حجیه بی بی رازقی نصرآباد

هدف این مقاله فهم چگونگی اثرگذاری بسترهای اقتصادی بر تصمیم گیری زوجین برای طلاق است. داده های مطالعه حاضر نتیجه مطالعه کیفی و مصاحبه عمیق با 40 زن و مرد مطلقه در شهر تهران می باشد. یافته ها نشان می دهد بیکاری و اشتغال ناپایدار، و کسب درآمد از مسیرهای نادرست، وابستگی مالی به خانواده ها، شرایط بد اقتصادی جامعه و فشار مضاعف بر منابع درآمدی خانواده و مدیریت نامناسب منابع مالی خانواده از جمله مسائل مالی افراد در زندگی مشترک بوده است. این مسائل به صورت زنجیره ای با تعاملات کمتر زوجین درون زندگی مشترک، کاهش سطح رفاه خانواده و بتدریج افزایش اختلافات و تضادهای فکری و رفتاری زوجین همراه شده است. بر اساس این مطالعه مشکلات اقتصادی علت بلافصل طلاق نیست بلکه زمینه ساز شرایط دیگری می شود که که نهایتاً به طلاق منجر شود. در واقع مشکلات اقتصادی عامل پنهان و تأخیری است و با یک اثر تأخیری، بر تصمیم زوجین به طلاق اثر می گذارند.

در سال های اخیر زنان در ایران، اولین فرزند خود را با تأخیر به دنیا می آورند. با افزایش فاصله ازدواج تا تولد اولین فرزند، مرحله نوینی از زندگی بدون فرزند، در مسیر زندگی افراد ایجاد شده است. برخی از تحقیقات جمعیتی اخیر در ایران نشان دادند که زنان اولین فرزند خود را به طور متوسط در فاصله نزدیک به چهار سال از ازدواج به دنیا می آورند و تمایلی برای تأخیر طولانی ندارند. هدف اساسی مقاله حاضر شناخت نگرش زنان در مورد سن مناسب مادر در تولد اولین فرزند است. هدف دیگر این مقاله شناسایی سازوکارهایی است که مانع تأخیر بیشتر در تولد اولین فرزند می شود. داده های مورد نیاز برای این مطالعه با رویکردی کیفی و به کارگیری مصاحبه عمیق با 30 زن ازدواج کرده 49- 20 ساله طی سال های 1390-1389 جمع آوری گردید. نتایج مطالعه نشان داد که سن مناسب برای فرزند آوری در نمونه مورد مطالعه اواسط دهه 20 سالگی و به ویژه 24 سالگی است و بسیاری از پاسخگویان، فرزند آوری در سنین بالا (بالای 30 سال) را به عنوان یک رفتار غیر هنجاری تلقی می کردند. زنان تمایلی به تأخیر تولد اولین فرزند به سنین بالای 30 سال را ندارند. یافته ها نشان داد دلایل زنان برای عدم تأخیر بیشتر دو بعد عاطفی و اجتماعی دارد. بعد عاطفی آن به نیاز عاطفی به مادر شدن و عشق به فرزند مربوط می شود و بعد اجتماعی تحت تأثیر سازوکارهای کنترل اجتماعی نظیر ترس از نابارور شدن و انگ نابارور بودن و ترس از عدم پذیرش و تأیید توسط دیگران، کاهش تعاملات با خانواده است که به طور غیرمستقیم مانع از تأخیر بیشتر می شود.

