ضمانت اخلاقی در نظام حکمت متعالیه صدرایی با تکیه بر آراء آیت الله جوادی آملی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
در حکمت صدرایی ملاصدرا، «ضمانت اخلاقی» مسئولیتی تکوینی و وجودی است که انسان نسبت به افعال و کیفیات نفسانی خویش بر عهده دارد. ارزش هر فعل اخلاقی زمانی اصالت می یابد که سه رکن بنیادین نیت خالص، آگاهی کامل و اختیار تام فاعل به طور کامل تحقق یافته باشد. از دیدگاه صدرایی، فعل حقیقیِ اخلاقی، تنها هنگامی از ضمانت اخلاقی برخوردار است که عقل و شرع به طور هم زمان آن را تجویز کنند؛ در غیر این صورت، فاعل به انحطاط جوهری دچار شده و از مسیر کمال انسانی منحرف می شود. آیت الله جوادی آملی، با اتکاء بر مبانی حکمت صدرایی، ثمره نهایی ضمانت اخلاقی را همانند ملاصدرا در «تجسم اعمال» می داند و رابطه نفس و عمل را بر مبنای سنخیت و علیت، همچون رابطه علت و معلول تبیین می کند. هدف این پژوهش واکاوی مبانی هستی شناختی ضمانت اخلاقی در حکمت صدرایی و تحلیل تطبیقی آرای آیت الله جوادی آملی، با تمرکز بر تبیین تجسم اعمال به عنوان عالی ترین ثمره آن است. روش پژوهش مبتنی بر تحلیل مفهومی-نظری و بررسی تطبیقی بوده، که با اتکا بر مطالعه کتابخانه ای متون اصلی ملاصدرا و آثار آیت الله جوادی آملی انجام شده است. یافته ها نشان می دهد که در هر دو دیدگاه، ضمانت اخلاقی نه بر ترس از پیامدهای حقوقی یا اجتماعی، بلکه بر یقین به عینیت یابی اخروی اعمال و نقش آن در تکوین هویت وجودی انسان استوار است. نتیجه گیری پژوهش آن است که در چارچوب صدرایی، تجسم اعمال، پیوندی علّی و وجودی میان نفس و افعال برقرار کرده و این پیوند، ضامن تداوم هویت انسانی و سرنوشت اخروی او می شود.The fruit of moral guarantee in the system of transcendental wisdom of Sadra'i, relying on the opinions of Ayatollah Javadi Amoli
In Mulla Sadra’s Transcendent Philosophy, “moral guarantee” is defined as an ontological and formative responsibility that humans bear towards their actions and psychic states. The true value of any moral deed depends on the realization of three pillars: pure intention, full awareness, and the agent’s complete freedom, which must also receive approval from refined reason and conform with divine law. According to Sadra, a genuinely moral act carries moral guarantee only if both intellect and Sharia sanction it; without this, the person suffers existential decline and diverges from human perfection. Ayatollah Javadi Amoli, following Sadraean principles, likewise sees the fruit of moral guarantee in the “embodiment of actions.” He emphasizes that the soul-action relation, based on correspondence and causality, mirrors cause and effect. From his view, the soul’s persistence and bodily resurrection depend on the fact that each action and soul-state has its own existential mode and inner aspect, which, on the Day of Resurrection, manifests as a level of the soul’s existence. Thus, moral guarantee is not explained by fear of legal or social penalty, but rather by certainty about the afterlife embodiment of acts and existential identification of the soul. Through examining Sadraean foundations and systematically analyzing Javadi Amoli’s ideas, this research shows that the supreme outcome of moral guarantee is the existential realization of acts—guaranteeing the continuity of human identity and determining one’s afterlife destiny.
تبلیغات
