار گرفته است. شکست علاوه بر چالش های اجتماعی و روانی برای کارآفرینان، می تواند حامل دستاوردهایی نیز برای آنان باشد. در مجموع، این فرآیندهای اجتماعی و روانشناختی پس از شکست و چگونگی تعامل و برهم کنش عوامل گوناگون با یکدیگر در این فرآیند، کم تر بررسی شده و کمبود پژوهش های میدانی در این زمینه مورد اذعان مطالعات پیشین است. هدف: هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل فرآیندهای اجتماعی و روانشناختی پس از شکست در کارآفرینان ایرانی است. روش: پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش روایتی است. جامعه آماری، کارآفرینان ایرانی داخل کشور بودند که در سال های 1399 و 1400 دچار شکست شده بودند. افراد نمونه آماری به روش هدفمند انتخاب شدند. حجم نمونه بر اساس اشباع نظری داده ها تعیین شد و از مصاحبه نیمه ساختاریافته جهت گردآوری داده های میدانی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از مصاحبه ها، با استفاده از روش نظریه برخاسته از داده ها انجام شد. یافته ها: بر اساس مدل نهایی، فرآیندهای اجتماعی و روانشناختی پس از شکست شامل مقوله های اصلی زیر هستند: عوامل فردی، عوامل نهادی، سوگیری های شناختی، هزینه های شکست، راهبردهای مقابله، واکنش های اجتماعی-روانشناختی، عوامل مداخله گر و دستاوردهای مثبت. نتیجه گیری: مهم ترین کاربرد این پژوهش برای کارآفرینان، شناسایی راهبردهای مقابله (شامل راهبردهای بازیابی روانی و حفاظت از نفس) برای کاهش هزینه های روانشناختی و راهبردهای مدیریت تصویرپردازی ذهنی (شامل کنار کشیدن، پنهان کردن، حساسیت زدایی و مکانیسم جبران) برای کاهش هزینه های اجتماعی شکست بوده است. کاربرد آن برای سیاستگذاران نیز، ضرورت گسترش فرهنگ کارآفرینی و بازنگری در قوانین ورشکستگی به منظور کاهش هزینه های شکست برای کارآفرینان می باشد.

پژوهش حاضر، با هدف مطالعه تحلیل محتوای نمایه های متعلق به بانک ها در شبکه های اجتماعی انجام شده است. در این پژوهش ۵۴ صفحه اجتماعی متعلق به 14 بانک خارجی و ایرانی در 4 شبکه اجتماعی مشهور به روش تحلیل محتوا، مورد مطالعه قرار گرفته اند. این بانک ها با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. یافته ها نشان داد که اغلب بانک ها در صفحه اجتماعی خویش برای نمایش اطلاعات بانک از مأموریت/ اهداف خود، برای ارائه اطلاعات محصول از محصول افزوده، برای نشان دادن هویت سازمانی از تصویر شرکت، برای معرفی رویدادهای بانک از همایش و کنفرانس، برای نمایش ویدئو بانک از سبک موسیقی، برای نمایش عکس های بانک از سبک شیوه زندگی، برای پشتیبانی مشتری از پشتیبانی اطلاعاتی، برای شعار تبلیغاتی از سبک صمیمی/ محاوره ای/ موزون/ شاعرانه، برای نمایش آلبوم های بانک از آلبوم مربوط به کمپین های آن ها، برای ارائه موضوعات مربوط به مسئولیت اجتماعی بانک از پست های مرتبط با ورزش و محیط زیست، برای ارسال پیام های بازاریابی بانک از خدمات، برای انتشار اطلاعات بانک از اطلاعیه های خبری، برای اجتماع سازی بانک از مسئولیت اجتماعی و اطلاعات و مشاوره عمومی و نیز برای درگیری تعاملی مشتری از مشارکت عمومی استفاده می کنند.

کارکنان نقش پررنگی در موفقیت شرکت های خدماتی دارند و رضایت آن ها پیش نیازی برای رضایت مشتریان است. همچنین، توجه و پاسخگویی به خواسته ها و نیازهای آنان،  زمینه توسعه تمایلات کارآفرینانه در شرکت را فراهم می کند. علاوه بر این، مشتری محوری، ممکن است شرکت را به سوی تمرکز بر نوآوری و استفاده پیش دستانه از فرصت ها رهنمون سازد. از این رو، پژوهش حاضر به بررسی این مسئله پرداخته که آیا در شرکت های ارائه دهنده خدمات اینترنت در تهران، بازارگرایی داخلی می تواند از طریق بازارگرایی بر گرایش کارآفرینانه تأثیر مثبت و معناداری بگذارد. بدین منظور، از روش توصیفی-پیمایشی استفاده شد و پرسشنامه پنج گزینه ای طیف لیکرت بین 322 نفر از کارکنان و مدیران شرکت های مذکور که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده بودند، توزیع گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بازارگرایی داخلی بر گرایش کارآفرینانه با ضریب مسیر 529/0، بازارگرایی داخلی بر بازارگرایی با ضریب مسیر 796/0 و نیز بازارگرایی بر گرایش کارآفرینانه با ضریب مسیر 337/0 تأثیر مثبت و معناداری دارد. یافته ها همچنین نشان می دهد که بازارگرایی، در رابطه میان بازارگرایی داخلی و گرایش کارآفرینانه، با شدت 268/0 در نقش میانجی جزئی تأثیرگذار است. همچنین، نتایج آزمون سوبل، تأثیر میانجی بازارگرایی را در رابطه مذکور تأیید کرده است. علاوه بر این، مقدار ضریب VAF در صورت میانجی گری بازارگرایی، برابر با 336/0 به دست آمد که نشان می دهد تقریباً 34درصد از تأثیر بازارگرایی داخلی بر گرایش کارآفرینانه از طریق غیرمستقیم با متغیر میانجی بازارگرایی تبیین می شود.

در فضای رقابتی موجود در میان شرکت های نرم افزاری، موفقیّت این شرکت ها در دستیابی به مزیّت رقابتی، بدون سرمایه گذاری در بخش ایده ها و فناوری های جدید، دور از ذهن به نظر می رسد. تجاری سازی فناوری که همان فرایند کسب ایدة جدید، توسعة فناوری، تبدیل ایده به محصول با استفاده از فناوری و ارائه آن به بازار می باشد، بدون محور قراردادن مشتری در اولویت های شرکت که همان مفهوم بازارگرایی را نشان می دهد، نمی تواند باعث مزیّت رقابتی شود. از این رو، پژوهش حاضر  میزان تأثیر شایستگی تجاری سازی فناوری از طریق نقش تعدیلگر بازارگرایی، بر مزیّت رقابتی را بررسی کرده است. با این هدف، از روش توصیفی- پیمایشی استفاده شده است. پرسشنامة پژوهش را 130 نفر از کارکنان و مدیران پنج شرکت نرم افزاری که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند، پاسخ داده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرم افزار Smart PLS 3 استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که شایستگی تجاری سازی فناوری بر هر دو مزیّت هزینه و تمایز، به ترتیب با ضریب مسیر 526/0 و 679/0 تأثیر مثبت و معناداری دارد. نتایج همچنین نشان می دهد که بازارگرایی، تنها در رابطة شایستگی تجاری سازی فناوری و مزیّت تمایز، با ضریب مسیر 491/0 نقش تعدیلگر دارد.