هادی رجبی

فرهنگ با ابعاد مختلف زندگی انسان ها پیوند خورده و در زمینه های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و غیره تعریف هایی از فرهنگ شده است. امام خمینی (ره) فرهنگ را کارخانه آدم سازی می داند. در نگاه مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، فرهنگ از چنان اهمیتی برخوردار است که با سرنوشت اجتماعی ملت ها گره خورده است. یکی از مهم ترین و مؤثرترین عوامل برقراری وفاق، اقتدار و ارتقای ضریب امنیت «مشارکت» در صحنه های گوناگون ملّی است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی در صدد تبیین نقش فرهنگ مقاومت در امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران است. بر این اساس فرهنگ مقاومت یکی از موضوعات بنیادین ساختار سیاسی ایران محسوب می شود. اسلامیت، جمهوریت، حاکمیت، استقلال، امنیت، تمامیت ارضی، افتخارات ملی، عدالت و رفاه و از همه مهم تر کیان اسلام و تشیع در جهان، محور های اصلی منافع ملی انقلاب اسلامی ایران را تشکیل می دهند که همواره در جبهه تقابل انقلاب با دنیای استکبار قرار داشته است. فرهنگ مقاومت و پایداری با بهره گیری از مولفه هایی هم چون؛ استکبار ستیزی، روحیه جهادی و احیا و تقویت هویت دینی می تواند ما را در مقابله ها با ناتوی فرهنگی یاری نموده و افق روشنی جهت رسیدن به امنیت پایدار برای ملت مسلمان ایران باشد.

در دوران حاضر تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا نشان دهنده توزیع قدرت در جامعه مردم سالار دینی ایران و سیاست دموکراتیک کردن اداره امور محلی از ناحیه دولت است. انتظار آن است که با برخورداری از سازمان دمکراتیک محلی، شاهد گسترش نهادهای غیردولتی، افزایش مشارکت مردم در اداره امور خود و پاسخگو نمودن نهاد مدیریت امور محلی باشیم و تا اندازه زیادی به سمت توسعه یافتگی حرکت نمود. ایجاد شوراهای اسلامی شهر و روستا با چنین گستردگی و اهمیت در تاریخ ایران بی سابقه است. در پایان دهه هفتاد، با شکل گیری شوراهای اسلامی شهر و روستا، حضور بی سابقه شهروندان جهت مشارکت در این شوراها شکل گرفت. اما بنا به دلایلی، مشارکت شهروندان در دوره های بعدی کاهش یافت. این تحقیق با رویکردی علمی و در چارچوب رهیافت رفتارگرایی، تأثیر عملکرد شورای شهر تهران بر نگرش شهروندان، نسبت به مشارکت سیاسی را مورد ارزیابی قرار داده است. بر این اساس، در یک پیمایش اجتماعی سوالاتی مطرح گردیده که پاسخ شهروندان ما را به یافته های علمی رهنمون ساخته است. از مهمترین نتایج این پژوهش می توان به موارد ذیل اشاره کرد: در بعد شناختی، آشنایی شهروندان با وظایف شورای شهر و اقدامات آن بسیار ضعیف است. در بعد انگیزشی، تمایل به مشارکت بیشتر توسط شهروندان در شورای شهر مشاهده می شود و در بعد رفتاری حضور اندک پاسخ دهندگان در انتخابات شورای شهر مشهود بوده که با نتایج انتخابات شورای شهر نیز همخوانی دارد.

زمینه و هدف: نیروی انتظامی به سبب وظایف سنگین و درخور اهمیت خود، از یک سو؛ و تعامل مستقیم و بی واسطه با مردم، از سوی دیگر؛ از نقشی منحصربه فرد در میان سازمان های تأمین کننده امنیت برخوردار است. از این رو، این پژوهش به منظور تحلیل مضمونِ الزامات تحقق امنیت انتظامی در اندیشه فرماندهی معظم کل قوا(مدظله العالی) شکل گرفته و می کوشد تا به این پرسش اساسی پاسخ گوید که از نظر ایشان تحقق امنیت انتظامی از منظر معظم له بر چه الزاماتی استوار است؟ روش شناسی: داده های پژوهش شامل کلیه بیانات فاقد طبقه بندی فرماندهی معظم کل قوا(مدظله العالی) در دیدار با فرماندهان ناجا و دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی(امین) از فروردین ماه 1390ه.ش تا مهرماه 1396ه.ش می باشد که با بهره گیری از روشِ «تحلیل مضمون» و در چارچوب، نرم افزار MAXQDA مورد بررسی قرار گرفته است. برای سنجش روایی از آزمون اعتبار محتوا بهره گرفته شده است؛ بدین منظور، یافته های حاصل از این پژوهش در اختیار تعدادی از صاحب نظران قرار گرفت و نظرات ایشان جهت اصلاح مضامین مستخرج درباره سئوال پژوهش مورد استفاده واقع شد. همچنین، برای محاسبه پایایی داده ها از روش هولستی استفاده گردید؛ در نتیجه، با توجه به رقم حاصل که برابر با 89/0 است، پایایی نتایج پژوهش پیش رو مورد تأیید قرار گرفت. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که از منظر فرماندهی معظم کل قوا(مدظله العالی) نیروی انتظامی به منظور ایجاد، استقرار و عمومیت بخشیدن به برجسته ترین نیاز ملی که همانا امنیت است، مستلزم حفظ و تقویت ارزش های دینی در بُعد نگرشی، نوآوری به ویژه در عرصه علمی در بُعد دانشی، و اقتدار، قانون گرایی و انضباط در بُعد توانشی می باشد.

