محمدحسن عظیمی

هدف: هدف پژوهش حاضر تدوین معیارها و ارزیابی ابزارهای بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو به منظور ارتقاء آگاهی و دانش کتابداران و متخصصان علم اطلاعات در عرصه بازنمون منابع اطلاعاتی در وب سایت ها است. روش شناسی پژوهش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی بوده و به روش پیمایشی- توصیفی با تکنیک وب سنجی انجام شده است. جامعه پژوهش حاضر ابزارهای بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو هستند و جمع آوری داده ها با روش مشاهده مستقیم صورت گرفته است. ابزار مورد استفاده در این پژوهش جهت ارزیابی ابزارهای بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو، سیاهه وارسی محقق ساخته است که روایی این ابزار توسط متخصصان موضوعی تأیید شده است. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که ابزار checkup.tools با کسب امتیاز 100 و با بررسی 7 معیار و 41 شاخص، بالاترین جایگاه را در بین سایر ابزارهای بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو دارد. ابزار hostiran باکسب امتیاز 91 و بررسی 6 معیار و 33 شاخص در جایگاه دوم قرار دارد. نتیجه گیری: اکثر ابزارها معیارهای سئوی داخلی، سئوی خارجی و آنالیز وب سایت را مورد بررسی قرار داده اند، اما تعداد کمی از آن ها معیارهای دسترسی به وب سایت و امنیت وب سایت را بررسی می کنند. پژوهش حاضر با معرفی و مقایسه ابزارها می تواند چارچوب نظری و مبنایی برای متخصصان و پژوهشگران نرم افزار و برنامه نویسان و نیز خبرگان بازیابی اطلاعات فراهم آورد. سیاهه وارسی تدوین شده در این پژوهش که به عنوان ابزار ارزیابی بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو مورد استفاده قرار گرفته، برای طراحی و نیز ارزیابی صفحات وب کتابخانه ها توصیه می گردد.    

هدف: با توجه به قابلیت های رو به گسترش فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی، هدف اصلی این پژوهش بررسی قابلیت استفاده از محصولات/ نرم افزارهای ایرانی مبتنی بر هوش مصنوعی در کتابخانه ها و نرم افزارهای کتابخانه ای می باشد. روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش کمّی است که به روش تحلیلی و توصیفی-پیمایشی انجام شده است. جامعه پژوهش، کلیه شرکت های ثبت شده رسمی در ایران بوده که نمونه پژوهش شامل 21 شرکت فعال در زمینه تولیدات نرم افزاری هوش مصنوعی هستند. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش چک لیست محقق ساخته است که شامل دو بخش، اطلاعات دموگرافی شرکت ها و سوالات پژوهش بوده و پایایی آن با آلفای کرونباخ 84/0، تایید گردید. نتایج: یافته های پژوهش نشان داد که بیشترین حوزه های فعالیت شرکت های مورد بررسی پردازش متن، تصویر و صوت بوده است و محصولات این شرکت ها قابلیت کاربرد در نرم افزارهای کتابخانه ای را دارند. شرکت های عصر گویش پرداز و سرزمین هوشمند، از قدیمی ترین شرکت ها در این حوزه هستند که از سال 1384تاکنون مشغول فعالیت می باشند. شرکت عامر اندیش هوشمند با داشتن 30 کارمند، دارای بیشترین تعداد کادر متخصص می باشد. نتیجه گیری: بهره گیری از هوش مصنوعی در نرم افزارهای کتابخانه ای در ایران علمی نوپا است و شرکت های مرتبط با این حوزه برای طراحی و تولید نرم افزارهای بومی سازگار با زبان رسمی کشور، در حال طی مسیرهای پیشرفت و توسعه هستند. کتابخانه ها و کتابداران نیز به استفاده از فناوری های جدید در کتابخانه ها علاقمند بوده، هرچند که نیازمند آموزش هایی برای استفاده از آن ها باشند.  

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی و دسته بندی موانع تجاری سازی دانش در علم اطلاعات و دانش شناسی و سنجش میزان اهمیت آن ها است.         روش/ رویکرد: پژوهش حاضر از نوع نظری- کاربردی و روش پژوهش سندی- تحلیلی و پیمایشی است. جامعه ی پژوهش حاضر شامل استادان و دانشجویان مقطع دکتری در رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی در دانشگاه های تهران، خوارزمی، الزهرا، فردوسی مشهد، شیراز، اصفهان و شهید چمران اهواز در سال تحصیلی96-1395 هستند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (تی تک نمونه ای و تی مستقل) استفاده شده است.   یافته ها: پس از مرور متون، 40 مانع تجاری سازی شناسایی و در 7 محور کلی دسته بندی شدند. در میان موانع شناسایی شده، مهم ترین موانع تجاری سازی دانش از دیدگاه جامعه ی مورد بررسی شامل «عوامل فردی»، «عوامل زیرساختی حمایتی» و «عوامل قانونی- سازمانی» هستند. همچنین از دیدگاه جامعه ی پژوهش، موانع فناورانه نسبت به سایر موانع از اهمیت کمتری برخوردار بوده است.   نتیجه گیری: تجاری سازی یافته های پژوهشی این فرصت را برای رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی فراهم می کند که از نظری فاصله بگیرد و با تبدیل ایده ها و دانش خود به ثروت، خدمات و محصول در عرصه ی عمل و محیط واقعی جامعه، ایفای نقش کند و حالت انضمامی پیدا کند.  

هدف از انجام این پژوهش بررسی و مقایسه رابط کاربری در نرم افزار جامع کتابخانه ای کد منبع باز کوها و نرم افزارهای پارس آذرخش، کاوش و نوسا از منظر رهیافت کاربر مداری می باشد. پژوهش حاضر پژوهشی کاربردی است که به روش پیمایشی انجام شده است. برای اجرای این پژوهش از طریق سرشماری تعداد کتابدارانی که با رابط های کاربری نرم افزارهای مورد مطالعه در دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، دانشگاه علوم پزشکی شیراز و کتابخانه عمومی شهرک بعثت ماهشهر آشنا بودند، مشخص گردید. از پرسشنامه کوییس با اعمال تغییرات مورد نیاز جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شد. یافته ها نشان داد که وضعیت عوامل مطرح در رابط های کاربری نرم افزارهای مورد مطالعه (به جز عامل راهنما که در وضعیت ضعیف قرار داشت) از دید کتابداران در وضعیت متوسطی قرار دارند. در بررسی میزان رضایت مشخص شد در تمامی نرم افزارها بیشترین رضایت مربوط به صفحه نمایش و کمترین میزان رضایت مربوط به عامل راهنما است. همچنین تفاوت بین دیدگاه های کتابداران استفاده کننده از رابط های کاربری نرم افزارها در عامل صفحه نمایش معنی دار بوده است. بررسی رابط های کاربری نرم افزارهای پارس آذرخش، کاوش، کوها و نوسا نشان داد که از دید کتابداران این نرم افزارها دارای چه نقاط ضعفی هستند. همین امر می تواند به طراحان در طراحی رابط کاربری کاربرپسندتر کمک نماید.

هدف : بررسی نقش رسانه در فرایند پرورش کودکان به عنوان مخاطبین بالقوه و بالفعل رسانه روش: پژوهش مبتنی بر بررسی متون می باشد. سیاهه ای از متون مرتبط پیرامون موضوع شناسایی و کتابشناسی تحقیق شکل گرفت و سپس بر اساس ساختار مقاله از متون و منابع شناسایی شده به تناسب بحث استفاده شد. یافته: بررسی نشان داد که رسانه ها آثار قابل توجه ی بر مخاطبان خود دارند و کودکان در معرض أثیرات منفی بیشتری هستند. رسانه های دیداری و شنیداری به مراتب بیشتر از دیگر رسانه می تواند اثرگذار باشد. اینترنت با ویژگی های خاصّ خود توانسته جمع تمام ویژگی های رسانه های دیگر را در خود داشته باشد و از طرفی کشش بیشتری در بین مخاطبان به ویژه کودکان و نوجوانان ایجاد کرده است. به همین دلیل می تواند علی رغم فرصت های بالقوه ای که دارد، تهدید جدّی عصر حاضر برای کودکان و نوجوانان باشد. تأثیر رسانه ها و تهدیدات آنها برای کودکان، یک مسئله جهانی شده است و برای حلّ آن و کاهش آثار منفی رسانه ها تمهیدات جهانی اندیشیده شده است. نتیجه گیری: بررسی نشان داد که مدیریت رسانه در حوزه کودک و کاهش آثار منفی آن نیازمند اراده عمومی است و لازم است که همه نهادهای متولی در سطح محلی، ملی و بین المللی در این زمینه همگام شوند. خانواده مهمترین نقش را در این زمینه می تواند داشته باشد. توسعه سواد رسانه ای در بین والدین و به ویژه مخاطبان جامعه هدف، می تواند در کاهش آثار منفی آن نقش موثری داشته باشد. تبدیل تهدیدات این قبیل رسانه به فرصت و بهره جستن از آن برای توسعه فرهنگ عمومی و دانش فردی و اجتماعی، از دیگر عوامل مؤثر بر کاهش خطرات رسانه ها می تواند باشد.

هدف: از مجلات علمی به عنوان منابعی که اطلاعات دسته اول را در اختیار جامعه علمی و پژوهشی قرار می دهند، انتظار می رود که حداکثر تلاش خود را برای نمایه سازی و ذخیره سازی دقیق و سریع مقالات توسط موتورهای جستجو و پایگاه های اطلاعاتی انجام دهند. در این میان فراداده ها بهترین راه حل می باشند. استفاده از فراداده ها در فایل مقالات می تواند در محیط وب معنایی بازیابی را به بهترین شکل ممکن تسریع کند. بنابراین، از حجم اطلاعات در محیط وب پنهان کاسته خواهد شد و در نتیجه دسترسی و استناد به مقالات افزایش می یابد، و این امر منجر به تسریع و بهبود روند انتشار علم خواهد شد. لذا، هدف پژوهش حاضر بررسی کاربرد فراداده ها در مقالات مجلات علمی در داخل و خارج از کشور براساس دستورالعمل های نویسندگان و فایل های بارگذاری شده در سه قالب ورد، پی.دی.اف. و اچ.تی.ام.ال. است. روش: این پژوهش از نوع توصیفی بوده و به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه پژوهش در داخل کشور شامل 90 مجله بین المللی موجود در سایت رتبه بندی مجلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اطلاعات می باشد. با اعمال شرایط ورود به پژوهش، داشتن صفحه و لینک فعال، تعداد 50 مجله مورد بررسی قرار گرفتند. در خارج از کشور، تعدد، و پراکندگی موضوعی باعث ایجاد جامعه ای ناهمگن برای بررسی شد، لذا، برای رفع این مشکل مجلات سه ناشر بزرگ مجلات علمی در حوزه های موضوعی مختلف یعنی وایلی، الزویر و اشپرینگر که هر کدام به ترتیب تعداد مجلات 2756، 2937 و3750 را منتشر می کنند، انتخاب و وارد مطالعه شدند. ناشران مذکور برای کلیه مجلات دارای ساختار انتشار و راهنمای نویسندگان یکسان بودند که این امر موجب سهولت گردآوری داده ها و همگن شدن جامعه شد. ابزار گردآوری داده ها نیز چک لیست محقق ساخته می باشد. چک لیست در سه بخش برای بررسی فایل های ورد، پی.دی.اف. و اچ.تی.ام.ال. و با 41 گویه (سوال) بود. هر یک از سوالات با توجه به استانداردهای مطرح شده در رابطه با فراداده ها در سایت کنسرسیوم شبکه جهانی وب (W3C) استخراج شدند. روایی صوری چک لیست توسط گروهی از اساتید گروه علم اطلاعات و دانش شناسی تایید گردید و پایایی آن با ضریب آلفا کرونباخ 74/0 تایید شد. یافته ها: از میان مجلات داخلی برای تهیه فایل ورد، هیچ دستورالعملی در راهنمای نویسندگان نیامده و از میان ناشران خارجی تنها اشپرینگر به این موضوع توجه کرده است. در مورد فایل اچ.تی.ام.ال. هم هیچ یک از مجلات داخلی دارای فایل اچ.تی.ام.ال. نبودند، اما ناشران خارجی به این موضوع توجه داشته و بر طبق استانداردهای فراداده ای عمل کرده اند. همچنین تنها تعداد محدودی از مجلات موراد مربوط به فراداده ها که توسط نویسندگان قابل پیاده سازی هستند را مد نظر قرار داده و نویسندگان را ملزم به رعایت آنها کرده اند. نتیجه بررسی معناداری تفاوت میان مجلات داخلی و خارجی در مولفه های ورد، پی.دی.اف. و اچ.تی.ام.ال. نشان داد که مقدار معناداری آزمون کروسکال والیس برای فایل های پی.دی.اف. و اچ .تی. ام.ال. کمتر از 05/0 (sig≤0.05) بوده است، لذا می توان گفت که اختلاف مشاهده شده در مورد میزان رعایت فراداده در فایل های پی. دی. اف. و اچ. تی. ام .ال .، میان مجلات داخلی و خارجی، معنادار است؛ اما در خصوص فایل های ورد، اختلاف مشاهده شده معنادار نیست و یافته ها در یک سطح هستند. نتیجه گیری: سنجش تفاوت بین مجلات داخلی و خارجی در مولفه های ذکر شده در سه فایل ورد، پی. دی. اف. و اچ. تی. ام. ال. معنادار است. مجلات داخلی (آنهایی که در سطح بین المللی منتشر می شوند و در این پژوهش هدف مطالعه بوده اند) هیچ توجهی به این مولفه های ذکر شده در سه فایل ورد، پی. دی. اف. و اچ. تی. ام. ال. نداشته اند. تنها 9 مجله ای که توسط انتشارات اشپرینگر منتشر می شوند، آن هم به دلیل اینکه این ناشر یک دستورالعمل کلی برای همه نویسندگان دارد، به موضوع فراداده ها در تنظیم فایل ورد توجه داشته و آن را در فایل های پی. دی. اف. و اچ. تی. ام. ال. مقالات نیز بکار برده اند. به طور کلی توجه به فراداده ها و کاربرد آن در میان مجلات داخلی، تقریباً صفر می باشد که لازم است جهت بهبود کیفیت نمایه سازی و دسترسی به مقالات، به این موضوع به صورت جدی توجه شود.