قاسم ترخان

قاسم ترخان

مدرک تحصیلی: عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۳۶ مورد از کل ۳۶ مورد.
۲۱.

نقش و تأثیر علل و عوامل فرامادی در بلایای طبیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹۶ 35 - 66

کلیدواژه‌ها: بلاهای طبیعی علل فرامادی اسباب معنوی سنت های الهی علل طبیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۵۲۳
علل و عوامل معنوی چه نقشی در دفع و رفع بلایای طبیعی دارند؟ آیا شرطی برای تأثیر این اسباب وجود دارد؟ اساساً چگونه این گونه اسباب در جهان طبیعت نقش آفرینی می کنند؟ پاسخ به پرسش های فوق از آن جهت اهمیت دارد که علاوه بر فواید نظری می تواند به کار برنامه ریزان بهداشتی و فرهنگی آید و از افراط و تفریط در این حوزه جلوگیری کند. در این باره تلاش شده است با مراجعه به متون دینی و بهره مندی از روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی- تحلیلی در استنتاج دیدگاه، ضمن طرح سه دیدگاه انکارگرایی، نفی کارکرد حداکثری و نفی کارکرد حداقلی و گزینش دیدگاه اخیر، چهار نقش دوگانه عاملیت و مانعیت و مقدمی- ذی المقدمی ، مانا و جامع و اقتضایی- قطعی، اسباب معنوی مورد واکاوی قرار گیرد. البته این تأثیرگذاری بدون شرط نیست و معیت با اسباب مادی، معنوی و مصلحت را باید از شرایط آن تلقی کرد. نقش این اسباب زمانی مدلل خواهد شد که به ماهیت و چگونگی تأثیر این گونه اسباب اشاره شود. این مطلب در ضمن چهار نکته طول انگاری، حکومت اسباب معنوی و تأثیر از طریق استخدام علل طبیعی و در قالب منظومه سنت های الهی مورد امعان نظر قرار گرفته است.
۲۲.

تأملی در گونه های ارتباط علوم شناختی با علم کلام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن پاییز ۱۴۰۱ شماره ۹۱ 5 - 41

کلیدواژه‌ها: علم کلام علوم شناختی رابطه ذهن و بدن اختیار آزاد رابطه محتوایی استعاره مفهومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۲۶۰
علوم شناختی به عنوان دانشی نوین و میان رشته ای در باره فرایند شناخت و ذهن بشر بحث می کند و از جهات مختلف در علم کلام و الهیات تأثیرگذار است و نیز می تواند از آن تأثیر بپذیرد. نوشتار حاضر تلاش کرده است به انواع روابط علوم شناختی و علم کلام در قالب رابطه محتوایی، روشی و مدلی بپردازد. در محور اول در سه ساحت خداشناسی، دین شناسی و انسان شناسی از اموری مانند اثبات، توصیف خدا و تعریف اسماء و صفات الهی، وحی و تجربه دینی، رابطه علم و دین، کارکردهای دین ، مسئله ذهن و بدن، مشکل هوش مصنوعی، یگانگی خرد انسانی و امور فطری و نیز اراده آزاد به عنوان حوزه مشترک محتوایی نام برده شد. در محور دوم با توجه به بهره گیری علم کلام از روش های متعدد، به وحدت روشی با علوم شناختی اذعان شد. در محور سوم با عنایت به مباحث زبان شناسی شناختی در باب استعاره، از گونه ارتباط ساختاری و مدلی یاد شد که می تواند تأثیرات فراوانی در علم کلام داشته باشد.
۲۳.

