کبری کریمی

بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی تجدیدشونده و زیستگاه تأمین کنندة نیازهای معیشت بشر، وضعیت این منابع را به رغم اهمیت زیست محیطی آنها به شدت نامطلوب کرده است. از این رو در پیش گرفتن تدابیری برای کاهش فشار بر این منابع و استفادة بهتر از آنها ضروری به نظر می رسد. ادامة این روند علاوه بر کاهش بازده این منابع باعث تهدید معیشت بسیاری از خانوارهای بهره بردار نیز خواهد شد. مقالة حاضر به بررسی بهره برداری جامعة روستایی در شهرستان ماهنشان (در استان زنجان) و لزوم متنوع سازی در معیشت آنان برای کاهش فشار بر منابع طبیعی می پردازد. این پژوهش از نوع مطالعات موردی است که داده های آن با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته، تشکیل گروه های متمرکز، مشاهدة مشارکتی و ترسیم نقشه های روستا گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده های کمی از نرم افزار spss و برای داده های کیفی از ابزار تحلیلی SWOT استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر، وابستگی زیاد بهره برداران به دام و مرتع را نشان می دهد، درحالی که استعدادهای بالقوة دیگری در روستا وجود دارند که به درستی از آنها بهره برداری نمی شود. از مهم ترین دلایل این مسئله می توان به ضعف دانش و آگاهی بهره برداران و ضعف خدمات ترویجی اشاره کرد. باغ داری، پرورش زنبور عسل و آبزی پروری ازطریق آموزش و ترویج روستاییان، راهکارهایی جایگزین یا مکمل دام داری برای ارتقای درآمد و بهبود معیشت بهره برداران و همچنین ممانعت از کاهش دام و فشار بر مراتع به شمار می آیند. با تقویت دانش و مهارت بهره برداران ازطریق برنامه های ترویج کشاورزی و اعمال دیگر سیاست ها می توان انتظار داشت که در آینده از فشار بر منابع طبیعی کاسته شود و از سایر سرمایه ها و استعدادها نیز بهره برداری درستی به عمل آید.

مشارکت جوامع روستایی عامل مهمی در پیشبرد طرح های منابع طبیعی محسوب می گردد. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان مشارکت بهره برداران در مراحل مختلف اجرای طرح های مرتع داری و عوامل مؤثر بر آن انجام شد. این مطالعه با استفاده از یک پژوهش توصیفی- همبستگی در خانوارهای روستایی بهره بردار از مراتع شهرستان ماهنشان در روستاهایی که طرح های مرتع داری در آن ها اجرا شده و یا در حال اجرا بود، صورت گرفت. با استفاده از یک روش نمونه گیری چند مرحله ای از بین 1280 نفر بهره بردار 204 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند و با کمک ابزار پرسشنامه مورد مصاحبه قرارگرفتند. روایی محتوای پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصان مرتبط و روایی سازه براساس تحلیل روایی همگرایی به دست آمد، همچنین پایایی آن با استفاده از آزمون راهنما و محاسبه ضریب کرونباخ آلفا (75/0 تا 95/0) صورت گرفت.به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS20استفاده گردید. نتایج نشان داد مشارکت یا دخالت دادن مردم در پروژه های حفاظت مراتع پایین و بیشتر به صورت انفعالی بوده است. مشارکت خانوارها رابطه ی مستقیم معنی داری با دارایی های فیزیکی همچون سطح اراضی زراعی آبی و باغی، تعداد کندوی زنبور عسل و تعداد طیور؛ میزان استفاده از خدمات حمایتی همچون اعتبارات (بیمه و وام)، نهاده های یارانه دار یا رایگان (بذر، سم، نهال و کود)، ترویج به واسطه ی اطلاعات دریافت شده از فیلم های آموزشی و شرکت در دوره های ترویجی؛ دانش مردم درباره ی اهمیّت مراتع؛ عضویت در نهادهای اجتماعی روستا و سن پاسخگو داشت. بر اساس تحلیل رگرسیونی گام به گام، متغیّرهای تبیین کننده مشارکت بهره برداران در طرح های مرتع داری عبارتند از: تعداد دوره های شرکت کرده، سطح کشت محصولات زراعی آبی، سن پاسخگو، استفاده از بیمه، عضویت در نهادهای اجتماعی روستا و میزان دریافت اطلاعات از طریق فیلم های ترویجی.

بهره برداری پایدار از منابع طبیعی نقش مهمی در تأمین رفاه و معیشت جوامع روستایی دارد. امروزه بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی موجب شده است که سیاست گذاران تمهیداتی را در جهت مدیریت پایدار آنها اتخاذ کنند که پیامدهایی در ابعاد مختلف معیشت بهره برداران از جمله راهبردهای معیشت خواهد داشت. هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه بهره برداران درخصوص تأثیر طرح های مرتع داری بر راهبردهای معیشت خانوارهای روستایی در شهرستان ماهنشان با استفاده از روش شناسی پیمایشی است. با کمک روش نمونه گیری تصادفی، 204 خانوار از 1280 خانوار بهره بردار انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه ای که روایی آن از طریق پانلی از متخصصان دانشگاهی و اجرایی و پایایی آن از طریق مطالعة اولیه با حدود ۲۰ بهره بردار و تحلیل آزمون کرونباخ آلفا تأیید شده بود، گردآوری شدند. نتایج نشان دادند که این طرح ها بیشتر رویکرد حفاظتی داشتند و تأثیر چندانی بر راهبردهای معیشت خانوارها و متنوع سازی آنها نداشتند. درحالی که نتایج این اقدامات ضمن آنکه موجب افزایش دانش و اقدامات بهره برداران می شود، از طریق متنوع سازی معیشت از فشار بر مراتع نیز کم می کند. براساس تحلیل رگرسیونی گام به گام، پنج متغیر دانش در زمینة متنوع سازی راهبردهای معیشت، تعداد کندوی زنبور عسل، اقدامات اصلاحی/احیایی، میزان دریافت اطلاعات از برنامه های رادیویی و مشاهدة فیلم و DVD، 5/29 درصد از تغییرات واریانس اقدامات متنوع سازی راهبردهای معیشت خانوارها را تبیین می کنند.

آموزش در همه سطوح خود، به ویژه آموزش عالی، نیازمند به کارگیری فناوری اطلاعات بوده و درواقع جزء جدایی ناپذیر برنامه درسی به شمار می آید. هدف از اجرای پژوهش حاضر، بررسی موانع پیشرفت فناوری اطلاعات در آموزش عالی از دیدگاه دانشجویان دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان بود. نمونه آماری این پژوهش را 120 نفر از دانشجویان کارشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال 1396 تشکیل دادند. ابزار گردآوری داده های پژوهش، پرسشنامه بود که روایی آن را متخصصان دانشگاهی تأیید کردند و برای سنجش پایایی آن از آلفای کرونباخ (89/0) استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده، موانع پیشرفت فناوری اطلاعات در دانشجویان در پنج عامل انسانی- حرفه ای، تجهیزاتی- فنی، اقتصادی – مالی، ارزش های فردی و ملی- مذهبی خلاصه شدند که درمجموع 50 درصد از کل تغییرات مربوط به موانع پیشرفت فناوری اطلاعات در آموزش عالی را تبیین می کنند

پژوهش حاضر به منظور بررسی دیدگاه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه پیام نورنسبت به وضعیت موجود آموزشی وپژوهشی این دانشگاه ،انجام شده است وباروش توصیفی و به شکل میدانی اجرا گردیده، به طوری که جامعه آماری آن را، تمامی دانشجویان کارشناسی ارشد شاغل به تحصیل در رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه پیام نور، به تعداد 319 نفر و براساس جدول مورگان حجم نمونه 169 نفر تشکیل میداده است . ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه ای با49 پرسش و براساس مقیاس پنج ارزشی لیکرت بوده. اعتبار پرسش نامه به کار رفته،از طریق مطالعه آزمایشی روی 30 دانشجوو محاسبه آلفای کرونباخ (927/0) تا یید گردید و روایی ظاهری پرسشنامه از طریق نظر خواهی از اساتید اهل فن، مورد اصلاح وتایید نهایی قرار گرفت. نتایج بدست آمده، از طریق آمار توصیفی ( جداول و نمودار )مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. اهم نتایج بدست آمده بدین قرار بود: 4/53 درصد از دانشجویان تحت بررسی را زنان و 6/46 درصد را مردان تشکیل داده اند. بیشترین درصددانشجویان در گروه سنی 30 – 25 و کمترین درصددرگروه سنی 40 سال و بالاتر بوده اند.بیشترین درصد دانشجویان ورودی سال 88 بوده و در ترم چهارم تحصیل می کرده اند 51 درصد دانشجویان به منظور کسب دانش به تحصیلات عالیه در رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی پرداخته اند و از این عده 2/56درصد،معتقدندکه به اهداف مورد نظر خود دست یافته اند. 8/95 درصددانشجویان معتقدند برای آموزش های جنبی در دانشگاه امکانات لازم وجود دارد. دانشجویان،در مجموع عوامل اثر گذاربرانطباق محتوای دروس با نیاز های تخصصی ویافته های علمی، میزان نسبتاً مطلوب را اظهار کرده اند(31/3 از مقیاس 5 ). دانشجویان، مهارت اساتید دوره کارشناسی ارشد تربیت بدنی را در مجموع عوامل اثرگذار بر این شاخص، را در حد متوسط توصیف کرده اند(24/3 از مقیاس 5). دانشجویان تحت بررسی، میزان وجود وسایل کمک آموزشی در دوره کارشناسی ارشد تربیت بدنی دانشگاه پیام نور را مطلوب توصیف کرده اند(67/3از مقیاس 5). دانشجویان، وضعیت دانشکده و فضای کلاس ها را در مجموع عوامل مورد بررسی، نسبتاً مطلوب (4/3 از مقیاس 5) توصیف کرده اند. دانشجویان مورد بررسی، رفتار و منش کارکنان در رابطه با دانشجویان را نسبتاً مطلوب توصیف کرده اند(97/2 از مقیاس 5). دانشجویان وضعیت پژوهشی دانشگاه را در حد متوسط توصیف کرده اند (01/3 از مقیاس 5).