یکی از مشکلات بنیادین پیش روی سیاست گذاری های نهادی در کشورهای در حال توسعه وجود نهادهای بهره کش همچون رانت ناکارامد، فرهنگ خویشاوندگزینی و عدم شفافیت فرآیندهای اجرایی است. پژوهش با تمرکز بر مفهوم نهاد حامی پروری در چارچوب نهادگرایی جدید، دنبال آشکار کردن شاخص ها و پیامدهای این نهاد در نظام پهلوی دوم است. وضع مفهوم نهاد حامی پروری و در نظر گرفتن سیاست های حامی پرورانه در قالب رویکرد نهادگرایی جدید، از نوآوری های این پژوهش است. نهاد حامی پروری بعنوان نهادی بهره کش فرض شده است که منجر به تکوین چرخه رذیلت می شود. اساس فرضیه اصلی و در واقع هدف پژوهش، تحلیل نهاد حامی پروری بعنوان یکی از علل اصلی اعتمادزدایی از حاکمیت و کاهش سرمایه اجتماعی پهلوی دوم و در نهایت سقوط آن می باشد. به سخنی دیگر بی اعتمادی اجتماعی بعنوان پیامد نهاد حامی پروری موجب فراافتادن پهلوی دوم در نوعی دام اجتماعی شد که فرجام آن سقوط نظام سیاسی بود. دام اجتماعی در اینجا به معنی گزینش رویه های سودجویانه از سوی بازیگران اجتماعی و نظام سیاسی است که شاید به ظاهر و در ابتدا سودآور به نظر بیاید اما در نهایت به آسیب و ضرر اجتماعی مختوم می گردد.

رسانه ها و بویژه شبکه های اجتماعی در عصر حاضر، با اثرگذاری بر لایه های سه گانه باور، ارزش و رفتار، نقش بسیار مهمی در مهندسی افکار و رفتارهای سیاسی مردم در انتخابات دارند. در این مقاله با تأکید بر سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران، نقش آفرینی رسانه های معاند در مهندسی افکار عمومی و راهبردهای مقابله با آن در راستای قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، مورد تحقیق قرار گرفته است. تحقیق حاضر، از نظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت، نوع داده ها و رویکرد روش شناختی از نوع مطالعات کیفی مبتنی بر تحلیل مضمون است. ابزار جمع آوری داده ها، استفاده از روش نمونه گیری؛ هدفمند و بر اساس اشباع نظری می باشد. برای تجزیه وتحلیل داده های حاصل از مصاحبه های انجام شده، از تکنیک تحلیل تم استفاده شده است. گروه های معاند و ضدانقلاب در راستای جنگ شناختی، از رسانه های جمعی دیداری و شنیداری مانند شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای و پیام رسان های اجتماعی و برخی سلبریتی ها، با بهره گیری از شیوه ها و روش های مانند: تشکیل اتاق های فکر و میزهای تحلیل وضعیت؛ تمرکز بر روی رد صلاحیت کاندیداها؛ بحران سازی و ایجاد فضای دوقطبی در جامعه؛ راه اندازی کمپین های مختلف، بهره برداری از مشکلات اقتصادی، ایجاد شایعات، القای یأس و ناامیدی، برجسته کردن نقش رهبری در انتخابات، برای تأثیرگذاری و مهندسی افکار عمومی جامعه ایران در انتخابات ریاست جمهوری 1400، استفاده نمودند. قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در مقابله با این اقدامات شامل:  نقش مقام معظم رهبری در هدایت افکار عمومی، تقویت جریان انقلابی در شبکه های اجتماعی، افزایش اعتماد عمومی نسبت به رسانه های جمعی و غیره می باشد.