سنت های الهی و حرکت تکاملی جوامع و تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۱۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۲ ۶۸-۴۹

کلیدواژه‌ها: سنت های الهی استیصال استخلاف صالحان سنت ابتلاء حرکت تکاملی تاریخ و جامعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۲۷۴
از دیرباز اندیشه ترقی جوامع و تاریخ از یک وضعیت پست تر به سوی وضعیتی عالی تر، محل بحث دانشمندان بوده است. نوشتار حاضر به این مسئله می پردازد که آیا می توان از طریق سنت های الهی، حرکت تکاملی جامعه و تاریخ را ثابت یا تقویت کرد؟ دراین پژوهش برای کشف و استخراج سنت ها از روش نقلی- وحیانی و در گردآوری اطّلاعات از روش کتابخانه ای و در داده پردازی از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. یافته های تحقیق: نشان می دهد که هرچند برای اثبات حرکت تکاملی به مقتضای فطرت و جعل خلافت الهی (مبانی انسان شناختی)، نقش دین و انبیای الهی (مبانی دین شناختی) و حرکت جهان به سوی خدا و عکس العمل نشان دادن آن نسبت به ظلم و گناه (مبانی جهان شناختی) توجه شده است؛ اما از مقتضای سنن الهی غفلت شده است. از رهگذر تلفیق این مبانی با سنت هایی نظیر استخلاف صالحان و همچنین سنت های پیش از آن مانند سنت استیصال و ابتلاء، می توان تصویر واضحی از حرکت تکاملی جوامع و تاریخ ارائه کرد.
۲۴.

برآیند اقتضائات اعتقاد قرآنی به جهان غیب در موضوع و مسائل علوم انسانی اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۵)

کلیدواژه‌ها: جهان غیب علوم انسانی علوم انسانی اسلامی عوامل معنوی اعتقاد به غیب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰
قرآن با معرفی و بیان ویژگی های جهانی که از آن به غیب تعبیر کرده، افق جدیدی را به روی بشریت گشوده و اعتقاد و ایمان به آن را از صفات اهل تقوا برشمرده است. از سویی دیگر، در علوم انسانی رایج در قالب دو جریان طبیعت گرایی هستی شناختی و روش شناختی، وجود عالم غیب یا تأثیر چنین جهانی در عالم طبیعت و پدیده های انسانی و اجتماعی نادیده انگاشته می شود. نوشتار حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی تحلیلی در استنتاج دیدگاه، ضمن اشاره به هستی شناسی جهان غیب، به اقتضائات اصل باورمندی به جهان غیب در موضوع و مسائل علوم انسانی پرداخته و بر اساس آن، لحاظ بعد مجرد و غیب در موضوع علوم انسانی توصیفی و تولید اعتباریاتی مبتنی بر تعریف جدیدی از نیازها، غایات و تمایلات انسانی در علوم انسانی هنجاری را ضروری شمرده است. در حوزه مسائل و نظریه های علوم انسانی نیز با تأثیر در بنیادهای سازنده گزاره ها و شمول گزاره های اخلاقی، متافیزیکی و الهیاتی، گزاره های تبینی غیرتجربی و تفسیری و گزاره های مطلق و ثابت، به ترمیم یا تولید نظریه ها اذعان کرده است.
۲۵.

معناشناسی عقل در علوم اسلامی و مقایسه آن با معرفت شناسی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن بهار ۱۴۰۲ شماره ۹۳ 65 - 100
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۱۸۱
عقل در علوم مختلف کاربردهای مختلفی دارد. نوشتار حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی تحلیلی در استنتاج دیدگاه، کوشیده است با بررسی این کاربردها در علوم مختلف اسلامی و مقایسه آن با معرفت شناسی، ابعاد وجودی و معرفتی عقل را مورد امعان نظر قرار دهد. موارد زیر را می توان از مهم ترین دستاوردهای پژوهش حاضر برشمرد: الف. تعیین سه معنای عقل (عقل به معنای قوه مدرکه، عقل به مثابه مدرکات عقلی و عقل به معنای جوهر مجرد منفصل) به عنوان کاربرد مشترک بین علوم یادشده به صورت تشکیکی (پذیرش همگانی، حداکثری و حداقلی). ب. پذیرش تعامل دو سویه بین کاربرد اصطلاحی عقل و ابعاد وجودی و معرفتی آن، به این معنا که با طرح چیستی معنای عقل در علوم مختلف به نگاه هستی شناختی و معرفت شناختی آن علوم پی برد و از سویی دیگر با مراجعه به مباحث هستی شناختی و معرفت شناسانه این علوم، ماهیت و معنای اصطلاحی عقل را از منظر آن علوم کشف کرد. ج. معرفی معنای دوم عقل به عنوان یکی از مبانی علوم انسانی - اجتماعی در دوران مدرن.
۲۶.

تحلیل شناختی سنّت ابتلاء از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲شماره ۵۳ 101 - 128

کلیدواژه‌ها: سنت ابتلاء سنت مداوله سنت تمییز سنت تمحیص سنت جعل امامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۲۲۸
از مهم ترین سنّت های تأثیرگذار در پیشرفت جوامع، سنّت ابتلاء است. پرسش اصلی این مقاله آن است که چگونه می توان با تکیه بر آموزه های قرآنی سنّت ابتلاء را با رویکرد شناختی مورد بررسی قرار داد. نوشتار حاضر با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی در استنتاج دیدگاه، به پاسخ این پرسش می پردازد. در گام اول سه واژه سنّت، ابتلا و رویکرد شناختی مفهوم شناسی می شود و در گام بعدی سه مصداق سنّت ابتلا (الف. سنّت مداوله با دو زیرشاخه سنّت تمییز و تمحیص؛ ب. سنّت بأساء و ضراء؛ ج. سنّت جعل امامت) با رویکرد شناختی تحلیل می شوند. نتایج حاصله عبارت اند از: الف. جریان سنّت ابتلاء و در کنار آن سنّت مداوله برای شناساندن انسان هاى خبیث از افراد پاک و همچنین خالص کردن مؤمنان از شوائب و ناخالصى های کفر و نفاق و فسق است که هر دو جنبه شناختی دارند. ب. سنّت بأساء و ضراء نیز که از مصادیق سنّت ابتلاء شمرده می شود، کارکرد شناختی دارد؛ زیرا برای هشداردهی و بیدارسازی امت از خواب غفلت و ارتکاب معصیت و همچنین شناساندن مجاهدین و صابرین به مردم است. ج. غایت قصوی سنّت ابتلاء، برخورداری از مقام امامت است. تحقق این هدف که با مشکلات اختیاری و آگاهانه همراه است، با صبر و شناخت میسر است. در این بین رکن بصیرت و شناخت از اهمیت بیشتری برخوردار است که بدون آن استقامت هم اثر معکوس دارد.
۲۷.

برایند اعتقاد قرآنی به جهان غیب در روش علوم انسانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تحقیقات بنیادین علوم انسانی سال هفتم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۲۴) ۳۲-۱۱
تعداد بازدید : ۲۲۰ تعداد دانلود : ۲۱۷
ادیان توحیدی بر پایه دعوت به حقایق غیبی شکل گرفته اند. نوشتار حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات، و روش توصیفی تحلیلی در استنتاج دیدگاه، ضمن گزارشی از دو رویکرد طبیعت گرایی روشی و ضد آن، به هستی شناسی جهان غیب و چگونگی ارتباط این جهان با شهادت پرداخته است و براساس این مبنا، تلاش کرده است دو رویکرد یادشده را مورد نقد قرار دهد و درنهایت، به اقتضائات ایجابی اصل باورمندی به جهان غیب در مؤلفه روش علوم انسانی بپردازد. از جهت سلبی، نقص معرفتی مهم ترین چالش طبیعت گرایی روش شناختی و ابتلای به نسبیت از چالش های رویکرد ضد آن دانسته شد. از جهت ایجابی و با نگاه پیشینی، بررسی شد که با جایگزینی این مبنای قرآنی چه تغییراتی در مؤلفه یادشده پدید می آید؟ براساس این مبنا، در علوم انسانی اسلامی، ضمن نفی انحصار در به کارگیری از روش تجربی و روش تبیینی، روش ترکیبی خاصی پیشنهاد شده است.
۲۸.