هدف از این مقاله، بررسی تفاوت های ارزش فرزند در سه کوهورت (هم دوره) تولد دهه های 1340، 1350 و 1360 به بعد و شناسایی عوامل مؤثر بر آن است. به منظور دستیابی به اهداف تحقیق، از داده های طرح پیمایشی«شمار فرزندان موجود و فرزندان ایده آل و شکاف میان آن ها در سه استان منتخب در سال 1391» استفاده شده است. روش نمونه گیری در این طرح ترکیبی از روش های نمونه گیری طبقه ای چند مرحله ای و نمونه گیری تصادفی سیستماتیک بوده است. جامعه آماری 405 زن ازدواج کرده ساکن استان سمنان است. یافته های مطالعه نشان می دهد که متولدان هم دوره دهه 1340 بالاترین ارزش را به فرزند می دهند. ارزش فرزند به جهت منافع حمایتی، عاطفی، و تداوم و پیوستگی خانواده از ویژگی های این هم دوره است. کمترین نمره ارزش فرزند، متعلق به متولدان سال های 1360 به بعد است. تأکید بر هزینه های اقتصادی و هزینه فرصت از دست رفته و اهمیت زیاد به منافع عاطفی و روانی فرزندان از ویژگی های متولدان هم دوره 1360 به بعد است. بر اساس این مطالعه، ملازم با تغییرات اجتماعی، تغییرات محسوسی در زمینه ارزش فرزند در سه نسل پدید آمده است. با این حال، متولدان هم دوره 1360 به بعد نیز، که بیش از هر نسل دیگر ارزش ها و رفتارهای مدرن فرزندآوری را تولید می کند، به کارکرد عاطفی فرزندان اهمیت می دهند و فرزندآوری یکی از اهداف و ارزش های آن هاست. نتایج تحلیل طبقه بندی چندگانه نشان داد که با کنترل عوامل مرتبط با نوسازی و برخی ویژگی های جمعیتی افراد، میانگین ارزش فرزند در بین سه هم دوره تغییر می کند. بخش زیادی از تفاوت بین هم دوره ها تحت تأثیر متغیر تحصیلات است. با ورود این متغیر، شدت رابطه ارزش فرزند و هم دوره به طور درخور توجهی کم می شود. با این حال، تفاوت در میانگین ارزش فرزند در دوره های مختلف، همچنان به لحاظ آماری معنادار باقی می ماند.

هدف از این مقاله شناخت زمان وقوع تولد اولین فرزند، به یکی از مراحل اساسی در مسیر زندگی والدینی افراد است. داده های مورد نیاز برای این مطالعه با رویکردی 20 ساله ساکن در شهر - کیفی و به کارگیری مصاحبه عمیق با 30 زن ازدواج کرده 49 تهران در سال 1391 جمع آوری گردید. بر اساس یافته های این مطالعه زنان فرزند اول خود را به فاصله ای نزدیک به چهار سال پس از ازدواج به دنیا آورده اند. بر اساس این مطالعه تأخیر در تولد اولین فرزند در میان زنان جوان بیشتر معمول است و فرزندآوری تاخیری به عنوان هنجاری جدید در بین زنان ازدواج کرده در کوهورت های اخیر نمود یافته است. هزینه های مالی و هزینه ی فرصت ناشی از فرزندآوری، تغییراتی را در رفتارهای باروری زنان موجب شده است. عواملی نظیر مشکلات اقتصادی به ویژه نداشتن خانه و شغل ثابت همسر، هنجارهای اجتماعی مرتبط با سن مناسب ازدواج، اشتغال به تحصیل و تردید همراه با ترس در مورد پایداری ازدواج ناشی از افزایش میزان طلاق در جامعه منجر به فاصله گذاری بین ازدواج تا اولین تولد شده است.

در سه دهه ی اخیر باروری در ایران کاهش چشمگیری داشته است، این کاهش پدیده ای فراگیر در تمامی استان های ایران است. با این حال هنوز تفاوت های معنی داری در سطح باروری استان های ایران وجود دارد. بررسی حاضر، تعیین کننده های باروری در سه استان سمنان، کهگیلویه و بویراحمد و هرمزگان با سطوح مختلف باروری را در کانون توجه خود قرار داده است. روش تحقیق در این مطالعه پیمایشی است. جامعه ی آماری 1149 زن 44-35 ساله ی ازدواج کرده ی ساکن در این سه استان می باشد. سؤال اساسی که این مقاله بدان پاسخ می دهد این است که سهم عوامل ایده ای و عوامل اجتماعی و جمعیتی بر تعداد فرزندان چگونه است؟ نتایج مطالعه نشان می دهد سطح تحصیلات، سن مادر در اولین تولد و ترکیب جنسی فرزندان، بیشترین تأثیر را در تبیین واریانس باروری دارند. بر اساس این یافته ها می توان گفت که مشخصه های اقتصادی- اجتماعی و جمعیتی که خود تحت تأثیر توسعه اقتصادی - اجتماعی هستند، نسبت به عوامل ایده ای مورد بررسی در این مطالعه تأثیر بیشتری بر باروری دارند و برای تبیین باروری در این استان ها رویکردهای اقتصادی اجتماعی تبیین بهتری به دست می دهند.