سیامک محبوب

هدف: هدف این نوشتار، بررسی نقش فرهنگ سازمانی کارآفرینانه به عنوان عاملی اساسی برای خلاقیت و نوآوری در کتابخانه های عمومی کشور است. روش: این پژوهش از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی و از نوع پیمایشی بوده و داده های اولیه از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. برای سنجش ابعاد فرهنگ سازمانی کارآفرینانه از پرسشنامه مک گیور (2003) استفاده شد و سنجش خلاقیت و نوآوری به وسیله پرسشنامه استاندارد اسلان پاول (2006) انجام شده است. جامعه آماری تحقیق، تمام کارکنان صف و ستاد نهاد کتابخانه های عمومی کشور (4700 نفر) است. برای نمونه گیری از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد و تعداد 150 پرسشنامه توزیع و در نهایت 116پرسشنامه جمع آوری شد. یافته ها: بررسی داده های گردآوری شده (به کمک نرم افزار 5/8 LISREL و SPSS) با استفاده از آزمون علامت و تحلیل مسیر نشان داد که فرهنگ کارآفرینانه سازمانی بر خلاقیت و نوآوری تاثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین نتایج آزمون علامت نشان داد که از بین ابعاد مختلف فرهنگ کارآفرینانه، بُعد ارزشمندی کار و تفریح و سرگرمی در وضعیت مطلوبی می باشند و سایر ابعاد فرهنگ سازمانی شامل جسارت، تحمل انحراف خلاق، تهاجم بی ثمر، ریسک پذیری، ارتباط باز، همکاری و تشریک مساعی، نوآوری پیش فعال، کلام و همچنین فرهنگ سازمانی کارآفرینانه نیز در وضعیت نامطلوبی می باشد.

در این پژوهش آمار مربوط به 39 کشور جهان در 14 شاخص سرانه ی امانت، بازدهی منبع، سرانه ی مراجعه، عضو، سرانه ی کتاب، سرانه ی مواد دیگر، روزآمدی مجموعه، سرانه ی رایانه، سرانه ی پایانه ی اینترنت، سرانه ی کارمند تمام وقت، سرانه ی کارمند حرفه ای، هزینه ی امانت، سرانه ی هزینه و سرانه ی مرکز خدمات تنظیم شد و با رویکرد MADM ارزیابی گردید. برای تعیین وزن شاخص ها، ترکیبی از مطالعات نظری و نظر ارزیاب و آنتروپی شانون استفاده گردید. برای رتبه بندی شاخص ها نیز از مدل SAW استفاده شد. رتبه بندی نشان داد که کشورهای فنلاند، استونی و دانمارک سه کشوری هستند که دارای بهترین کتابخانه های عمومی می باشند.

هدف: بیان نیاز اطلاعاتی اولین حلقه ارتباطی بین نیاز اطلاعاتی کاربر و محتوای نظام اطلاعاتی است. کاربر با استفاده از انواع نظام­های پردازش نمادین و شیوه­های بیان، نیاز اطلاعاتی خود را با نظام اطلاعاتی درمیان می گذارد. درنهایت نظام اطلاعاتی با تطبیق آنچه به­عنوان پرسش ارائه شده است با مدارک و منابع موجود، پاسخی نهایی را به کاربر ارائه می کند. بر این اساس، هدف این مقاله تشریح وجوه مختلف بیان نیاز اطلاعاتی است. روش/ رویکرد پژوهش : با بررسی متون مختلف، ابتدا نیاز اطلاعاتی، انواع آن و عوامل موثر بر آن به­صورت خلاصه تشریح شده است؛ سپس مقولاتی مانند بیان و اندیشه رابطه متقابل آنها با یکدیگر و شیوه های پردازش نمادین را مورد بررسی قرار می دهد. در ادامه بیان نیاز اطلاعاتی، انواع پرسش و مسائلی پیرامون نظام­های اطلاعاتی در ارتباط با بیان نیاز اطلاعاتی و شیوه های بیان آن مورد کاوش قرار می گیرد و به الگوهای اطلاع یابی که در آنها به بیان نیاز اطلاعاتی به­عنوان یک جزء از الگو اشاره شده است، نظری می شود. نتیجه­گیری : درنهایت این مقاله رهیافت هایی نظیر زبان­شناختی، روان­شناختی و نظام­های ذخیره و بازیابی برای پژوهش در حوزه نیاز اطلاعاتی، با تاکید بر زبان فارسی ارائه را می کند که می تواند آغازگر پژوهش های نو در کتابداری و اطلاع رسانی ایران باشد.