تبیین مانایی تمدن ها با نگاهی به سنت های الهی از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال ۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 44 - 63

کلیدواژه‌ها: مانایی تمدن ها پایداری و ناپایداری عوامل معنوی سنت های الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۱۶۴
بی گمان مانایی و ناپداری تمدن ها بسته به عواملی فراوانی است. بر اساس متون دینی عواملی مانند ظلم، کفر، شرک در ناپایداری و هلاک تمدن ها دخیل اند و مقتضای برخی از سنت های الهی مانند احباط، ابتلا، تدمیر و استیصال و استخلاف، چنین چیزی است. این نوشتار با استفاده از روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی - تحلیلی در استنتاج دیدگاه با تأکید بر آیات قرآن، به این پرسش اساسی پاسخ می گوید که چرا با وجود عوامل افول، برخی تمدن ها مانا باقی می مانند؟. یافته های تحقیق به شرح زیر است: الف) آن امت ها و جوامع از صفات و ویژگی هایی بهره می برند که همان ها باعث پیشرفت و پایداری شده است. ب) با بهره گیری از اسباب مادی می توان سطح رفاه را بالا برد و به پیشرفت و پایداری دست یافت؛ هرچند به منظور دستیابی به مانایی و پیشرفت همه جانبه نیازمند تلفیق اسباب مادی و معنوی است. ج) برخورداری از امکانات مادی ممکن است بر اساس سنت امهال و استدراج باشد. د) کفر مانع رشد اقتصادی نیست؛ هرچند طبق سنت احباط، آرامش و سعادت دنیوی تحقق پیدا نمی کند و این توسعه ماندگار نخواهد بود. ه ) برخی از عوامل مانند ظلم علت تامه هلاکت اند؛ اما برای نابودی و مرگ از نقش اقتضایی برخوردارند. و) از منظر دین، پایداری در معنای رایج، مساوی با مانایی نیست. در مانایی کیفیت و کمیت به صورت توأمان لحاظ می شود که از آن به پیشرفت کوثری تعبیر می شود.
۲۹.

رابطه متقابل معنویت و علم با تأکید بر آراء علامه حسن زاده آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: انوار معرفت (حکمت عرفانی) سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 23 - 38

کلیدواژه‌ها: معنویت علم تزکیه علم نافع اخلاق الگوی نور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۹۳
یکی از پرسش های اساسی در فلسفه علم آن است که چه ارتباطی بین معنویت و علم وجود دارد؟ نوشتار حاضر کوشیده است با روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی تحلیلی در تحلیل محتوا پاسخ این سؤال را با تأکید بر آراء علامه حسن زاده آملی دریابد. حاصل بحث در دو محور «نقش معنویت در تولید و تقویت علم» و «نقش علم در تولید و ارتقای معنویت» به نتایج ذیل دست یافت: در محور اول، ویژگی های شخصیتی بر علم تأثیر وافری دارد. معنویت بر قوای دراکه تأثیرگذار است. مرتبه ای از تزکیه در تولید مرتبه ای از علم نقش دارد. در محور دوم، علم نافع علمی است که هدف نافعی در جهت تکامل معرفتی و معنوی انسان پیگیری کند و به چنین سرانجامی منتج شود. علمی که اسباب تخلق به اخلاق الهی را فراهم نمی کند حجاب و رهزن است. الگوی علم در سنت اسلامی الگوی نور است. بنابراین، علم، هدایت، روشنایی و آگاهی نسبت به مسیر است. * این مقاله در همایش «فلسفه معنویت با تأکید بر آراء علامه حسن زاده آملی» پذیرش شده است.
۳۰.