زمینه و هدف: این مقاله به بررسی راهبردهای مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در تقویت امنیت داخلی و مقابله با جنگ شناختی دشمنان جمهوری اسلامی ایران می پردازد. هدف اصلی پژوهش، شناسایی و تحلیل این راهبردها در راستای حفظ ثبات و انسجام ملی است.روش شناسی: پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل مضمون، بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) را در بازه زمانی شهریور ۱۴۰۱ تا مهر ۱۴۰۲ بررسی کرده است. داده ها از سخنرانی های منتشرشده در وب سایت رسمی ایشان گردآوری و با نرم افزار MAXQDA کدگذاری و تحلیل شده اند.یافته ها: تحلیل اغتشاشات ۱۴۰۱ و جنگ شناختی دشمنان نشان می دهد که راهبردهای مقام معظم رهبری (مدظله العالی) برای تقویت امنیت داخلی شامل ارتقای هوشیاری عمومی، تقویت هویت دینی و ملی، هم افزایی نهادهای امنیتی، و ایجاد امید و اعتماد عمومی است.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش حاکی از آن است که راهبردهای مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در مقابله با جنگ شناختی، از جمله تقویت هویت ملی، افزایش آگاهی عمومی، تأکید بر نقش زنان در جامعه، و برخورد قاطع با تهدیدات، توانسته اند نقشه های دشمن را خنثی کرده و امنیت داخلی را تقویت کنند. 

ناآرامی های سیاسی پس از انتخابات ریاست جمهوری بلاروس در سال ۲۰۲۰ نشان دهنده تلاش برای براندازی نرم (انقلاب رنگی) در این کشور بود. این پژوهش به دنبال شناسایی علل وقوع ناآرامی های سیاسی و تحلیل راهبردهای نظام سیاسی حاکم در مقابله با آن هاست. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با روش کیفی تحلیل محتوا انجام شد. داده ها با استفاده از نرم افزار MAXQDA تحلیل و مقولات و کدهای مرتبط با موضوع شناسایی گردید. مخالفان طیفی از اقدامات مسالمت آمیز تا خشونت آمیز را به کار گرفتند و از ابزارهای رسانه ای، عملیات روانی، و تحریک افکار عمومی برای گسترش دامنه ناآرامی ها بهره بردند. نظام سیاسی بلاروس نیز با پیشگیری، کنترل منازعات، عملیات روانی، و مشروعیت زدایی از مخالفان، موفق به حفظ ثبات خود شد. منازعات سیاسی بلاروس در سه گام شکل گرفت: اعتراضات زودهنگام، اقدامات غیرمسالمت آمیز و بروز خشونت. نظام سیاسی حاکم با استفاده از راهبردهای مقابله با ناآرامی ها توانست از بی ثباتی جلوگیری کند. این راهبردها به عنوان مدلی برای مدیریت بحران های سیاسی قابل استفاده است.

این مقاله با تمرکز بر اغتشاشات سال 1401، به بررسی راهبردهای آیت الله خامنه ای در مقابله با جنگ ترکیبی می پردازد. هدف اصلی پژوهش، شناسایی و تحلیل راهبردهایی است که بتوانند در جلوگیری از تأثیرات منفی جنگ ترکیبی، کارا باشند. با توجه به پیچیدگی های روزافزون امنیت داخلی در دنیای معاصر و استفاده گسترده از جنگ های ترکیبی که شامل تهدیدات نظامی، تحریم اقتصادی و جنگ شناختی می شود، فهم دقیق و ارزیابی راهبردهای مؤثر برای مقابله با این تهدیدات، اهمیت ویژه ای دارد. تحلیل اغتشاشات سال ۱۴۰۱ نشان دهنده یک مورد مطالعه ارزشمند از این پدیده است. در این پژوهش با استفاده از تحلیل مضمون به بررسی داده های کیفی پرداخته شده است. این روش با استخراج و تحلیل مضامین کلیدی از داده ها، امکان شناسایی الگوها و راهبردهای نهفته را فراهم می آورد. همچنین از ابزار مکس کیودا (MAXQDA2020) جهت کدگذاری و ساخت شبکه مضامین استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که آیت الله خامنه ای با تأکید بر تقویت همبستگی ملی و توجه ویژه به هوشیاری عمومی، راهبردهایی جامع برای مقابله با جنگ ترکیبی در اغتشاشات سال ۱۴۰۱ ارائه کرده اند. ایشان با اشاره به نقشه های دشمن در زمینه ایجاد یأس و ناامیدی و تلاش برای تغییر عقاید مردم، همگان را به وحدت و استقامت فراخواندند و در مواجهه با بهره گیری دشمن از رسانه ها برای تأثیرگذاری بر احساسات جوانان، بر ضرورت مقابله هوشیارانه و اطلاع رسانی دقیق تأکید کردند. ایشان نقش جوانان و زنان را در حفظ مقاومت و استحکام فرهنگی برجسته ساخته و نیروهای مسلح و بسیج را به عنوان حافظان امنیت و نظم، تقویت نمودند.