ارزیابی تطبیقی تاب آوری و خوداتکایی در خانه های سنتی و معاصر بندرعباس با روش TOPSIS فازی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بیان مسئله: خانه های سنتی بندرعباس، به دلیل بهره گیری از مصالح بومی و سازوکارهای منطبق با اقلیم گرم و مرطوب منطقه، همواره به عنوان الگویی در زمینه تاب آوری و خوداتکایی مطرح بوده اند. در مقابل، ساخت وسازهای معاصر عمدتاً بر فناوری های مدرن تکیه دارند و در برخی موارد، به علت عدم هماهنگی با شرایط اقلیمی و زمینه اجتماعی، سطح تاب آوری و خوداتکایی پایین تری نشان می دهند. بکارگیری اصول معماری تاب آور در طراحی مجتمع های مسکونی بندرعباس به طور معنی داری منجر به افزایش خوداتکایی ساکنین می شود. هدف پژوهش: ارزیابی تطبیقی میزان تاب آوری و خوداتکایی در خانه های سنتی و معاصر بندرعباس و شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر آن است. روش پژوهش: ابتدا با انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته با متخصصان، مؤلفه های مهم تاب آوری (شهری، کالبدی، محیطی، اجتماعی و اقتصادی) و خوداتکایی (پایدار، اجتماعی و مدیریتی) شناسایی شد. سپس، برپایه این مؤلفه ها، پرسشنامه هایی با طیف های فازی طراحی و میان جامعه ای از ساکنان و متخصصان توزیع شد. داده های گردآوری شده درنهایت با روش TOPSIS فازی تحلیل شد تا میزان نزدیکی هر خانه به راه حل ایده آل (از نظر تاب آوری و خوداتکایی) تعیین شود. نتیجه گیری: خانه های سنتی، به دلیل طراحی هماهنگ با اقلیم، استفاده از مصالح بومی، مدیریت بهتر منابع آب و شکل گیری فضاهای اجتماعی مؤثر، در اغلب ابعاد تاب آوری و خوداتکایی از خانه های معاصر پیشی می گیرند. در مقابل، برخی خانه های معاصر که بر فناوری های جدید متکی اند، به ویژه در حوزه های اجتماعی و مدیریتی با چالش مواجه اند. این امر خود را در امتیازات پایین تر تاپسیس فازی نمایان کرد. نتایج حاکی از آن است که به کارگیری اصول معماری سنتی در کنار نوآوری های مدرن، نه تنها مصرف انرژی و هزینه های نگهداری را کاهش می دهد، بلکه تاب آوری و خوداتکایی ساکنان را نیز ارتقا می بخشد. بر این اساس، پیشنهاد می شود در طراحی های آتی، از راهکارهای بومی بهره گرفته شده و بر جنبه های مشارکتی و مدیریتی نیز تأکید بیشتری صورت گیرد.A Comparative Assessment of Resilience and Self-Reliance in Traditional and Contemporary Houses of Bandar Abbas Using the Fuzzy TOPSIS Method
Problem statement: Traditional houses in Bandar Abbas—owing to the use of local materials and climate-responsive mechanisms suited to the region’s hot-humid conditions—have long served as exemplars of resilience and self-reliance. By contrast, contemporary constructions predominantly rely on modern technologies and, in some cases, due to misalignment with climatic and socio-cultural contexts, exhibit lower levels of resilience and self-reliance. The application of resilient architectural principles in the design of residential complexes in Bandar Abbas significantly increases residents’ self-reliance. Research objective: To conduct a comparative evaluation of the levels of resilience and self-reliance in traditional and contemporary houses in Bandar Abbas and to identify the key factors influencing these outcomes. Research method: First, through semi-structured interviews with experts, the principal components of resilience (urban, physical, environmental, social, and economic) and self-reliance (sustainable, social, and managerial) were identified. Based on these components, questionnaires employing fuzzy scales were designed and distributed among a population of residents and specialists. The collected data were then analyzed using the Fuzzy TOPSIS method to determine each house’s closeness to the ideal solution in terms of resilience and self-reliance. Conclusion: Owing to climate-responsive design, the use of local materials, more effective water resource management, and the formation of supportive social spaces, traditional houses generally outperform contemporary houses across most dimensions of resilience and self-reliance. Conversely, some contemporary houses that depend on new technologies face challenges—particularly in social and managerial domains—which is reflected in lower Fuzzy TOPSIS scores. The findings indicate that combining traditional architectural principles with modern innovations not only reduces energy consumption and maintenance costs but also enhances residents’ resilience and self-reliance. Accordingly, it is recommended that future designs incorporate vernacular strategies while placing greater emphasis on participatory and managerial aspects.
تبلیغات