فطرت و امور فطری در کلام و علوم شناختی دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال ۲۹ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۱۱۳ 5 - 21

کلیدواژه‌ها: فطرت مندی انسان خداباوری شهودی علوم شناختی دین بهترین تبیین تضایف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۶۶
براساس مباحث کلامی، روح انسان دارای ویژگی خاصی است. با نگاهی به معنای خاص فطرت (فطرت به معنای بخشی از ساختار وجودی انسان) و صدق ویژگی های سه گانه (اکتسابی نبودن، فراگیری و زوال ناپذیری) اموری در بُعد ادراکات، گرایش ها و توانش ها، فطری و براساس آن خدا و امور اخلاقی و ... واقعی دانسته می شوند.برخی داده های علوم شناختی در تضاد آشکار با این مبنا است. نوشتار پیش رو، به منظور دفاع از رکن اساسی تولید علوم انسانی اسلامی، به چهار محور از امور فطری پرداخته و از ناحیه دو علم کلام و علوم شناختی آن ها را بررسی و ضمن اثبات فطری بودن این امور، اقتضائات آن ها را براساس روش بهترین تبیین و همچنین برهان تضایف، تبیین کرده است.
۳۱.

آینده پژوهی هوش مصنوعی، بر اساس سنت های الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینده پژوهی انقلاب اسلامی سال ۵ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۱۹) 35-63

کلیدواژه‌ها: آینده پژوهی هوش مصنوعی هوش مصنوعی قوی تکینگی سنت های الهی استخلاف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۶۳
بر اساس آموزه های قرآنی، سنت های الهی (مانند سنت استخلاف) بر جهان حاکم است. از سویی دیگر هوش مصنوعی با رشد شتابان کنونی ممکن است به دوران تکنیگی وارد شود. حال آیا با پیش فرض امکان تکینگی، در صورت تحقق آن، هوش مصنوعی می تواند مانع از جریان سنت های الهی، تحقق جامعه مطلوب و مهدوی شود؟ نهایتاً پس از طرح، تبیین و دسته بندی سناریوهای محتمل نسبت به آینده هوش مصنوعی مبتنی بر روش تحلیلی جیمز دیتور، امکان سنجی و نسبت سنجی آن ها بر اساس انواع سنت های الهی، ضمن رد سناریوهای نگران کننده، این نتیجه حاصل شد که طبق سنت های مشروط و مطلق رقابت پذیر و بر اساس حرکت تکاملی جوامع و تاریخ، هر چند ممکن است رشد هوش مصنوعی، آسیب ها و نگرانی هایی را برای انسان به دنبال داشته باشد؛ اما استخلاف صالحان قطعی است و رشد فناوری مانع جریان آن نخواهد شد. در این پژوهش، گردآوری اطلاعات، به روش کتابخانه ای و پردازش آن ها، به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است.
۳۲.

بررسی نظریه علم دینی استاد رشاد (مبادی، معیارها و ارکان)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن تابستان ۱۴۰۳ شماره ۹۸ 5 - 43

کلیدواژه‌ها: دین علم علم دینی نظریه معیارها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۹۵
مسأله علم دینی، از مسائل پرچالش در حوزه فلسفه علم و فلسفه دین است. در این زمینه، دیدگاه های مختلفی شکل گرفته است. برخی دیدگاه ها به صورت خام و اولیه و برخی دیگر در ساختار و قالب یک نظریه علمی ارائه شده است. از جمله دیدگاه هایی که دارای ساختار نظریه است «نظریه علم دینی» استاد علی اکبر رشاد است. این نظریه با عنایت به آسیب های علوم رایج و نقد آن ها و همچنین ظرفیت های دین اسلام و تحقق رسالت و غایت دین، شکل گرفته است. مقاله حاضر با روش تحلیلی و فلسفی قصد دارد نظریه استاد رشاد را از نظر مبادی، معیارها و ارکان علم دینی مورد نقد و بررسی قرار دهد. مقاله حاضر ضمن تقریر این نظریه به نقاط قوت و ضعف آن اشاره کرده و به نتایج زیر دست یافته است: الف) برخی نقاط قوت نظریه عبارتند از: جامعیت نسبی، داشتن چارچوب نظری، مبتنی بر مبانی معتبر و دینی و امثال آن. ب) برخی از ابهامات و خلاء های احتمالی عبارتند از: صعوبت قلم، عدم دقت در کاربرد برخی مفاهیم و اصطلاحات، ابهامات در تعریف علم دینی، ابهامات در معیارهای علم دینی و امثال آن.
۳۳.

