علی اسکندری

امروزه رسانه های جمعی عرصه ای را فراهم آورده اند که بیشتر مسائل زندگی عموم چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی قابلیت ظهور در آن را دارد. صنعت سینما به عنوان یکی از بسترهای بروز این عوامل زمینه ای را فراهم ساخته تا فیلم سازانی که دغدغه ی حفظ ارزش های اساسی یک جامعه چون نهاد خانواده را داشته اند اقدام به تهیه و تولید آثاری فاخر در این حیطه نمایند. در این نوشتار پس از بررسی نظریه بازنمایی که یکی از کلیدی ترین و محوری ترین مفاهیم در مطالعات فرهنگی و رسانه ای است در پی آن خواهیم بود تا نحوه بازنمایی نهاد خانواده در فیلم «یه حبه قند» را با استفاده از روش تحلیل گفتمانی «پدام» استخراج نماییم. نتایج این تحلیل نشان می دهد که کارگردان با برشمردن تأثیر عناصر مثبت تجدد و سنت بر خانواده ایرانی نگاه های صرفاً انتقادی نسبت به این دو مقوله را رد می کند و در نهایت ایده آل ترین شکل خانواده را همراهی عناصر مثبت سنت و مدرن در کنار یکدیگر معرفی می کند

فهم ابعاد و زوایای پدیده ارتباطات و رسانه، به مثابه یکی از تجلیات دنیای جدید و به روایتی علت موجده تحولات تاریخی و اجتماعی و صورت بندی های فرهنگی، نیازمند مفهوم سازی و نظریه پردازی است. حضور و گستردگی وسایل ارتباط جمعی در سپهر عمومی و انباشت نشانه ها و تصاویر رسانه ای در همه عرصه های زندگی، چون اقتصاد و سیاست و فرهنگ و تولید و توزیع معانی، به رسانه ای شدن فرهنگ، سیاست، و اجتماع منتهی شده است. توجه به این نکته ضروری است که از مهم ترین مشخصه های تعیین کننده موفقیت در ارتباطاتْ شناخت عناصر ارتباطی و عوامل مؤثر بر این عناصر است. در این مقاله، که هدف آن «بررسی عوامل مؤثر بر عناصر ارتباطی از دیدگاه قرآن کریم» است، ابتدا، در چهارچوبی مفهومی و با هدف کسب شناختی نسبتاً مجمل، به معرفی هریک از عناصر خواهیم پرداخت و در ادامه، ضمن احصاء آیات مرتبط با این عناصر، با استفاده از روش «دلفی» عوامل مؤثر منتخب را به مثابه مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر عناصر ارتباطی از نظر قرآن کریم تبیین و درنهایت، الگوی هنجاری ارتباطات از نگاه قرآن کریم را بر این اساس ترسیم می کنیم. نتایج تحقیق، بر اساس الگوی هنجاری ارتباطات قرآن کریم، تأثیرپذیری «عنصر فرستنده» از چهار عامل اصل فطرت، تفاوت پیش زمینه ها، ویژگی های شخصیتی و پایگاه اجتماعی، «عنصر پیام» از عوامل تکرار پیام، تعدد پیام رسان، و قالب های پیام، «عنصر کانال» از عامل ابزارهای انتقال پیام، و «عنصر گیرنده»، علاوه بر چهار مورد تأثیر گذار بر عنصر فرستنده، از چهار عامل ظرفیت درونی، آزادی در انتخاب پیام، تنوع زیستی، و تعدد نیازها را، به منزله مهم ترین عوامل تأثیرگذار، تأیید کرد.

شرایط حاکم بر نظام جهانی در دهه های اخیر به سمتی رفته است که میزان و تعامل کشورهای جهان با نحوه بکارگیری ابزار دیپلماسی آنها ارتباط مستقیمی پیدا کرده است. وسایل ارتباط جمعی به عنوان یکی از ابزارهای دیپلماتیک مکانیسمی را برای دولت ها فراهم نموده تا با استفاده از آن به اعمال قدرت نرم در عرصه عمل اقدام ورزند. بنگاه سخن پراکنی بریتانیا(BBC) نیز از این امر مستثنی نبوده و حسب گفته ی وزارت خارجه بریتانیا یکی از محورهای اساسی کنونی دیپلماسی عمومی این کشور به حساب می آید. مقاله حاضر در پی آن است که با تحلیل موردی روایت در برنامه های کوک، صفحه دو و آپارات شیوه های برجسته سازی و انتشار موضوعات خبری در شبکه بی بی سی فارسی را نشان دهد. «تحلیل روایت» یکی از شیوه های تحلیل کیفی متون ارتباطی محسوب می شود که میراث مطالعات ادبی است و بر این مسئله تاکید دارد که هر امر واقعی در زندگی، دارای روایت های متعددی است که با توجه به روایتگر آن، گرایش خاصی را بیان می کند. مسئله تحلیل روایت در متون خبری و گزارشی رسانه ها می تواند به روشنی نشان دهد که رسانه های غربی چگونه با استفاده از تکنیک های روایت در خبر به دنبال دستیابی به اهداف خود هستند. واژگان کلیدی: رسانه ها، برجسته سازی، تحلیل روایت، بی بی سی.

امروزه رسانه های جمعی به عنصری مهم تبدیل شده و بر همه عرصه های زندگی اعم از اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نفوذی انکارناپذیر دارد. تلویزیون ایران که در سطحی کلان هدف خود را انسان سازی و ایفای نقش دانشگاهی بزرگ معرفی کرده باید در ایفای نقشی فرهنگ ساز به شکل جدی ورود پیدا کند. از این رو، در این مقاله ابتدا به چگونگی فرهنگ سازی رسانه ها در ابعاد گوناگون فرهنگ می پردازیم و در ادامه با توجه به اهمیت نهاد خانواده در جوامع امروزی، چگونگی بازنمایی آن را در متون تلویزیونی بررسی خواهیم کرد. به همین منظور ابتدا پس از بیان تقسیم بندی هایی از فرهنگ، آن را به سه حوزه اصلی باورهای بنیادین، ارزش ها و هنجارها و رفتارها تقسیم می کنیم و سپس نحوه ورود رسانه در هر کدام از این ابعاد را با توجه به اصول سند چشم انداز بررسی می کنیم. در نهایت اینکه رسانه ها به منظور فرهنگ سازی در جامعه و به خصوص نهاد خانواده باید در گام نخست تغییراتی را در سطح باورهای بنیادین و در ادامه در سطح ارزش ها و هنجارها به وجود آورند؛ همچنین برنامه ریزی بر روی باورهای بنیادین که در قاعده هرم قرار دارد، بسیار تأثیرگذارتر از انواع دیگر هرم خواهد بود، چراکه این بُعد از فرهنگ اگرچه ممکن است کم رنگ شود، هیچ گاه از بین نخواهد رفت.

در مقاله حاضر جایگاه رسانه و به طور خاص تلویزیون در امر تعلیم و تربیت اسلامی، متکی بر آموزه های قرآن کریم، سنت نبوی و با تأکید بر فرمایش های امیرالمؤمنین علی(ع) مورد بررسی قرار می گیرد. برای فهم نحوه حضور رسانه در امر تربیت، باید ابتدا شناخت نسبتاً کاملی از موضوع تعلیم و تربیت و ضرورت آن کسب نمود؛ در ادامه تلاش می شود که مبانی تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام مورد بررسی قرار گرفته و پس از بررسی نظریات اندیشمندان غربی و مسلمان مطرح در این عرصه، وضعیت تربیت در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران مطرح و وضعیت رسانه ملی مورد ارزیابی قرار گیرد. در نهایت پس از طرح اصولی به عنوان اصول تربیتی، ذیل دو عنوان تولیدات رسانه ای و مخاطبان، نحوه بازنمایی اصول تربیتی در یکی از تولیدات سیمای جمهوری اسلامی ایران (سریال تلویزیونی اغماء) مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.

در دنیای معاصر رسانه های جمعی به عنصری اساسی در جامعه مبدل گشته و ایفاگر کارکردهای بسیاری در زندگی انسانی هستند. گسترش بسیار زیاد تولید در گونه (ژانر)ها و موضوعات مختلف در شبکه های تلویزیونی، بسیاری از سازمان ها و مؤسسات رسانه ای جهان را بر آن داشته تا کار تولید برنامه های نمایشی را به طور تخصصی دنبال کنند. تأسیس شبکه تخصصی خبر و پس از آن شبکه آموزش، حرکت به سوی تخصصی شدن شبکه ها را نوید بخشیده است. در این میان و با توجه به گسترش وسایل ارتباط جمعی و مشکلات سیستم های سنتی آموزشی از سویی و همچنین، روند تخصصی شدن شبکه های تلویزیونی از سویی دیگر، ضرورت ورود به پارادایمی جدید در عرصه آموزش بیش از پیش احساس می شود؛ ازاین رو، در این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای در پی آن خواهیم بود تا با استفاده از نظریه «سیستمیک» پیرامون ارتباطات توسعه ابتدائاً نحوه به کارگیری و استفاده از رسانه های جمعی به خصوص تلویزیون به منظور پیشبرد اهداف توسعه را بررسی و در ادامه سیاست ها و اولویت های آموزشی- رسانه ای کشور آمریکا و شبکه آموزشی سیما را مورد مطالعه قرار داده و در نهایت، راهکارهایی را برای این شبکه ارائه نماییم. نتایج نشان می دهد ازآنجاکه شبکه های آموزشی آمریکا جزء شبکه های تخصصی آموزشی قرار داشته و برنامه های شبکه آموزش سیما در دسته تلویزیون فرهنگی، ازاین رو، تمرکز بر اشکال اسطوره های نوین، یعنی داستان ها و روایت های رسانه ای می تواند در بهبود برنامه های شبکه آموزش سیما اثرگذار باشد.