هدف: این نوشته بر آن است تا آن بخش از مطالعه (مطالعه در راستای حرفه و مطالعه آزاد) را که از طریق کتابخانه های عمومی تحقق می پذیرد شناسایی کند و نشان دهد که کدام یک از شاخص های کتابخانه ای (امانت، عضو، مجموعه، فضا، مراجعه) این نوع مطالعه را بهتر تبیین می کند. روش: در نوشته حاضر که پژوهشی کاربردی است، آمار مرتبط با 21 کشور جهان در 8 متغیر شامل میزان مطالعه در راستای حرفه، میزان مطالعه آزاد، سرانه مطالعه، امانت، عضو، مجموعه، فضا و مراجعه گردآوری گردید. برای تحلیل داده ها از آزمون همبستگی رتبه ای اسپیرمن و تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شد. یافته ها: با توجه به نتایج آزمون های آماری می توان گفت که کتابخانه های عمومی تنها با مطالعه آزاد همبستگی معنی داری دارد. طوری که در کتابخانه های دارای رتبه با عدد کمتر (رتبه بالاتر) مطالعه آزاد بیشتری صورت می گیرد. اگر با توجه به یافته پیشین، میزان مطالعه آزاد به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شود، متغیر امانت با ضریب تعیین 0.527 و ضریب همبستگی 0.726 به تنهایی آن را تببین می کند و سایر متغیرها در مقایسه با این متغیر تأثیر ناچیزی دارند که قابل چشم پوشی است. در انتها نیز رابطه ای ارائه شده است که می توان بر اساس میزان امانت میزان مطالعه آزاد را برآورد کرد. اصالت/ارزش: در این مقاله سعی شده تا نشان داده شود که هر یک از شاخص های امانت، عضو، مجموعه، فضا، و مراجعه چه مقدار از متغیر مطالعه (آزاد و در راستای حرفه) را پیش بینی می کنند

هدف: این پژوهش قصد دارد نشان دهد متون مختلف چگونه در قالب گفتمانِ «بحران مطالعه» در دهه های چهل و پنجاه شمسی، زمینه ای برای گفت وگو درباره خواندن ایجاد کرده و توزیع نیروها پیرامون آن را سامان داده اند. روش : روش این پژوهش تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف است. متون مرتبط با خواندن از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی گردآوری شد (425 متن). در مرحله نخست، هر متن پس از تمام خوانی، در یک یا چند گفتمان کدگذاری شد. از میان آن ها متن هایی ذیلِ کد «گفتمان بحران مطالعه»، جدا شده و طی دو مرحله بعد کدگذاری شدند. در مرحله دوم، بر اساس چهارچوب تحلیل گفتمان فرکلاف، هر پاره متن در یک یا چند عنصر گفتمانی (محور) قرار گرفت (433 پاره متن). در مرحله سوم، مفاهیم مشابهی که در یک محور گنجانده شده بودند، دسته بندی و نام گذاری شدند. کدگذاری تا جایی پیش رفت که برای توصیف تمام مؤلفه های گفتمانی منتخب، داده کافی گردآوری شد و پژوهشگر توانست به رابطه ای منطقی میان داده ها دست پیدا کند. یافته ها: گفتمان بحران مطالعه از مشروطه آغاز می شود و در دهه های چهل و پنجاه شمسی به اوج می رسد. سخن گویان اصلی آن ناشران هستند و با تکیه بر آمار میزان نشر و میزان مطالعه، وضعیت خواندن را بحرانی نشان می دهند و تلاش می کنند بازار کتاب را رونق بخشند. در این گفتمان، خواننده بیش از هرچیز با صفت خریدار بازنمایی می شود و عمل خواندن و خریدن هم سان تلقی می شود. کتاب در معنای خواندنی های علمی معطوف به عمل، خواندنی های تاریخی و ادبیات کلاسیک به کار می رود. این گفتمان دو نوع نهاد را توجیه می کند: نهادهای سلبی، برای کنترل ورود کتاب بد به بازار و نهادهای ایجابی، مسئول پشتیبانی از تولید کتاب های خوب در بازار. سامان گفتمان به گونه ای است که هم سود ناشران تضمین شود و هم از الگوی توسعه پهلوی حمایت شود. این گفتمان محل تفاهم دولت و ناشران است و هرچیز که برهم زننده این تفاهم باشد نوعی اخلال در نظم تلقی می شود که با عناوین مختلف و با تکیه بر مکانیسم های مختلف طرد می شود. اصالت/ارزش: این پژوهش با بررسی نحوه سخن گفتن درباره خواندن، نحوه سامان دادن نیروهای مختلف پیرامون آن را نشان می دهد و از این منظر می تواند در سیاست گذاری خواندن و فعالیت های ترویجی مفید باشد.

هدف از این پژوهش بررسی و دسته بندی شیوه های بهره گیری ایرانیان از شبکه اجتماعی کتاب محور گودریدز است. بدین منظور از نظریه «استفاده و رضامندی» به عنوان چارچوب نظری پژوهش بهره گرفته شد. جامعه هدف این پژوهش ایرانیان فعال در این شبکه بودند. با استفاده از نمونه گیری در دسترس 290 پرسشنامه سالم گردآوری شده که برای استفاده در تحلیل عاملی، بر اساس آزمون کفایت نمونه KMO و آزمون کروی بودنِ بارتلت مطلوب بود. تحلیل عاملی25 متغیر پرسش شده را در 6 عامل دسته بندی کرد که عبارتند از: 1- اطلاع یابی (9 متغیر)، 2- بودن در اجتماع (6 متغیر)، 3- گریز از زندگی روزمره (4 متغیر)، 4- بودن با کتاب ها (2 متغیر)، 5- استحکام شغل (2 متغیر) و 6- آگاهی از مشاهیر (2 متغیر). هدف دیگر این پژوهش کشف عوامل تعیین کننده در کنشگری شبکه بود. سه فعالیت در شبکه یعنی نقد کتاب، امتیازدادن به کتاب ها و دوستیابی توسط کاربران مستلزم اقدامی آگاهانه بود با استفاده از رگرسیون خطی، قدرت پیش بینیِ هر یک از 6 عامل شناسایی شده بر این سه فعالیت نشان داده شد: دو عامل «اطلاع یابی» و «بودن با کتاب ها» و متغیرهای درون آنها برای پیش بینی هر سه فعالیت از قدرت لازم برخوردار هستند. عامل «بودن در اجتماع»، سومین عاملی است که به طور مشترک در فعالیت دوست یابی و نقدکتاب تعیین کننده می نماید. این بدان معناست که برای تقویت کنشگری در شبکه لازم است از یک سو این سه عامل تقویت شود، و از سوی دیگر افرادی که این عوامل را دارند، به عنوان سرمایه های اصلی شبکه به شمار آیند.

مقدمه: مدیریت دانش یکی از موضوعات علم مدیریت در هزاره جدید است. نهاد کتابخانه های عمومی با داشتن کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی از مستعدترین سازمان ها برای پیاده سازی برنامه های مدیریت دانش است. هدف پژوهش حاضر شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر استقرار مدیریت دانش و سنجش وضعیت بلوغ و میزان آمادگی نهاد کتابخانه های عمومی کشور و ارائه الگوی استقرار مدیریت دانش در آن سازمان است.روش شناسی: در پژوهش حاضر از رویکرد آمیخته استفاده شده است و ابزار گردآوری اطلاعات، مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه است. جامعه آماری این پژوهش مدیران، کارکنان اداری، رؤسای شهرستان ها در نهاد کتابخانه های عمومی کشور بوده و نمونه پژوهش شامل 21 خبره است که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند.یافته ها: نتایج فراترکیب منجر به شناسایی 107 کد، 15 شاخص و 4 بعد اصلی فناوری، فرایند، فرهنگ سازمانی و نیروی انسانی در استقرار مدیریت دانش شد.نتیجه: نتایج نشان داد که فناوری بیشترین تأثیر و فرهنگ سازمانی کمترین تأثیر را در استقرار مدیریت دانش در نهاد کتابخانه های عمومی کشور دارد. وضعیت بلوغ مدیریت دانش با کسب نمره ارزیابی 101 در مرحله آغاز قرار داشت. در نهایت الگوی استقرار مدیریت دانش در 6 سطح، که شاخص های فناوری اطلاعات و سامانه های اطلاعات تأثیرگذارترین سطوح و شاخص های فرایندهای کسب اطلاعات و فرایندهای انتقال دانش تأثیرپذیرترین سطوح می باشند. 

هدف: هدف از این پژوهش، بررسی سنجش اثر سواد اطلاعاتی کتابداران کتابخانه های عمومی شهر تهران بر شاخصهای عملکرد کتابخانه ای (امانت، عضو و مراجعه) است. روش: در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه عینی سواد اطلاعاتی است. این پرسشنامه ها در بین کتابداران 32 کتابخانه عمومی شهر تهران که به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شده بودند، توزیع شد. از بین 100 پرسشنامه که بین کتابداران کتابخانه های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه های عمومی کشور در شهر تهران توزیع گردید، 86 پرسشنامه برگشت داده شد. همچنین، آمار 3 شاخص «امانت»، «عضو» و «مراجعه» مربوط به سال 1389 کتابخانه ها نیز استخراج گردید. برای تعیین اثر سواد اطلاعاتی بر این شاخصها، از فرمول ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته ها: نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان داد کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی شهر تهران در مهارت اول در سطح متوسط؛ در مهارتهای دوم، سوم و چهارم بالاتر از سطح متوسط و در مهارت پنجم از مهارتهای سواد اطلاعاتی در سطحی پایین تر از حد متوسط قرار دارند. در مجموع، با توجه به یافته های پژوهش می توان گفت سواد اطلاعاتی کتابداران کتابخانه های عمومی شهر تهران بالاتر از سطح متوسط است. با وجود این، بین سواد اطلاعاتی کتابداران با شاخصهای عملکرد مورد نظر، همبستگی مشاهده نشد. اصالت/ارزش:  در نوشته های چندی به میزان سواد اطلاعاتی کتابداران توجه شده است، اما به اینکه این سواد در ارائه خدمات کتابخانه ای چه تأثیری داشته توجهی نشده است. این مقاله اثری است که نشان می دهد بین سواد اطلاعاتی کتابداران کتابخانه های عمومی شهر تهران و شاخصهای عملکرد کتابخانه ای آنها رابطه معنادار وجود ندارد. همزمان، نشان می دهد سطح مهارتهای سواد اطلاعاتی جامعه مورد بررسی در برخی موارد متوسط و در برخی موارد بالاتر از متوسط است.

هدف: توجه به زیبایی شناسی یکی از عوامل موثر بر ارتقای تجربه کاربری است. پژوهش حاضر بر آن است تا کدهای زیباشناختی «یک وبسایت» را بر پایه نظریه لایب نیتس شناسایی و بر اساس اهمیت آن ها، رتبه بندی و یک چارچوب مفهومی پیشنهاد نماید.روش شناسی: پژوهش، از روش مرور نظام مند از نوع فراترکیب با رویکرد تحلیل محتوای کیفی استفاده کرده است. جستجوی هدفمند کلیدواژ ای به صورت نظام مند در شش پایگاه گوگل اسکولار، امرالد، وب او ساینس، گنج ایرانداک، جهاد دانشگاهی و پایگاه استنادی جهان اسلام انجام شد. تعداد 1110 منبع بازیابی شدند و با رویکرد پریزما تعداد 64 منبع انتخاب و وارد مطالعه فراترکیب شدند. سپس ضریب اهمیت عوامل شناسایی شده با روش تحلیل محتوای کیفی آنتروپی شانون محاسبه شد. از نظریه زیبایی شناسی «لایب نیتس» و دو مطالعه عوامل زیباشناختی لاوای و ترکتینسکی(2004) و تحلیل وبسایت گو و هال (2009)، به عنوان مبنای کدگذاری کیفی بهره گرفته شد.یافته ها: تعداد 2 مقوله و 4 مفهوم و 75 کد زیبایی شناسی، با انجام فراترکیب حاصل شد. ضریب اهمیت برای کدهای «تایپوگرافی» و «نظم»در مفهوم زیبایی شناسی کلاسیک و مقوله زیبایی شناسی عینی، در رتبه اول و دوم قرار گرفت. تعداد چهل و سه کد زیبایی شناسی دارای ضریب اهمیت بیشتر از صفر مشاهده شدند. یک چارچوب مفهومی برای «زیبایی شناسی یک وبسایت» پیشنهاد شد.نتیجه گیری: توجه به جنبه های عینی و ذهنی زیبایی شناسی یک وبسایت در کنار یکدیگر و مشارکت میان رشته ای در دو حوزه کامپیوتر و علوم اجتماعی در این زمینه توصیه می شود.