نعمت الله به رقم

تعتبر الهجمة المغولیة من أهمّ الحوادث السیاسیة فی تاریخ الشعبین الإیرانی والعربی لما أثارت فی نفوس الجماهیر من مشاعر الشجی والأسی والسخط علی المحتلین والنقمة علیهم. ومن الطبیعی أن یتأثر منها الأدباء أضعاف ما تأثر عامة الناس لکونهم أرهف أبناء الشعب وأقربهم للانفعال والتأثر من هذه الاعتداءات الإنسانیة العدیدة، أو التعامل والتفاعل معها. ومن هذا المنطلق لقد کان من بوادر الشعراء الذین تغنّوا أصداء هذه الکارثة شمس الدین الکوفی وسعدی الشیرازی من مثیلاتهما حیث صوّرا تصویرا أعمق من غیرهما تأثیرا؛ علی الرغم من البون الشاسع بینهما من الموهبة والذکاء. ولکن من حیث تعاصر الشاعرین واتحادهما فی الإطار التأریخی ذاته تمکّن لنا تناول ما أنشداه فی موضوع المغول من خلال المتابعة والمقارنة الموضوعیة والفنیة وفق رؤیة تحلیلیة ووصفیة لدیهما، وبحثنا هذا یهدف إلی المقارنة بین الدلالات المختلفة للمضامین التی استعرضها الشاعران، والکشف عن وجوه الاشتراک والافتراق بینهما علی ضوء المدرسة الامریکیة. من خلال المتابعة لوجوه الاشتراک والافتراق وما قدّمه هذان الشاعران وجدت الغموض البارزة فی شعر سعدی لایمس شعر الکوفی؛ لأن صیاغة الجمل والعبارات عند الکوفی ذاتیة وطبیعیة ولیست متکلّفة واصطناعیة؛ فتناول الموضوع تناولا أقرب إلی المباشرة؛ غیر أنّ أسلوبهما اتّسم بالمباشرة والتقریریة والاستمداد من الواقع المتمثّل فی مواجهة الغزو.

التزام یا اعنات آرایه ای است که بلاغت نویسان فارسی و عربی کم تر بدان پرداخته اند، در حالی که این صنعت در قرآن کریم و نهج البلاغه و احادیث کاربرد داشته است. از این رو نگارندگان در این مقاله از جنبه های گوناگون آن را در بلاغت فارسی و عربی بررسی کرده و برای نخستین بار نشان داده اند که این صنعت در نظم و نثرِ این دو زبان به هشت شیوه می آید؛ برخی از این شیوه ها ویژه شعر فارسی است و برخی دیگر در هر دو زبان کاربرد داشته و از سویی با این که بلاغت نویسان، التزام را جزوِ آرایه هایِ لفظی آورده اند، نشان داده شده است که برخی از این شیوه ها موسیقی بیرونی کلام را تقویت می کنند و برخی دیگر به ارتقاء موسیقی درونی و معنوی یاری می رسانند. تفاوت های التزام در این دو زبان از تعریف تا مصادیق و نحوه کارکرد و انواع و ظرفیت آن بررسی شده است؛ با این که هر دو زبان، امکان بهره گیری از ظرفیت های این شگرد را داشته اند ولی برخی شیوه ها در یکی از دو زبان مغفول واقع شده است. به گونه موردی نشان داده شده که بهره شعر و نثر فارسی، نسبت به عربی بالاتر است. چنین بخش بندی و تحلیلی در هیچ اثر بلاغیِ فارسی و عربی به ویژه از دیدگاه تطبیقی دیده نمی شود.

آموزش زبان عربی در ایران از دیرباز با فرهنگ و عقاید اسلامی ما عجین شده است. علاوه بر اشتراکات دینی و فرهنگی و ادبی رایج بین دو ملّت، پیشرفت علوم و تکنولوژی نیز ایجاب می کند تا هر ملّتی در راستای اعتلای تمام زمینه های علمی و فرهنگی خود رو به سوی ارتباط سازنده با سایر ملل و کشورهای دیگر داشته باشد. آموزش نحو به عنوان یکی از کلیدی ترین فرایندهای آموزش زبان عربی- حتی در کشورهای عربی زبان- همواره پرچالش بوده است. شیوه های آموزشی و بازدهی این شیوه ها و تغییرات اساسی در روش های تدریس و الگوبرداری از مدل های آموزشی جدید زبان های دیگر می تواند تا حدّ بسیاری بر سطح کیفی آموزش نحو بیافزاید. در این جستار در پی آن است تا با بررسی و تحلیل رویکردهای سنّتی و مدرن آموزش نحو، کاستی ها ومزایای هر شیوه را تبیین کند وبرخی موانع موجود در شیوه یاد دهی و یادگیری نحو را مورد واکاوی قرار دهد ودر ضمن سعی شده راهکارهایی مناسب، برای رفع برخی از این چالش ها ارائه شود. نتایج نشانگر این است که با اصلاح انواع شیوه های تدریس زبان و تنوّع در به کارگیری شیوه های تدریس، برنامه ریزی دقیق بر اساس شیوه ی پلّه ای و... می توان سطح کیفی فرایند آموزش نحو را بالا برد.