فطرت و فطریات از نگاه علامه طباطبائی و برایند آن در علوم انسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۱ بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۷۰) 81 - 104

کلیدواژه‌ها: فطرت خداشناسی ارزشهای اخلاقی روش علوم انسانی نسبیت خداجویی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۱۰۲
هدف: بازپژوهی چیستی و نشان دادن برایندهای فطرت در علوم انسانی، به عنوان یکی از پیش فرضهای انسان شناختی مهم در اندیشه اسلامی، از اهداف نوشتار حاضر بوده است. روش: پژوهش پیش رو در گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای و در استنتاج دیدگاه، از روش توصیفی تحلیلی و در کارکردها و برایندها، از روش اجتهادی بهره برده است. یافته ها: نوشتار حاضر ضمن تبیین جامع فطرت و امور فطری از نگاه علامه طباطبائی، برایند این مبنا را در سه حوزه معرفت شناختی، غایت شناختی و روش شناختی نشان داده است. نتیجه گیری: بر اساس دیدگاه علامه طباطبائی، انسان موجودی فطرتمند است؛ به این معنا که از ساختمان ویژه و جنبه ثابتی برخوردار است که دین الهی با آن هماهنگ و بر اساس آن نازل شده است. علامه اگرچه به بخشی از امور فطری تصریح نکرده است، اما می توان امور فطری را به گونه ای جامع در سه حوزه بینش، گرایش و توانش دسته بندی و دیدگاه وی را در این باره بررسی کرد. بر اساس چنین نگاهی، فطرت می تواند چونان منبعی برای معرفت و معیاری برای سنجش آن و تنها راه حل چالش نسبیت در علوم توصیفی و هنجاری به شمار آید(حیث معرفت شناختی)؛ تکامل فطرت تنها یا مهم ترین غایت علوم انسانی اسلامی معرفی شود (حیث غایت شناختی) و همراهی نقل در کنار عقل و تجربه را برای شناخت انسان، ایجاب کند(حیث روش شناختی).
۳۴.

منطق اکتشاف سنت های اجتماعی در تولید علوم انسانی اسلامی با تأکید بر قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۰۰ 5 - 40

کلیدواژه‌ها: سنت سنت های اجتماعی علوم انسانی منطق فهم استنباط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۶۵
مطالعه سنت های اجتماعی و شناخت علل، عوامل و آثار آن ها، نقش بی بدیلی در تولید علوم انسانی و اجتماعی اسلامی دارد. بی گمان دستیابی به این گونه از قوانین، بر مبنای روش و منطق خاصی صورت می پذیرد که از آن به منطق اکتشاف سنت های اجتماعی تعبیر می شود. منطق اکتشاف، به عنوان دستگاه روشگانی جامع، افزون بر روش (فرایند، قواعد، ابزارها و فنون)، به مبادی و مبانی فهم سنن الهی نیز می پردازد.مقاله حاضر در مقام گردآوری از روش کتابخانه ای و به لحاظ ماهیت، از روش عقلی-تحلیلی به برخی روش های مهم در فهم و استنباط سنت های اجتماعی می پردازد. از یافته های این پژوهش، می توان به ظرفیت های روش عقلی و نقلی در فهم سنت های اجتماعی اشاره نمود؛ اما به دلیل پیچیده و ذومراتب بودن سنن الهی از یک سو و محدودیت های روش های عقلی و نقلی، کاربست منطق تلفیقی و همگرا، ضرورت می یابد. این منطق جامع، افزون بر اعتبار، روایی و تعمیم پذیری، قابلیت فهم و استنباط تمامی سطوح و مراتب سنن الهی را داراست.
۳۵.

تأملی در یگانه انگاری علوم انسانی اسلامی و سکولار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۵ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸۷) 462 - 441

کلیدواژه‌ها: علوم انسانی تناسق علم دینی علوم اسلامی مبانی کلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۶۶
هدف : نوشتار حاضر با هدف پاسخ به این پرسش که آیا در فرایند تولید علوم انسانی اسلامی، شاهد تغییر ماهیت و بنیادهای این علوم خواهیم بود، یا صرفاً با حفظ ماهیت، تغییراتی در هویت آنها پدید می آید؟ و در نهایت، ترجیح دیدگاه تأسیس بر دیدگاه تهذیب، انجام شد. روش: در گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای و در استنتاج دیدگاه، از روش توصیفی تحلیلی و در کارکردها و برایندها، از روش اجتهادی بهره برده است. یافته ها: ضمن نقد دیدگاه یگانه انگار، دیدگاه دوگانه انگار بر اساس دلایلی مورد پذیرش قرار گرفت. نتیجه گیری: اولاً: عناصر ماهیت ساز این علوم از عواملی مانند گزاره های کلامی اثر می پذیرند و برایند آن، اسلامیت این علوم است؛ لذا اسلامیت به ماهیت علوم انسانی مرتبط است. ثانیاً: پذیرش نظریه تناسق در ملاک تمایز علوم و اقتضائات ارتباط سه سطحی مؤلفه های علم، می تواند توجیه مناسبی را برای پذیرش این مدعا ارائه کند. از سویی در بحث علم دینی، معنای دیسیپلین علم، محوریت دارد و از سویی دیگر، تأثیر گزاره های کلام شیعی بر مؤلفه های علوم انسانی از حیث قلمرو، حداکثری و از حیث میزان، بنیادین است؛ به گونه ای که چاره ای جز پیشنهاد عناصر ماهیت ساز جدید در علوم انسانی اسلامی وجود ندارد.
۳۶.

نظریه لذت محوری مطلق از دیدگاه قرآن کریم به عنوان یکی از مبانی علوم انسانی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: انسان پژوهی دینی سال ۲۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۲ 201 - 220

کلیدواژه‌ها: لذت محوری رویکرد شناختی علوم انسانی اسلامی و قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۲۸
مهمترین پرسشی که مقاله حاضر به دنبال پاسخ گویی بدان است این می باشد که چگونه می توان نظریه لذت محوری مطلق از دیدگاه قرآن کریم با رویکرد شناختی را به عنوان یکی از مبانی علوم انسانی اسلامی مطرح نمود.روش تحقیق در این مقاله تحلیلی توصیفی است. اولین گام در مقاله به تبیین نظریه لذت محوری مطلق از دیدگاه قرآن کریم با رویکرد شناختی می پردازد. گام بعدی در جستجوی برایند لذت محوری در علوم انسانی اسلامی است که در چهار مرحله موضوع، روش، هدف و مسائل علوم انسانی اسلامی بررسی و به نتایج زیر منتج شد:الف) موضوع علوم انسانی رفتارهای انسان است. در واقع هر یک از شاخه های علوم انسانی به تبیین رفتارهای انسان از جهت خاصی می پردازند.ب) پذیرش نظریه لذت محوری مطلق به عدم انحصار روش شناختی منتج می شود.ج) براساس نظریه فوق، دو افق «ملکوتی» و «ملکی»؛ برای هدف و غایت علوم انسانی اسلامی تصویر شد.د) این نظریه مفاهیم تصوری جدیدی را در علوم انسانی وارد کرده و از حیث تصدیقی نیز می تواند به لحاظ تعمیم گزاره های این علوم مؤثر باشد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان