محسن نورایی

محسن نورایی

مدرک تحصیلی: استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران، بابلسر

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۲ مورد.
۱.

تبیین مؤلفه های کارآمدی سیاست داخلی از منظر قرآن کریم با تأکید بر تفکر سیستمی

نویسنده:
منبع: دین پژوهی و کارآمدی دوره ۵ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 1 - 24

کلیدواژه‌ها: کارآمدی کارآیی تفکر سیستمی مفسران معاصر مدیریت عملکرد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۴۹
کارآمدی از موضوعات مهم در دولت های مدرن و نیز نظام سیاسی اسلامی است که در دو عرصه داخلی و خارجی مورد توجه است. تعالیم قرآن کریم به سبب جامعیت و جاودانگی بیانگر تعالیم صریح و گاه ضمنی درزمینهٔ کارآمدی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای به مراحل تفکر سیستمی کارآمدی از منظر قرآن با تحقیق در آرای مفسران معاصر رسیده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد؛ کارآمدی از بخش های کارویژه، دستاورد، مدیریت عملکرد و الگویی نظام مند تحت عناوین مراحل یک سیستم برخوردار است. ورودی این سیستم عبارت اند از؛ اهداف متعالی و واقعی، یادگیری جمعی، مشارکت الزامی و دوسویه مردم و سیاستمداران تحت عنوان امر جامع و امنیت و رفاه پایدار. فرآیند آن ارزیابی عملکرد تحت مدیریت سنت قطعی الهی است. استخلاف و تمکین ارزش های اسلامی از طریق حُسن فعلی و حُسن فاعلی، کارآمدی به عنوان خروجی تفکر سیستمی قابل ذکر است. نوآوری تحقیق حاضر در یافتن ارتباط میان تفکر سیستمی در نظام ارزشی اسلام با مدیریت اسلامی است. یافته ها نشان از استعمالات و مصادیقی از ایمان و عمل صالح در مراحل تفکر سیستمی دارد که باعث بروز اقتدار سیاسی و کارآمدی سیاست داخلی نظام اسلامی با بهره گیری از توان و عناصر داخلی می شود. نتیجه این پژوهش در حوزه مطالعات سیاست اسلامی کاربرد دارد همچنان که درزمینهٔ مطالعات تفسیری سودمند است.
۲.

بررسی تطبیقی اندیشه تفسیری طبری و معرفت ذیل مفهوم ذنب و استغفار پیامبراکرم (ص)

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۲ 251 - 274

کلیدواژه‌ها: محمدبن جریر طبری آیت الله معرفت استغفار از گناه تفسیر کلامی قاعده تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۴۷
مبحث مربوط به عصمت پیامبر اکرم (ص) از منظر فرقه ها و نحله های مختلف، براساس مبناهای گوناگون محل توجه و بحث قرار گرفته است. ازجمله آیات مربوط به عصمت پیامبر خاتم (ص) مواردی است که «ذنب و استغفار» در ظاهر، به ایشان منتسب شده است. باتوجه به وجود اختلاف آرای تفسیری ذیل این آیات، بدون شک روایات تفسیری اهل بیت (ع) در گره گشایی از فهم آیات قرآن بسیار مؤثر است ، به ویژه در آیاتی که معرکه آراء تفسیری است. بررسی در پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد انتقادی در میراث تفسیری فریقین با نمونه موردی اندیشه های تفسیری طبری و اندیشه های تفسیری آیت اللّه معرفت ذیل این موضوع سامان مى یابد. این بررسی، اهمّ آرای تفسیری از نگاه این دو مفسر را طرح و بررسی خواهدکرد. درپایان، آنچه از مقایسه تطبیقی آرای این دو مفسّر حاصل می شود چنین است که به اعتقاد طبری  منظور عفو از گناه برای پیامبر (ص)، گناهی است که نسبت به پیامبر اکرم (ص) آمده؛ یعنی برای پیامبر (ص) گناه را مفروض می دارد که امر شده است ایشان از آن گناه استغفار کنند. درمقابل، معرفت در نظریه پردازی خویش ذیل این آیه متاثّر و متعلّم از آموزه تفسیری رضوی بوده؛ یعنی وی معتقد است که در این آیه منظور از ذنب، گناه و عصیان نیست، بلکه همان طورکه هر مصلح اجتماعی در جریان نهضتش دگرگونی هایی هم به همراه دارد، پیامبر (ص) نیز در زمان مشرکان هم چون مصلح ظهور کرد و آنچه را به زعم مشرکان ارزشمند بود در هم شکست؛ درنتیجه، مراد از ذنب در این آیه مخالفت آن جناب با رفتار، عادت و اخلاق کفار و مشرکین بود که ایشان را مستحق عقوبت می دانستند. لذا، از دیدگاه معرفت، استغفار ایشان از گناهانِ پیشین و پسین؛ دلالت بر این موضوع ندارد که ایشان گناه مرتکب شده باشند بلکه طبق پاسخی که امام رضا (ع) به طور ضمنی در تفسیر این آیه اشاره فرموده اند دلالت بر فعلی دارد که در آن برهه خاص ازمنظر اجتماعی آن هم از ناحیه مشرکان و به اشتباه ناپسند محسوب می شد.
۳.

مفهوم قرآنی «شاکله» از پندار جبرگرایی تا حقیقت خلقت ثانویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 283 - 304

کلیدواژه‌ها: شاکله شخصیت انسان جبر و اختیار اخلاص

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۱۱۵
قرآن کریم اعمال هر فرد را بر اساس «شاکله» او معرفی فرموده و همین امر خاستگاه دیدگاه ها و نتیجه گیری های متنوع شده است. اگر شاکله ریشه در آفرینش آدمی داشته باشد، گونه گونی ماهیت های بشری و نوعی جبر در صدور رفتارها، از نتایج محتمل آن خواهد بود. اما اگر شاکله پدیده ای خودساخته باشد، کشف زمینه ها و عوامل دخیل در آن اهمیت می یابد. این مقاله می کوشد به شیوه توصیفی-تحلیلی مفهوم و مقصود از شاکله و عوامل شکل گیری آن را تبیین کند. نتایج بررسی نشان می دهد شاکله آدمی شخصیت اخلاقی خودساخته و خلق وخوی ثانوی فرد است که متأثر از عواملی چون زمینه های ژنتیکی، وراثتی و شخصیتی، غرایز، گرایش های فطری، قوه عاقله، محیط اجتماعی و فرهنگ پیرامونی و عنصر اختیار و انتخاب فرد شکل می گیرد. ازاین رو ضمن منتفی شدن جبرگرایی در اعمال، نقش علم اخلاق و تربیت در ایجاد شاکله و متقابلاً نقش شاکله در بروز رفتارها، مسئله نیت و خلوص آن و مسئله خلود روشن می شود. نتیجه این پژوهش در حوزه های مختلف مطالعات اسلامی مانند جبر و اختیار، خلود، ماهیت و فلسفه علم اخلاق، علوم تربیتی و برخی مسائل دانش اخلاق مانند اخلاص، کاربرد آشکار دارد.
۴.

تحلیل سیاقی آیه ۸۲ نساء با بازنگری در مفاهیم القرآن و اختلاف

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 185 - 214

کلیدواژه‌ها: اختلاف تدبر اعجاز تحدی تناقض سیاق نساء/ 82

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۷۳
مفسران پیرامون آیه 82 سوره  نساء عمدتاً در سه موضع سخن گفته اند؛ اول در معنای تدبر، دوم در معنای اختلاف و سوم در کیفیت استدلال آیه مبنی بر الهی بودن آنچه اختلاف کثیر ندارد. اما موضوع مغفول در این میان، توجه به سیاق آیه است. حتی مفسران معاصر که همواره به سیاق آیات توجه ویژه ای داشته اند، ارتباط این آیه با سیاق خود را به روشنی توضیح نداده اند. این مقاله در تلاش است با روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر سیاق آیه، به رفع کاستی کوشش های پیشین بپردازد و تصویر روشنی از مفاد آیه فراهم سازد. نتایج نشان می دهد که می توان معنای جدیدی از القرآن و اختلاف را برخلاف بیان غالب مفسران اثبات کرد؛ مقصود از «القرآن» در اینجا آیات مرتبط با دستور به قتال است نه کل قرآن؛ بدین ترتیب «اختلاف» نیز به معنای فاصله گرفتن و پشت کردن همین آیات جدید جهاد نسبت به سایر آیات قرآن کریم است.خداوند در این آیه می فرماید: آیا این گروه سست ایمان، آیات جهاد را پیگیری نمی کنند؟ تا دریابند مقصدی که این آیات نشان می دهند با آنچه آنان پیش از این از قرآن دریافت کرده بودند هم خوانی دارد و درنتیجه همگی الهی است.
۵.

Evaluating the Critique of the Quran Verses Interpretation (Taʼwīl) in the Exegesis (Tafsīr) of Sayyid Murtaḍā(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۵, Issue ۱, ُ۲۰۲۴ 17 - 38

کلیدواژه‌ها: Quran Interpretation Sayyid Murtaḍā Unclear (Mutashābih) Jabrīyya Mutazilite

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۳۷
"Interpretation (Taʼwīl)" is one of the key topics in Quranic literature that has had significant importance and a special place in the fields of religious knowledge. To study and understand the Holy Quran correctly, research and investigation on this subject are necessary. The extent of Sayyid Murtaḍā's knowledge and the value of his works have led many researchers to consider his perspectives and works as subjects of their own scientific research. The present study aims, using a descriptive-analytical method, to examine interpretation in the Quranic thought of Sayyid Murtaḍā through. The research approach shows that Sayyid Murtaḍā introduced interpretation in the field of exegesis; it has general (ʻĀm) meaning which encompass exegesis. Therefore, when explaining the clear (Muḥkam) verses and also explaining the unclear (Mutashābih) verses, he used the term interpretation (Taʼwīl). According to him, there is a difference between the credibility of interpretation (proof of possible aspects) and the correctness of interpretation. His exegesis is in line with scientific and rational principles and he has a scholarly understanding of the Quran. His beliefs include belief in the divine nature of the Quranic words, belief in the comprehensibility of the Quran, affirmation of the truths in the words and expressions of the Quran, and the discovery of reasonable meanings attributable to God in the unclear (Mutashābih) verses, among others. The result of this research is beneficial for understanding the Quranic views of Sayyid Murtaḍā and benefiting from his experiences and skills in Quran exegesis; also, it addresses the need for a comprehensive approach to interpreting unclear and difficult verses.
۶.

Typology of the Interpretation of Gharīb al-Quran wal Hadith in the Works of Shaykh Ṣadūq(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۵, Issue ۱, ُ۲۰۲۴ 109 - 124

کلیدواژه‌ها: Shaykh Ṣadūq Gharīb al-Quran Gharīb al-Hadith Lexical Semantics

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲ تعداد دانلود : ۱۲۳
Shaykh Ṣadūq has his specific methods and criteria for semantic analysis of the Gharīb (unfamiliar) terms in the field of hadith in general, and in the area of interpretation and semantics of vocabulary in particular; recognizing his methods and criteria in the semantic analysis of Gharīb words in the Holy Quran and the sayings of the impeccable Imams (AS) leads to the discovery of new approaches and the presentation of a more precise image of his methods and criteria in semantic analysis. Among his remaining works, one can find some of his views. The present study aims to observe and discover the types of explanations of Gharīb words in the thoughts of Shaykh Ṣadūq. To this aim was used a descriptive-analytical method and data collection is library-based. The result indicated that he used methods such as: Utilizing Shia theological arguments, defining examples for words, leveraging Arabic culture and literature, interpreting Gharīb words according to the companions, followers of the Imams (AS), and his scholars, highlighting grammatical points, using the sayings of the impeccable Imams (AS), stating all semantic aspects of a word, and preferring one meaning over others. Through his specific criteria, Shaykh Ṣadūq has been able to reach the core meaning and interpretive significance of Gharīb words.
۷.

تاریخ گذاری آیه 36 سوره احزاب بر پایه سنجش روایات سبب نزول

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 55 - 76

کلیدواژه‌ها: سبب نزول تاریخ گذاری آیات لباب النقول سیوطی احزاب/ 36

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۳ تعداد دانلود : ۲۶۷
بر اساس آیه 36 سوره احزاب هیچ مرد و زن مؤمنی نباید در برابر حکم الهی بایستد زیرا هر که از خدا و پیامبرش نافرمانی کند سخت در گمراهی افتاده است. سیوطی در لباب النقول برای این آیه سه روایت سبب نزول نقل کرده است. در دو روایت نخست پیامبر زینب بنت جحش را برای زید خواستگاری می کند، اما وی از امر پیامبر سر باز می زند و این رفتار او موجب نزول آیه می شود. بر اساس روایت سوم پس از خواستگاری پیامبر از ام کلثوم بنت عقبه برای زید، او و برادرش در برابر امر پیامبر ایستادگی می کنند که این رفتار آنها نزول آیه را در پی دارد. شواهد تاریخی نشان می دهد که این دو رویداد از یکدیگر فاصله زمانی قابل توجهی داشته و با توجه به این اختلاف، جمع دو روایت با تردید هایی همراه است. پژوهش حاضر می کوشد با روشی توصیفی تحلیلی و با محوریت گزارش های تاریخی، زمان رویدادها و نزول آیه را تاریخ گذاری کند. تاریخ وقوع رویدادهای نشان می دهد نزول آیه به سبب رفتار ام کلثوم منتفی است، زیرا وی در این هنگام در مدینه حضور نداشته است اما تاریخ ازدواج زید و زینب با نزول آیه هماهنگی بیش تری دارد.
۸.

روش به کارگیری سیاق نخست، جهت کشف غرض سوره در گفتمان تدبر؛ مطالعه ی موردی سوره ی احزاب

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۹ 315 - 337

کلیدواژه‌ها: محور سیاق محور سوره پیام سوره موضوع سوره موضوع کانونی سوره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۲۲۵
در مطالعات نوین تدبری، سیاق نخست به عنوان عاملی ویژه در کشف غرض سوره معرفی شده است. به گونه ای که این عامل می تواند فرآیند غرض شناسی را تدقیق و تسریع بخشد. اما تاکنون درباره ی روش به کارگیری سیاق نخست در کشف غرض، صحبتی به میان نیامده است و شیوه ی به کارگیری آن در فرآیند غرض شناسی بحث نشده است؛ از این رو، این پژوهش بر آن است تا با به کارگیری روش توصیفی – تحلیلی و استفاده از اسناد کتابخانه ای و الکترونیکی، روش به کارگیری سیاق نخست در فرآیند کشف غرض را رونمایی کند. در این روش، در اولین گام، محور سیاق نخست با استفاده از قواعدی چون «حذف»، «سبقت ذکری» و «کثرت ذکری» تعیین می شود و سپس با غرض به دست آمده از کل سوره مقایسه می شود تا درستی آن تأیید و تأکید شود یا نواقص احتمالی آن برطرف گردد. سوره ی احزاب، مطالعه موردی است که این روش روی آن پیاده سازی شده است. دستاورد مطالعه ی موردی نشان می دهد که سیاق نخست از جایگاه مهمی در کشف غرض برخوردار است و عناصر قابل توجهی از غرض سوره را به دست می دهد.
۹.

گونه شناسی تبیین واژگان غریب در آثار شیخ صدوق با عنایت به فرهنگ و ادب عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ ۲۴۸-۲۲۵

کلیدواژه‌ها: شیخ صدوق فرهنگ و ادب عربی معناشناسی لغوی غریب القرآن غریب الحدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۳۱۲
فهم مفردات به طور عام و واژگان غریب به طور خاص، نخستین و مهم ترین قدم در فهم قرآن کریم، سنت پیامبر اکرم$ و احادیث ائمه معصومان% می باشد. یکی از مهم ترین منابع برای معناشناسی واژگان غریب در قرآن کریم و احادیث معصومان%، مراجعه به فرهنگ و ادب عربی است. شیخ صدوق از جمله نخستین کسانی است که در تبیین معنای واژگان غریب در قرآن کریم و احادیث معصومان% از فرهنگ و ادب عربی به عنوان یک منبع مهم بهره برده است. این پژوهش در پی رصد و کشف گونه های تبیین واژگان غریب در آثار شیخ صدوق با بهره گیری از فرهنگ و ادب عربی می باشد. روش جمع آوری مطالب در این پژوهش بصورت کتابخانه ای بوده و پردازش آنها بصورت توصیفی - تحلیلی می باشد. پس از بررسی ها مشخص شد که برخی از ابعاد روشی شیخ صدوق در بهره گیری از فرهنگ و ادب عربی برای معناشناسی واژگان غریب، عبارتند از: گزارش و نقل معنای واژه از فرهنگ و ادب عربی، بهره گیری از ضرب المثل ها، کنایات و اشعار عربی در بیان معانی لغوی و استعمالی واژگان غریب، پرسش از لغوییون و علمای علم لغت، و بیان نکات نحوی واژه با بهره گیری از فرهنگ و ادب عربی می باشد. شیخ صدوق با مراجعه به فرهنگ و ادب عربی و کشف معنای واژه توانسته است اخبار متعارض در بین مذاهب اسلامی را حلّ نماید.
۱۰.

مبانی تفسیری تفهیم القرآن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۸) 41 - 68

کلیدواژه‌ها: تفسیر تفهیم القرآن مبانی تفسیری ابوالاعلی مودودی تفسیر اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۹ تعداد دانلود : ۲۲۷
تفسیر تفهیم القرآن تألیف مفسّر و متفکر نوپرداز هندی پاکستانی معاصر، ابوالاعلی مودودی است که از تفاسیر معتبر و مورد استقبال قشر جوان در شبه قاره هند و اخیراً در کشورهای اسلامی است. با توجه به این جایگاه و موقعیت، پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی عهده دار تبیین مبانی تفسیری تفهیم القرآن است. مودودی در کتاب تفسیر خویش صراحتاً به مبانی تفسیری خویش اشاره ننموده است اما با تتبع انجام شده در تفسیر تفهیم القرآن، مهم ترین مبانی تفسیری وی که هم نوا با مبانی اکثر مفسرین فریقین است: تحریف ناپذیری قرآن و صحّت همه مطالب آن، حکیمانه بودن قرآن، فصاحت قرآن، تدقیق لفظی و بلاغت قرآن، کامل و تمام نبودن معنای برخی آیات، جامعیت قرآن، جهانی بودن قرآن، نیازمندی متن قرآن به تفسیر بنابر اهمیّت، ضرورت و فوریت آن، امکان تفسیر متن قرآن، تعدّد لایه های معنایی قرآن، کلی گویی قرآن و ارتباط مفاهیم قرآن با فرهنگ زمانه خویش اند.
۱۱.

پژوهشی در رویکرد فقه الحدیثی اهل سنت به مرویات از امام رضا (علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۱ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 119 - 149

کلیدواژه‌ها: روایات امام رضا (ع) منابع اهل سنت روایات فضائل معصومین (ع) روایات تفسیری روایات طبی احادیث اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۲۵۱
حدیث دومین منبع معارف اسلامی است. مشکلاتی مانند تحریف، تصحیف و فراموشی و اشتباه راویان و ..  سبب شده تا دسترسی به احادیث معتبر دشوار گردد. اندیشمندان مسلمان به ویژه محدثان شیعه و اهل سنت می کوشند تا با تکیه بر معیارهای معتبر؛ احادیث صحیح را مشخص نمایند. هر چند اختلاف در معیارها سبب شده تا نتیجه کوشش ایشان در بیشتر موارد متفاوت باشند. اما در پاره ای از موارد نیز هر دو گروه بر اعتبار یک روایت اتفاق نظر دارند. نوشتار حاضر می کوشد تا با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی رویکرد فقه الحدیثی اهل سنت در مواجه به مرویات از امام رضا (ع) را به بحث نشیند. نتیجه پژوهش نشان می دهد حدیث پژوهان اهل سنت، بسیاری از روایات فضائل اهل بیت (ع) و حتی فضائل پیامبر(ص) و نیز روایات طبّی امام رضا (ع) را ضعیف یا وضع شده از ناحیه روات ایشان قلمداد می کنند، لیکن احادیث تفسیری و اخلاقی آن حضرت، نزد آنان از صحت و مقبولیت نسبی برخوردار است. نتیجه این پژوهش در حوزه مطالعات «مشترکات حدیثی» و نیز مرجعیت علمی اهل بیت (ع) کاربرد دارد هم چنان که در عرصه  مطالعات تقریب مذاهب سودمند است.
۱۳.

The Quiddity of Tashābuh in the Qur'an from the Perspective of Shari’at Sanglaji; Review and Critique(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۴, February ۲۰۲۲ 181 - 191

کلیدواژه‌ها: Shariat Sanglaji Muḥkam and Mutashābih Tawīl Preferred Meaning Conclusion

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۲۹۹
From past to present, there have been many differences among Islamic thinkers about the quiddity of Mutashābih and its Ta’wīl in the Qur'an. Each of these thinkers has spoken on this subject according to their profession and method. In the meantime, the view of "Shari’at Sanglaji" is remarkable. Sanglaji, who is known for his modern thinking and inclination towards the Qur'an-sufficiency, believes that Qur'anic similarities mean the end of the matter and include only occult concepts. The general public is unable to comprehend similarities due to its preoccupation with tangibility. Leading research with a descriptive-analytical method tries to discuss some aspects of Sanglaji’s theory while accurately reporting his point of view. The result of the research shows that Sanglaji’s view does not have the necessary accuracy and credibility, because Mutashābih i.e. the similarity does not only include occult concepts but also material concepts. The result of this research is used in the field of Qur’anic research and interpretation.
۱۴.

واکاوی دیدگاه های فریقین درباره «الذین أوتوا العلم» در سوره عنکبوت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تفسیر تطبیقی دوره ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 107 - 160

کلیدواژه‌ها: «الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ» پیامبر فریقین اهل بیت اهل سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۳۸
در تفسیر آیه 49 سوره عنکبوت: *بَلْ هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ فِی صُدُورِ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْم *، ابهاماتی درباره عبارت های «هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ» و «الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ» وجود دارد و با توجه به این که رجوع ضمیر «هو» به چه کسی و یا چه چیزی است، مفهوم «آیاتٌ بَیِّناتٌ» و مهم تر از آن، تعیین مصداق «الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ» تغییر خواهد کرد. این پژوهش با شیوه توصیفی تحلیلی، به بررسی دیدگاه های تفسیری فریقین در پنج قرن نخست هجری پرداخته است. دیدگاه های فریقین درباره مصداق عبارت «الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْم » عبارتند از: اهل کتاب و علمای آنان، اهل کتابی که مسلمان شده اند، مؤمنان، علما، پیامبر اسلام و امامان معصوم. در این میان امامان فقط خود را مصداق آیه معرفی نموده اند. در نقد دیدگاه ها، نخست در تعیین مرجع ضمیر «هو» بین پیامبر و قرآن، مشخص شد که قرآن مرجع ضمیر است و درنتیجه، برخی از مصادیق ذکرشده برای عبارت «الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْم » صلاحیت مصداق بودن را از دست دادند و با تبیین مفهوم عبارت «آیاتٌ بَیِّناتٌ »، اختصاص «الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْم» به پیامبر اکرم و امامان معصوم آشکارگردید که در برخی روایات تفسیری شیعه بدان اشاره شده است.
۱۵.

بازخوانی پاداش اخروی مومنان در خوانش تفاسیر عصری

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 170 - 151

کلیدواژه‌ها: بازخوانی موضوعی پاداش های اخروی مؤمنان تفسیرعصری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۲۵۱
تفسیر آیات متشابه مخصوصاً حوزه پاداش های مؤمنان همواره یکی از دغدغه های مفسران بوده است. مفسران دیدگاه های متنوعی را ارائه داده اند. بازخوانی موضوعی آیات این حوزه در نگاه مفسرعصری باعث فهمی عمیق می باشد. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی یافته های ذیل درباره پاداش های مؤمنان حاصل گردید: ضمانت خداوند بر تحقق پاداش مومنان، پاداش ها وبرکاتی اختصاصی برای مؤمنان، امید بخش ترین وعده ها وحیرت انگیزترین پاداش ها مخصوص مؤمنان، عدم زوال پاداش های مؤمنان، رضایت خداوند نهایت پاداش ها، مؤمنان شاهدان روز قیامت، و امنیت، هدایت، آرامش قلبی و ثبوت قدم نتیجه ایمان مؤمنان، بهشتی به وسعت آسمان ها و زمین پاداش مؤمنان و دعاى ملائکه حامل عرش براى مؤمنان. خداوند پاداش هایی به مؤمنان می دهد که اختصاص به آنها دارد وایشان را به سعادت در دنیا و عزت درآخرت می رساند که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده است.
۱۶.

قواعد تفسیر لغوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۶ 241 - 260

کلیدواژه‌ها: قواعد تفسیر لغوی واژه های قرآن لغویان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۳۹۹
شناسایی قواعد تفسیر لغوی به معنای راهکارهای ضابطه مند در معناشناسی واژه های قرآن کریم، ضرورتی است که با توجه به پیش فرض های مفسر و برخی نقائص در عملکرد لغویان، در نظر داشتن آن در فرایند تفسیر نتایج شگرفی به دنبال دارد. در این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی، قواعد از کتب تفسیری و لغوی استخراج و بررسی شده اند. مهم ترین این قواعد عبارتند از: کاربرد غالب ، تقدیم معنای شرعی بر عرفی و لغوی، عدم اعتماد به مجرد لغت، تقدم اقوال مفسران متقدم بر لغویان. یافته ها نشان می دهد که توجه به همه قواعد، منابع و قرائن در تفسیر لغوی تأثیرگذار هستند و مجرد لغت کارآیی ندارد. این قواعد با اصول ادبی و واژه شناسی منطبق بوده و با اجرای آن، مفاهیم و مدالیل قرآنی همیشه قابل استفاده خواهند بود. به منظور شناسایی قواعد تفسیر لغوی از نتایج به دست آمده در این پژوهش استفاده شود.
۱۷.

ترویج سبک زندگی اجتماعی با استناد بر قرآن و سنت و با تاکید بر هنرهای تصویری در رسانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 180 - 195

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی اجتماعی قرآن و سنت هنرهای تصویری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۳ تعداد دانلود : ۵۵۲
از دیدگاه اسلام، اجتماع یا محیط اجتماعی از مهم ترین عوامل و بسترهایی است که شخصیت انسان در آن شکل می گیرد. محیط اجتماعی  در جوامع مختلف همواره در حال دگردیسی و هماهنگی با مقتضیات زمانی و مکانی است. امروزه در جهان ارتباطات و عصر تبلیغات، رسانه، جایگاه مهمی در ترسیم آرمان ها و فرهنگ اجتماعی دارد. شبکه های گسترده جهانی در شکل دهی به افکار عمومی نقش مهمی دارند. دین اسلام همواره به سبک زندگی اسلامی توجه داشته و برای جنبه های زندگی انسان رهنمودهایی را ارائه کرده است که می تواند انسان را در مسیر رشد قرار دهد. کارگزاران جامعه و اندیشمندان حوزه های رفتاری و اجتماعی با توجه به تحولات سریع جامعه و عواملی مانند پیدایش شیوه های جدید زندگی، دگرگونی نگرش ها و هنجارهای زندگی و پدیدار شدن مسائل اخلاقی-اجتماعی، توجه ویژه ای به لزوم ترویج  سبک زندگی اجتماعی مورد نظر فرهنگ اسلامی داشته اند. مسئله ای که اینجا مطرح می گردد نقش کاربست هنرهای تصویری در ترویج سبک زندگی اجتماعی با استناد به قرآن و سنت است. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی در صدد دستیابی به الگویی برای ترویج سبک زندگی اجتماعی اسلامی با رسانه به عنوان یکی از ابزارهای نوین ارتباطی است. در این راستا، پژوهش حاضر با رویکرد راهبردی و با هدف تعیین نقش قرآن و سنت بر سبک زندگی اجتماعی مردم در رسانه به این نتایج دست یافته که رسانه به دلیل اثرگذاری بر ساحت های گوناگون زندگی منطقه خود، نقشی فراتر از تولید برنامه دارد. از این رو، پای بندی به دین و نهادینه ساختن ارزش های اسلامی و حذف برنامه های ضد دینی از مدار رسانه، بسیار با اهمیت است. اهداف پژوهش: 1.واکاوی الگوهای مورد نظر زندگی اجتماعی در فرهنگ اسلامی با تأکید بر قرآن و سنت 2. بررسی نقش هنرهای تصویری و رسانه در ترویج سبک زندگی اجتماعی مطابق فرهنگ اسلامی سؤالات پژوهش: 1.در فرهنگ اسلامی چه معیارهایی برای سبک زندگی اجتماعی برای افراد وجود دارد؟ 2. هنرهای تصویری و رسانه در جامعه امروزی چه نقشی در ترویج سبک زندگی اجتماعی مطابق با قرآن و سنت دارند؟
۱۸.

واکاوی واقعه میقات بنی اسرائیل با تأکید بر مفهوم و مصداق آیه 155 سوره اعراف

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 63-83

کلیدواژه‌ها: آیات میقات بنی اسراییل قرآن واکاوی إهلاک حیات برزخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۷ تعداد دانلود : ۴۹۱
جریان «میقات بنی اسرائیل» در قرآن، مبحثی پر دامنه میان مفسران اسلامی است. از مسائل مهم در این زمینه، بررسی مفهوم و مصداق فراز «أ تهلکنا بما فعل السفهاء» (اعراف/ 155) است. بیش تر مفسران عبارت «أ تهلکنا» را به حضرت موسی (ع) نسبت داده، آن را به عذاب و عقاب تفسیر کرده اند؛ اما با توجه به موارد استعمال مشتقات «إهلاک» در قرآن و نیز با لحاظ سیاق و آیات همگون، به نظر مفهوم و مصداق دقیق تری می توان برای عبارت مورد بحث جست وجو کرد.جستار حاضر بر آن است، با روش توصیفی تحلیلی، ضمن نقد آرای مفسران، دلایل و شواهد تفسیر برگزیده را تبیین نماید. پژوهش پیش رو به این نتیجه می انجامد که «إهلاک الاهی» در عرف قرآن به معنای «عذاب و مرگ بدفرجام» است و این معنا با وضعیت حضرت موسی (ع) در جریان میقات بنی اسرائیل هماهنگ نیست؛ بلکه تطبیق عبارت «أ تهلکنا» بر گفت وگوی برگزیدگان بنی اسرائیل با خداوند پس از صاعقه مرگ، با «حقیقت قرآنی إهلاک» سازگارتر می نماید.از پیامدهای کلامی این بحث می توان به تأیید سخن گفتن خداوند با صاعقه زدگان بنی اسرائیل در عالم برزخ و دنیا، امکان احتجاج با بنی اسرائیل در پی این مکالمه و نیز زدودن ابهام از مسائلی چون امکان رجوع به دنیا در صورت «إماته» نه إهلاک اشاره کرد.
۱۹.

تحلیل و نقد تفسیر دروزه از آیه مباهله

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 107 - 87

کلیدواژه‌ها: حضور در مباهله حقانیت اهل بیت (ع) دروزه ترتیب نزول مسیحیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۳۵۰
آیه «مباهله» فضیلت بزرگی برای همراهان پیامبر (ص) در جریان مباهله اثبات می نماید. لذا مورد مناقشه برخی از مفسران قرار گرفته است. هرچند اکثریت آنها این فضیلت را می پذیرند؛ ولی عده ی محدودی از مفسران اهل سنت در صدد شبهه افکنی هستند تا این فضیلت را از پنج تن آل عبا؛ (پیامبر (ص)، حضرت علی (ع)، حضرت فاطمه (س)، امام حسن (ع)، امام حسین(ع)) خارج ساخته و یا زنان نبی (ص) و یا اصحاب ایشان را با آنان شریک نمایند. محل نزاع آنها مصداق اصطلاحات «ابنائنا»، «نسائنا»، و«انفسنا» و دلالت آیه بر فضیلت اهل کساء می باشد. یکی از این افراد، «دروزه» می باشد که با شیوه تفسیر به ترتیب نزول، قرآن را تفسیر نموده و مدعی است که با کمک این شیوه، می توان به فهم بهتری از آیات دست یافت. این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی با منابع کتابخانه ای در تحلیل و نقد دیدگاه «دروزه» در تفسیر آیه «مباهله» خواهد گفت که وی نه تنها فهم بهتری از آیه بیان نکرده، بلکه در تفسیرآن، خلاف تاریخ صدر اسلام و تاریخ نزول، دیدگاه شیعه را ساختگی و جعلی خوانده است. وی در حالی به عدم حضور و تولد حسنین (ع) در جریان مباهله اشاره می کند که منابع اهل سنت گواهی می دهند که فضیلت همراهی با پیامبر (ص) در جریان مباهله تنها اختصاص به اهل بیت (ع) ایشان دارد.
۲۰.

بایسته های مجالس مذهبی از منظر آیات و روایات

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶ 137 - 158

کلیدواژه‌ها: مجالس مذهبی بایسته های محتوایی بایسته های شکلی ظاهری قرآن کریم روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۱۳۱
مجالس مذهبی یکی از شعائر دین مبین اسلام و مورد تاکید قرآن کریم و روایات اسلامی است که به عنوان اساس دین و معیار ایمان معرفی شده است ؛ چراکه حبّ اهل بیت: راه نجات بشر و رسیدن به سعادت حقیقی است. در این پژوهش با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی، بایسته های مجالس مذهبی و نقش این مجالس در گرایش مردم به اسلام با بررسی آیات قرآن کریم و روایات معصومین: تبیین شده است. بمنظور دستیابی به پاسخ پرسش اصلی تحقیق، نخست به بیان بایسته های محتوایی این مجالس از جمله بهره مندی از حکمت، مستند بودن، موعظه، غلو و سپس بایسته های شکلی و ظاهری مانند رعایت اوقات نماز، استفاده از اشعار و نوحه های مناسب، پرهیز از بدعت و غنا پرداخته شده است تا الگویی مطلوب از این مجالس به مخاطبان ارایه شود. این بایسته ها به دو دسته ایجابی و سلبی تقسیم می شوند؛ بایسته های ایجابی از ناحیه ی سخنرانان و مداحان در مجالس مذهبی باید رعایت شود و دسته دوم، نباید هایی است که از جانب مداحان ، سخنرانان و برگزار کنندگان باید مورد توجه قرار گیرد. شناخت و توجه به این بایسته ها سبب می شود که این مجالس به هدف اصلی خود که شناخت اهل بیت: است، دست یابند و دین در جامعه زنده و پویا باشد و از نسلی به نسل دیگر منتقل شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان